Đung đưa cùng tranh trúc

Nguyễn Thái Vinh sinh năm 1972 tại Hà Nam. Ông vào Nam sinh sống từ khi còn rất nhỏ. Ông đã thử nghiệm nhiều phong cách và chất liệu hội họa. Ấn tượng sâu sắc ông để lại trong lòng công chúng chính là những bức tranh trúc.

Tác phẩm tranh trúc vẽ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh của ông đã được giải vàng Ngôi sao VN tại Festival Huế năm 2004. Nhiều bức tranh khác ông vẽ các lãnh tụ trên thế giới, phong cảnh thiên nhiên… cũng khiến công chúng và du khách nước ngoài ngạc nhiên vì sự sống động, chân thực trên chất liệu trúc.

Hiện ông sống, làm việc tại TP.HCM và vẫn miệt mài với công việc vẽ tranh trúc.

“Tranh trúc” là tên mà ông đã đặt cho loại hình nghệ thuật mà mình theo đuổi. Ông có thể nói chi tiết hơn về cách thức để tạo nên một bức tranh trúc?

Việc vẽ trên trúc chuyển động hoàn toàn khác với việc vẽ trên những chất liệu cố định như giấy hay vải. Khi sáng tác trên trúc, người họa sĩ sẽ cảm nhận được đường nét cũng như sắc màu được chuyển động ẩn hiện trên sự đung đưa của những sợi trúc. Nhưng đây cũng là thử thách đối với họa sĩ trong việc hoàn thành tác phẩm.

Ví dụ, để tạo nên một bức tranh với kích thước 2 x 2 m, tôi cần khoảng hơn 10.000 ống trúc. Các ống trúc phải mịn và mang lại cảm giác mát tay hơn hẳn với những loại trúc thông thường khác.

Khâu đầu tiên nhưng cũng vô cùng khó khăn chính là phải tìm được những ngọn trúc đều thẳng. Sau đó đem cạo hết vỏ, cắt làm các đoạn thẳng đều nhau với độ dài 6 cm, đường kính từ 3 – 5 mm. Rồi mang những đốt trúc ấy đem phơi nắng. Phơi nắng xong mới xâu thành từng chuỗi.

Sau đó tôi mới bắt đầu vẽ. Vẽ trên chất liệu trúc đòi hỏi họa sĩ phải vẽ đồng thời bằng hai tay cùng lúc, vì như vậy mới có thể khiến cho tranh trúc xem được cả hai mặt, dù phía trước hay phía sau vẫn toát lên sự sống động và chân thực, nó như đánh thức những giác quan của người xem. Mắt có thể nhìn, tay có thể chạm và tai có thể nghe những tiếng xào xạc chuyển động của từng đốt trúc đã xâu thành sợi. Cái khó là trong hơn 10.000 đốt trúc ấy, bức tranh vẫn trở nên sinh động ở từng gam màu, từng khoảnh khắc, từng chi tiết cho tới cái tổng thể. Nếu đứng quan sát họa sĩ sáng tác mới thấy được sự kỳ công của loại hình nghệ thuật này.

Ông ấn tượng đặc biệt với tác phẩm nào trong quá trình sáng tác?

Tôi có một bức tranh vẽ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng chất liệu sơn dầu và cũng được thể hiện trên rèm trúc, kích thước 100 x 170 cm.

Tôi sáng tác bức tranh này ở giai đoạn năm 2002, cũng là lúc mới bắt đầu khám phá lĩnh vực tranh trúc. Trong quá trình tạo nên tác phẩm, những xúc cảm và dư âm mà đôi tay mình tương tác với những đốt trúc nhiều sắc màu và chuyển động trong ánh sáng khiến tôi cứ nhớ mãi. Chính vì vậy, tác phẩm này có một giá trị vô cùng sâu sắc trong tôi. Nó không mang giá trị mua bán mà mang giá trị trải nghiệm và sự thành kính đối với nhân vật mà mình vẽ. Thời điểm mang bức tranh này ra Huế, tôi chỉ có một tâm nguyện triển lãm phục vụ Festival xong thì tặng Bảo tàng Hồ Chí Minh. Bức tranh đã đoạt giải vàng Ngôi sao VN tại Festival Huế năm 2004.

Sau khi vất vả thử nghiệm tranh trúc và thành công, ông có từng muốn đưa dòng tranh này lớn mạnh và đến với thị trường?

20 năm trước, tôi đã có một xưởng sản xuất mành trúc xuất khẩu qua thị trường Mỹ và châu Âu…, và một phòng tranh ở TP.HCM. Nhưng do nguồn cung cấp nguyên liệu là những vườn trúc ở Củ Chi, Long An… thu hẹp dần nên hoạt động của xưởng cũng ít đi.

Từng có lúc tôi nản vì có nhiều khó khăn, thử thách mình giữ vững ngọn lửa nghề với dòng tranh này. Nhưng chính bạn bè, những người yêu tranh trúc Thái Vinh vẫn tìm đến, đặt tranh là động lực để tôi… vượt khó.

Tôi có một dự định ấp ủ hơn 20 năm nay là làm một cuộc triển lãm về thể loại tranh trúc nghệ thuật, nhằm giới thiệu với bạn bè quốc tế hiểu về những giá trị đích thực của loại hình tranh độc đáo này mà trên thế giới chỉ duy nhất VN có. Và tôi mong muốn làm sao có thể mang những tác phẩm của mình tới nhiều bạn trẻ hơn như một cách khơi lên những giá trị văn hóa đến từ tre trúc – loài cây gắn bó sâu sắc với tâm hồn cũng như đời sống người Việt.