Giải mã nước cờ của ông Putin với chiến cuộc Ukraine

Theo Reuters, Thủ tướng Anh Keir Starmer hôm qua (15.3) có phát biểu trực tuyến tại một cuộc họp của khoảng 25 nhà lãnh đạo châu Âu và các nước khác như Úc, New Zealand, Canada (nhưng không có Mỹ).

Động thái các bên

Qua phát biểu, Thủ tướng Starmer hy vọng sẽ chứng kiến “liên minh của những người sẵn sàng” đưa ra những cam kết chắc chắn về việc giúp đỡ Kyiv trước bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào và sau đó để đảm bảo an ninh của Ukraine. Bên cạnh đó, Thủ tướng Anh cũng cáo buộc Tổng thống Putin tìm cách trì hoãn các cuộc đàm phán hòa bình. Theo ông Starmer, nếu nghiêm túc về hòa bình thì ông Putin đã phải chỉ đạo ngừng các cuộc tấn công vào Ukraine và đồng ý ngừng bắn ngay lập tức.

Đồ họa: Tổng hợp

Giữa bối cảnh như vậy, thông tin chiến trường đang có sự mâu thuẫn liên quan vùng Kursk (Nga) – nơi bị Ukraine tấn công rồi kiểm soát một phần kể từ tháng 8.2024. Những ngày qua, nhiều thông tin cho thấy quân Ukraine đã rút khỏi khu vực này. Ngày 15.3, tờ The New York Post dẫn lời Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khẳng định chiến dịch quân sự của nước này tại Kursk là một thành công vì đã giúp dàn mỏng lực lượng Nga. Tuy nhiên, Tổng thống Zelensky không đề cập chính xác là Ukraine đã rút toàn bộ lực lượng ra khỏi Kursk hay chưa.

Liên quan tình hình Kursk, viết trên mạng xã hội Truth Social vào ngày 14.3, Tổng thống Trump lại thông tin “hàng ngàn” binh sĩ Ukraine đang bị bao vây, chủ nhân Nhà Trắng còn kêu gọi ông Putin “tha mạng” cho nhóm binh sĩ này. Phản hồi lại, Tổng thống Putin cho biết sẽ “tha mạng” nếu binh sĩ Ukraine tại Kursk đầu hàng. Thế nhưng, nhiều quan chức lẫn chuyên gia của Ukraine và Mỹ đều bác bỏ thông tin lực lượng Ukraine đang bị bao vây tại Kursk dù thừa nhận tình hình là khó khăn.

Tuy nhiên, dù thế nào thì việc rút quân khỏi Kursk vẫn khiến Kyiv mất đi một ưu thế đàm phán. Bởi cách đây chưa lâu, ông Zelensky còn đặt điều kiện dùng các khu vực ở Kursk mà Kyiv đang kiểm soát để đổi lấy các vùng đất Ukraine đang bị Nga chiếm giữ. Moscow khi đó đã bác bỏ đề nghị này.

“Đòn thế” của ông Putin

Trong khi đó, Washington có vẻ đã thận trọng hơn với sự lạc quan về hòa bình cho Ukraine. Theo AP, phát biểu với các phóng viên vào cuối cuộc họp G7 ở Canada, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết các quan chức chính quyền Trump có kế hoạch dành cuối tuần để đánh giá báo cáo của đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff, người vừa có cuộc gặp với ông Putin ở Nga, để thảo luận về giải pháp hòa bình cho Ukraine. Ngược lại, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov dù thừa nhận sự cần thiết về lời kêu gọi hòa bình cho Ukraine, nhưng cũng chỉ nói rằng “có một số cơ sở để lạc quan thận trọng” về vấn đề này.

Vừa qua, Tổng thống Putin đồng ý với đề xuất của Mỹ về việc ngừng bắn giữa Nga với Ukraine, nhưng đồng thời nêu rõ cần thảo luận các điều khoản liên quan. Ông Putin yêu cầu Ukraine từ bỏ tham vọng gia nhập NATO, Nga kiểm soát toàn bộ 4 khu vực của Ukraine mà Moscow đã sáp nhập vào Nga, đồng thời hạn chế quy mô của quân đội Ukraine. Kèm theo đó, các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga phải được nới lỏng, Ukraine tiến hành bầu cử tổng thống.

Trong phân tích gửi đến Thanh Niên, Công ty Eurasia Group (Mỹ), đơn vị tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị hàng đầu thế giới, cũng đã chỉ ra thách thức từ các yêu cầu của Tổng thống Putin đối với hòa bình cho Ukraine. “Đáng ngại nhất: Tổng thống Putin nêu bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải giải quyết “lâu dài” và “nguyên nhân gốc rễ” dẫn đến việc Nga tiến hành chiến dịch quân sự đối với Ukraine từ năm 2022″.

Giải quyết “lâu dài” và “nguyên nhân gốc rễ” ở trên có thể được hiểu là những điều mà Nga từng đưa ra trong tối hậu thư hồi tháng 12.2021 cho NATO và Mỹ, khoảng 2 tháng trước khi tiến hành chiến dịch quân sự nhằm vào Ukraine. Trong đó, nổi bật có việc NATO không kết nạp Ukraine, NATO phải rút quân đội và vũ khí ra khỏi các nước thành viên được kết nạp sau ngày 27.5.1997. Đồng thời, NATO không tiến hành bất kỳ hoạt động quân sự nào trên lãnh thổ Ukraine, các nước Đông Âu, vùng nam Kavkaz và ở Trung Á. Với Mỹ, thì có cả điều kiện như phải rút tên lửa tầm trung trở lên ra khỏi châu Âu.

Đó là những điều mà có lẽ NATO lẫn Mỹ khó đáp ứng. Hay đơn giản là việc “hạn chế quy mô của quân đội Ukraine”, mà trước đây Moscow cũng từng nêu thẳng là “phi quân sự Ukraine”, thì cũng khó có thể khiến Kyiv đồng ý, bởi Ukraine vẫn khẳng định cần sự đảm bảo an ninh sau các thỏa thuận hòa bình. Thực tế, nếu không gia nhập NATO và bị “hạn chế quy mô quân đội” thì gần như không có đảm bảo an ninh nào theo kỳ vọng của Kyiv.