Giữ nguyên HĐND các cấp, bổ sung quy định khi khuyết Chủ tịch HĐND

Sáng 28/2, Văn phòng Chủ tịch nước tổ chức họp báo công bố các luật đã được Quốc hội thông qua tại kỳ họp bất thường lần thứ 9 vừa qua, trong đó có Luật Tổ chức Chính quyền địa phương năm 2025.

Luật Tổ chức Chính quyền địa phương năm 2025 gồm 7 chương, 50 điều, có hiệu lực từ 1/3.

Luật quy định về tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính nêu rõ, chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính cấp tỉnh, huyện, xã là cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND.

Trường hợp Quốc hội có quy định về việc không tổ chức cấp chính quyền địa phương thì chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính đó là UBND.

Tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế, chính sách

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng cho biết, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 được thiết kế xây dựng trên cơ sở 3 nguyên tắc cơ bản.

Một là, luật quy định các nguyên tắc về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền của chính quyền địa phương.

Hai là, luật tạo hành lang pháp lý để xử lý những vấn đề thực tiễn, tháo gỡ “điểm nghẽn về thể chế, chính sách” nhằm thực hiện được ngay các quan điểm chỉ đạo của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương, giữa các cấp chính quyền địa phương.

Việc này nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của địa phương theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”; “cấp nào giải quyết hiệu quả hơn thì giao nhiệm vụ, thẩm quyền cho cấp đó”, theo Thứ trưởng Bộ Nội vụ.

Ba là, đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, theo đó luật chỉ quy định những vấn đề có tính nguyên tắc nhằm bảo đảm tính ổn định lâu dài của luật, đồng thời dự liệu các vấn đề có thể thay đổi, biến động theo từng thời kỳ phát triển của đất nước để giao Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ quy định.

Liên quan điểm mới về phân định thẩm quyền, phân cấp, phân quyền, ủy quyền, Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng cho biết, Luật quy định 7 nguyên tắc phân định thẩm quyền, trong đó xác định rõ nội dung và phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn mà chính quyền địa phương được quyết định, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm về kết quả.

Để khuyến khích tinh thần chủ động, sáng tạo của địa phương, Luật bổ sung quy định “chính quyền địa phương được chủ động đề xuất với cơ quan có thẩm quyền về việc phân quyền, phân cấp cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở địa phương thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp với khả năng và điều kiện thực tiễn của địa phương”.

“Rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm”

Về phân quyền, Luật quy định rõ các yêu cầu, điều kiện của việc phân quyền như: Việc phân quyền cho chính quyền địa phương các cấp phải được quy định trong luật, nghị quyết của Quốc hội; chính quyền địa phương tự chủ trong việc ra quyết định, tổ chức thi hành và tự chịu trách nhiệm trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền.

Thứ trưởng Bộ Nội vụ cũng nêu rõ, cơ quan nhà nước cấp trên trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm kiểm tra, thanh tra, giám sát về tính hợp hiến, hợp pháp trong việc chính quyền địa phương các cấp thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền.

Điểm mới về phân cấp trong luật được thể hiện qua việc quy định rõ chủ thể phân cấp và chủ thể nhận phân cấp; quy định trách nhiệm của cơ quan phân cấp trong việc bảo đảm các điều kiện để thực hiện việc phân cấp.

Cơ quan nhận phân cấp chịu trách nhiệm trước pháp luật, trước cơ quan phân cấp về kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp. Luật cũng quy định không được phân cấp tiếp nhiệm vụ, quyền hạn mà mình nhận phân cấp.

Về ủy quyền, so với Luật năm 2015, Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng cho biết, Luật lần này đã làm rõ và mở rộng phạm vi chủ thể ủy quyền và chủ thể nhận ủy quyền; Quy định rõ yêu cầu của việc ủy quyền (ủy quyền phải bằng văn bản của cơ quan ủy quyền, nêu rõ nội dung, phạm vi, thời hạn ủy quyền).

Bên cạnh đó, Luật quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan trong việc ủy quyền và thực hiện nhiệm vụ ủy quyền; Quy định việc sử dụng con dấu và hình thức văn bản khi thực hiện nhiệm vụ ủy quyền, việc điều chỉnh thủ tục hành chính trong trường hợp thực hiện ủy quyền.

Về nhiệm vụ của HĐND, UBND, Luật nêu rõ nguyên tắc “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm” và tránh quy định chồng chéo, trùng lặp nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cấp chính quyền địa phương và giữa các cơ quan của chính quyền địa phương.

Luật cũng phân định nhiệm vụ, quyền hạn của tập thể UBND và cá nhân chủ tịch UBND nơi tổ chức cấp chính quyền địa phương theo hướng tăng nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm cho cá nhân chủ tịch UBND…

Về tổ chức và hoạt động của HĐND, so với Luật năm 2015, Luật đã quy định theo hướng giữ nguyên nội dung về cơ cấu tổ chức của HĐND; Quy định khái quát hoạt động của HĐND, Thường trực HĐND, nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu HĐND.

Bên cạnh đó, Luật đã sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm giải quyết các vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn tổ chức thực hiện pháp luật như không quy định chủ tịch UBND đầu nhiệm kỳ là đại biểu HĐND; bổ sung quy định về trường hợp khuyết chủ tịch HĐND, khuyết Thường trực HĐND; bổ sung quy định về tạm đình chỉ chức vụ phó chủ tịch HĐND, trưởng, phó ban của HĐND…