Gần 16,8 tỉ đồng tu bổ tháp Bắc, tháp Giữa di tích tháp Chăm Chiên Đàn

VHO – UBND tỉnh Quảng Nam vừa quyết định phê duyệt dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị tháp Bắc, tháp Giữa thuộc di tích quốc gia tháp Chăm Chiên Đàn (xã Tam An, huyện Phú Ninh) nhằm phục hồi, ổn định lâu dài cho các cấu trúc của di tích; góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di tích.

Dự án có tổng mức đầu tư gần 16,8 tỉ đồng, trong đó chi phí xây dựng gần 14,3 tỉ đồng từ nguồn ngân sách tỉnh, do Sở VHTTDL Quảng Nam làm chủ đầu tư. Quy mô đầu tư xây dựng cụ thể gồm các hạng mục chính: Tu bổ, gia cố gia tích như dọn dẹp phát lộ mặt bằng và thu gom hiện vật quanh chân tháp; tháo dỡ các khối xây gia cố bằng vữa xi măng, gạch cũ (trước đây), thay thế các viên gạch đã bị mục, vỡ tại các vị trí hư hại nhẹ trên bề mặt đế và tường tháp.

Gia cố, tái định vị các khối xây gạch phần đế và tường tháp; bổ sung các tai đá góc tháp bị mất, gãy. Xây bổ sung bậc cấp và vai bậc theo hình thức phỏng dựng với các hình khối đơn giản, bậc xây gạch phục chế; xây phục hồi bổ sung các phần bị đổ, mất hoặc mất ổn định trên đế và thân tường.

Phục hồi hình khối các ô hộc và trang trí căn cứ trên cơ sở các thành phần gốc còn lại; gia cố vết nứt tường, khoan neo các khối gạch góc mái tháp. Tái định vị các thanh đá trụ, ngưỡng và bậc đá cửa; phục hồi nền trong thân tháp, lát gạch Chăm phục chế, xử lý toàn bộ bề mặt gạch. Tháo dỡ hệ mái che hiện trạng và làm mới mái che trên đỉnh tháp Bắc bằng khung sắt hộp, kính cường lực; chống mối toàn bộ công trình và các hạng mục có liên quan.

Bên cạnh đó là các hạng mục phụ trợ phục vụ hoạt động tu bổ di tích như: Lắp đặt hệ dàn giáo phục vụ thi công; Các hạng mục cấp điện, nước, bể sơ chế gạch và các hạng mục phụ trợ khác phục vụ trùng tu. Trước đó, Văn Hóa đã nhiều lần phản ánh hiện trạng xuống cấp nghiêm trọng, cần bảo tồn khẩn cấp đối với di tích quốc gia tháp Chăm Chiên Đàn.

Tháp Chăm Chiên Đàn được xây dựng vào khoảng đầu thế kỷ thứ XII, dưới sự bảo trợ của vương triều Harivarman V (năm 1113 – 1139) với chức năng thờ ba vị thần tối cao trong Ấn Độ giáo. Nhóm tháp gồm ba kiến trúc tháp thờ (tháp Nam, tháp Giữa và tháp Bắc) được xây dựng thẳng hàng, phần chân tháp có đá phiến ốp được điêu khắc trang trí hoàn chỉnh. Kiến trúc này chỉ còn thấy trên tháp Bánh Ít (tỉnh Bình Định) và tháp Chiên Đàn.

Khảo sát hiện trạng của các cơ quan chuyên môn cho biết, cấu trúc mái của tháp Bắc và tháp Giữa đã bị sụp đổ không nhận diện được. Hiện phần còn lại của các tầng mái tháp bị nhiều cây dại mọc trùm lấp, trong đó có một số cây khá lớn đe dọa cho cấu trúc xây gạch của tháp. Dựa vào kết cấu khối kiến trúc đế và thân tháp cho biết tháp có bộ mái nhiều tầng thu nhỏ dần lên như truyền thống các kiến trúc tháp thờ Champa.

Trên cấu trúc thân tháp hiện vẫn còn thấy rõ dấu vết gia cố chống xuống cấp được thực hiện trong những năm thập niên 90. Toàn bộ phần chân tháp, gồm cả bốn mặt tường đều đã đổ vỡ, chỉ còn lại dấu vết của một vài khối đá ốp trang trí chân tháp tạc hình vũ nữ. Nền tháp bằng đất nện không bằng phẳng, thực vật xâm thực. Cấu trúc xây cửa giả trên cả bốn mặt đều đã được gia cố bổ sung bằng các khối xây gạch chỉ theo giải pháp tương tự.

Phần thân tháp hư hại bề mặt, các chi tiết trang trí bị sứt, vỡ chỉ còn dấu vết. Nhiều khối xây đã được gia cố bằng gạch và vữa xi măng. Tháp bị thực vật xâm thực. Bên trong thân tháp rêu mốc, ám khói, còn lại dấu vết của chi tiết trang trí bằng đá và hốc trang trí hình lá đề. Cấu trúc thân mái tầng hai cũng đã bị hư hại nặng nề, các khối trang trí đều đã mất bề mặt, gạch xây nhiều chỗ đã mất liên kết, có nguy cơ rời ra gây sụp đổ.

Phần mái trên đã sụp mất từ lâu. Theo dự đoán, chiều cao tầng mái đã bị mất này có thể tới 4m. Do phần mái đã bị mất nên khối xây khép vòm đỉnh tháp cũng bị cắt ngang…

Ông Nguyễn Thanh Hồng, Giám đốc Sở VHTTDL Quảng Nam cũng thông tin thêm, đối với khu di tích tháp Chăm Chiên Đàn (huyện Phú Ninh), năm 2021 tỉnh Quảng Nam đã phê duyệt dự án Bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị tháp Nam thuộc tháp Chăm Chiên Đàn với quy mô đầu tư 5,48 tỉ đồng, dự án được giao cho Sở VHTTDL làm chủ đầu tư và đã hoàn thành vào cuối năm 2023.

Việc tiếp tục đầu tư đồng bộ tháp Bắc và tháp Giữa Chiên Đàn là hết sức cần thiết nhằm loại bỏ các hư hại để phục hồi, đảm bảo an toàn cho tháp cũng như bảo tồn giá trị kiến trúc cũng như mỹ thuật còn lại trên tháp.