Giải pháp cấp bách với mức sinh giảm

Theo Bộ Y tế, mức sinh trên toàn quốc đã giảm từ 2,11 con/phụ nữ (năm 2021) xuống còn 2,01 con/phụ nữ (năm 2022), 1,96 con/phụ nữ (năm 2023) và 1,91 con/phụ nữ (năm 2024) – mức thấp nhất trong lịch sử.

Theo dự báo, nếu mức sinh tiếp tục giảm, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng vào năm 2039, quy mô dân số trong độ tuổi lao động sẽ đạt đỉnh vào năm 2042 và sau năm 2054, dân số sẽ bắt đầu suy giảm.

Hệ quả của việc mức sinh thấp kéo dài có thể dẫn đến thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số, gia tăng tình trạng già hóa dân số và tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế – xã hội.

Trong 2 thập kỷ qua, mức sinh tại khu vực thành thị đã giảm xuống dưới mức thay thế, dao động trong khoảng 1,7 – 1,8 con/phụ nữ. Mức sinh tại khu vực nông thôn vẫn cao hơn, duy trì ở mức 2,2 – 2,3 con/phụ nữ.

Tuy nhiên, đến năm 2023, mức sinh tại khu vực nông thôn giảm còn 2,07 con/phụ nữ, dưới mức thay thế và là mức thấp nhất từ trước đến nay. Điều này phản ánh một xu hướng giảm sinh đang diễn ra ở cả hai khu vực, báo hiệu những thách thức lớn cho chính sách dân số trong tương lai.

Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết, Bộ đang rà soát các chính sách dân số và xây dựng báo cáo về thực trạng và xu hướng mức sinh tại Việt Nam.

Dự thảo sửa đổi Pháp lệnh Dân số đề xuất, các cặp vợ chồng và cá nhân có quyền quyết định về số con, thời gian sinh con và khoảng cách giữa các lần sinh. Bộ Y tế cho rằng, nhiều quy định hiện hành đã không còn phù hợp với Hiến pháp và tình hình thực tế.

Điều chỉnh này nhằm duy trì mức sinh thay thế, giảm thiểu nguy cơ thiếu hụt lao động và già hóa dân số. Bên cạnh đó, Bộ Y tế cũng đề xuất tăng cường các biện pháp hỗ trợ tài chính, cải thiện chế độ nghỉ thai sản, trợ cấp nuôi con và các ưu đãi khác để khuyến khích các gia đình sinh thêm con, đặc biệt ở các khu vực đô thị.

Việt Nam đang bước vào giai đoạn dân số vàng với lực lượng lao động trẻ và dồi dào, song tình hình già hóa dân số đang ngày càng gia tăng. Số người từ 60 tuổi trở lên hiện chiếm 12% dân số. Con số này được dự báo vượt 20% vào năm 2035. Sự thay đổi nhanh chóng này tạo ra gánh nặng cho hệ thống an sinh xã hội và nguồn lực chăm sóc sức khỏe.

Theo một số chuyên gia, để đối phó với tình trạng giảm mức sinh và già hóa dân số, Việt Nam cần chú trọng việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Các chương trình đào tạo nghề và giáo dục cần được cải thiện để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động trong tương lai. Việc đào tạo kỹ năng cho người lao động sẽ giúp họ có thể thích ứng với các ngành nghề mới, nhất là khi các ngành công nghiệp có sự thay đổi nhanh chóng do sự phát triển của công nghệ và tự động hóa.

Già hóa dân số là một trong những thách thức lớn của Việt Nam trong những thập kỷ tới. Điều này đồng nghĩa với việc phải xây dựng hệ thống an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi. Các chính sách hỗ trợ chăm sóc người cao tuổi, cải thiện chế độ hưu trí và các dịch vụ y tế cho người già là rất cần thiết để giảm bớt áp lực cho các gia đình và đảm bảo phát triển bền vững.

Một trong những yếu tố khiến nhiều cặp vợ chồng không thể sinh con là vấn đề sinh sản. Việc cải thiện các dịch vụ hỗ trợ sinh sản, như thụ tinh trong ống nghiệm và điều trị hiếm muộn, sẽ giúp những cặp vợ chồng gặp khó khăn về sinh sản có cơ hội để thực hiện ước mơ làm cha mẹ. Chính sách bảo hiểm cho các liệu pháp điều trị này và hỗ trợ chi phí cho các cặp vợ chồng hiếm muộn cần được ưu tiên triển khai.

Ngoài ra, một số chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần một chiến lược lâu dài để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện hệ thống giáo dục và đào tạo nghề, đồng thời triển khai các chính sách hỗ trợ như lao động linh hoạt, nghỉ thai sản dài hơn và hỗ trợ tài chính cho các gia đình trẻ.

Bên cạnh việc điều chỉnh chính sách về mức sinh, các quốc gia khác cũng đã triển khai các biện pháp như trợ cấp thuế, hỗ trợ chăm sóc trẻ em và tăng cường dịch vụ thụ tinh trong ống nghiệm. Việt Nam có thể tham khảo các mô hình này để giúp duy trì mức sinh và hỗ trợ các gia đình trong việc nuôi dạy con cái.