Gấp rút đào tạo nhân lực cho điện hạt nhân

Tuy nhiên, ngành hạt nhân Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng cả về số lượng lẫn chất lượng nhân lực.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân để đảm bảo tiếp nhận chuyển giao công nghệ, vận hành, duy tu, bảo dưỡng 1 nhà máy điện hạt nhân an toàn cần khoảng 1.200 người có trình độ đại học.

Bên cạnh đó cần nhiều nhân lực liên quan đến các lĩnh vực chuyên sâu của ngành hạt nhân như kiểm soát an toàn mức xạ, quản lý dự án, quản lý lãnh đạo nhà máy, vận hành, điều hành các lò bảo trì, hỗ trợ các dịch vụ khác.

Tính chung, khi vận hành cả 2 dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2, với tổng công suất 4.000MW, thì nhu cầu nhân lực tương ứng sẽ là 2.400 người.

Ngoài ra, kinh nghiệm của một số nước có ngành hạt nhân phát triển cho thấy, ngoài số nhân lực phục vụ trực tiếp cho nhà máy điện hạt nhân nêu trên còn cần khoảng 350 người có trình độ thạc sĩ, tiến sĩ các chuyên ngành luật và pháp quy hạt nhân, các chuyên gia nghiên cứu và phát triển (chuyên gia R&D), các chuyên gia chu trình nhiên liệu… phục vụ nghiên cứu, quản lý, vận hành, khai thác, đảm bảo an toàn cho nhà máy điện hạt nhân. 

“Nguồn nhân lực cho điện hạt nhân chia làm 3 nhóm: Nhóm phụ trách liên quan đến quản lý nhà nước; nhóm liên quan nghiên cứu khoa học; nhóm liên quan đến vận hành trực tiếp nhà máy.

Việt Nam cũng cần tính đến nguồn từ các chuyên gia, kể cả trong nước, nước ngoài, để không chỉ phục vụ nhà máy điện hạt nhân mà còn phục vụ cho các dự án năng lượng tái tạo”, Thứ trưởng Bộ Công Thương cho biết.

Như vậy, có thể thấy nhu cầu về nhân lực điện hạt nhân là rất lớn, nhưng hiện ngành hạt nhân Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng cả về số lượng lẫn chất lượng nhân lực.

PGS.TS Đinh Văn Châu, Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực cho biết, về đào tạo nhân lực cho lĩnh vực hạt nhân, cách đây 15 năm, theo đề án lúc đấy, Trường Đại học Điện lực là một trong 6 cơ sở đào tạo được tham gia và đã tổ chức triển khai các hoạt động đào tạo kỹ sư về điện hạt nhân.

Đến năm 2018, đã phát triển trở thành ngành kỹ thuật hạt nhân riêng cho trường. Hiện nay, Trường Đại học Điện lực đã đào tạo được khoảng 188 kỹ sư về ngành điện hạt nhân. Tuy nhiên, nhiều học viên trong số đó đã chuyển sang ngành nghề khác, trong khi một số người vẫn ở lại nước ngoài học tập.

Theo báo cáo của EVN, giai đoạn đến 2017 (trước khi dừng thực hiện chủ trương đầu tư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận), 429 sinh viên đã được Bộ Giáo dục và đào tạo cử đi học các chuyên ngành liên quan đến điện hạt nhân tại các trường đại học của Liên bang Nga, trong đó có 80 sinh viên là người Ninh Thuận.

Cùng với đó, EVN đã cử tổng cộng 31 sinh viên đi học các chuyên ngành liên quan đến điện hạt nhân, cử đi đào tạo lớp cán bộ khung gồm 24 kỹ sư tại Nhật Bản, đã làm việc với ROSATOM để xây dựng kế hoạch đào tạo chi tiết cho Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1.

Hiện chưa có tài liệu rà soát, thống kê cụ thể về tình hình thực tế hiện nay đối với số nhân lực đã được đào tạo nêu trên song nhìn chung, chỉ một số ít trong số nhân lực nêu trên hiện đang làm việc tại EVN, còn phần đông làm việc ở nước ngoài hoặc chuyển sang các ngành, nghề khác.

Để phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ phục vụ chương trình điện hạt nhân, theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên trong thời gian tới, phải khẩn trương dự kiến được nhu cầu, quy mô lĩnh vực chuyên môn cần đào tạo trong quý I/2025.

Trong quý II cần phải đánh giá khả năng thực hiện việc đào tạo nguồn nhân lực cho phát triển điện hạt nhân và hệ sinh thái năng lượng hạt nhân tại Việt Nam của các cơ sở nghiên cứu, đào tạo ở trong và ngoài ngành công thương. Đồng thời, đề nghị các cơ sở này cần đăng ký với cơ quan có thẩm quyền để được giao chỉ tiêu đào tạo phát triển nguồn nhân lực. 

Bên cạnh đó, tham mưu cho cấp có thẩm quyền ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ cho các cơ sở đào tạo và nhân lực được đào tạo về điện hạt nhân; cơ chế, chính sách đối với lao động làm việc tại các nhà máy điện hạt nhân.

Các cơ sở đào tạo cần nghiên cứu, rà soát với năng lực của mình để đăng ký mở mã ngành đào tạo, xây dựng chương trình, giáo trình đào tạo giảng viên, đầu tư cơ sở vật chất trang thiết bị kỹ thuật. Cùng với đó, khẩn trương triển khai các chương trình hợp tác quốc tế trong việc đào tạo, phát triển nhân lực cho điện hạt nhân của Việt Nam.

Còn theo TS Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (Bộ Khoa học và Công nghệ), cần từng bước xây dựng được đội ngũ những người làm pháp quy hạt nhân giỏi về trình độ và có kinh nghiệm thực tế.

Những người này có thể cử đi học, làm việc thực tế tại các nhà máy điện hạt nhân ở các nước để hiểu biết sâu sắc về vấn đề an toàn, dự báo được những nguy cơ… từ đó xây dựng được quy định để các nhà máy điện hạt nhân vận hành an toàn. 

“Để có được đội ngũ chuyên gia hàng đầu về năng lượng nguyên tử, Việt Nam cần có một Chương trình nghiên cứu cấp quốc gia, tập trung vào các vấn đề của điện hạt nhân. Đồng thời xây dựng một kế hoạch quốc gia đào tạo nguồn nhân lực ở các cấp độ khác nhau, toàn diện, đầy đủ và hiệu quả”, TS Trần Chí Thành nhấn mạnh.

Phương Anh

Báo Lao động và Xã hội số 8