Đường Đồng Khởi – ‘Chứng nhân lịch sử’

Khi thực dân Pháp đến Sài Gòn năm 1859, đường này đã có và được Pháp đặt tên Catinat (theo tên của một tướng Pháp và tàu chiến Pháp tham gia tấn công Sài Gòn) vào năm 1865. Đường đổi tên thành Tự Do từ năm 1955 và Đồng Khởi sau năm 1975.

Đầu thế kỷ 20, rất đông tiệm kinh doanh của người Hoa, người Ấn trên đường này. Cuốn Nam kỳ phong tục nhơn vật diễn ca (xuất bản năm 1909, tác giả Nguyễn Liên Phong) có mô tả: 

“Nhứt là đường Ca-ti-na,

Hai bên lầu các, phố nhà phân minh…”.

Con đường này cũng được mô tả chi tiết trong tiểu thuyết nổi tiếng L’Amant (Người tình, được dựng thành phim cùng tên, được đề cử Oscar năm 1993, do Jean-Jacques Annaud đạo diễn). Tác giả Marguerite Duras từng sống nhiều năm ở đây.

Trên đường này có rất nhiều công trình nổi tiếng. Đầu đường là khách sạn Majestic (nay vẫn còn hoạt động). Ngay công trường Lam Sơn bây giờ là khách sạn sang cổ nhất VN Continental (khánh thành năm 1880), Nhà hát lớn TP (khánh thành năm 1900), quán cà phê Givral (điểm hẹn quen thuộc của giới chính trị, trí thức và nghệ sĩ từ đầu thập niên 1950), khách sạn Caravelle (nơi đặt trụ sở của nhiều hãng tin quốc tế).

Góc Đồng Khởi và Hồ Huấn Nghiệp, năm 1863 từng có trụ sở Hãng Denis Frères (một trong những công ty thương mại lớn nhất Đông Dương thời thuộc Pháp, xuất khẩu lô hàng đầu tiên 250 tấn gạo từ Sài Gòn sang Pháp).

Góc Đồng Khởi và Đông Du, năm 1890, từng có Courtinat – một trong những cửa hàng bách hóa đầu tiên ở Sài Gòn.

Hiện tại, Đồng Khởi là một trong những con đường sang trọng nhất TP.HCM.