Dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng liệu có tạo cơ chế đột phá?

Ảnh minh hoạ, nguồn Internet

Mục đích là điều chỉnh và xây dựng hành lang pháp lý hoàn thiện, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả trong việc ứng dụng những thành tựu khoa học vào thực tiễn. Dự án này không chỉ giải quyết những vấn đề còn tồn tại trong Luật KH&CN hiện hành mà còn mở ra những cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc xây dựng một nền kinh tế số bền vững và toàn diện.

Sửa đổi, bổ sung Luật KH&CN là yêu cầu cấp thiết

Nhấn mạnh sự cần thiết của việc sửa đổi, bổ sung dự án luật, Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, đây là kết quả của quá trình rà soát và đánh giá thực tế những vướng mắc trong việc thực thi Luật KH&CN 2013 hiện hành. Bên cạnh những thành tựu đáng kể, Luật KH&CN 2013 đã bộc lộ những thiếu sót trong việc thích ứng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và yêu cầu hội nhập quốc tế. Đặc biệt, việc chưa có cơ chế, chính sách phù hợp để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành KH, CN & ĐMST đã làm giảm khả năng cạnh tranh của nền kinh tế quốc gia trong bối cảnh thế giới không ngừng thay đổi.

Sự thiếu sót trong các quy định về ứng dụng các công nghệ mới, đặc biệt là công nghệ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, khiến cho nền khoa học Việt Nam vẫn còn khoảng cách lớn so với các quốc gia phát triển. Việc chưa thể thể chế hóa một cách đầy đủ các chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển KH, CN & ĐMST là một trong những lý do quan trọng dẫn đến sự chậm trễ trong việc thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo và ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất và kinh doanh.

Đồng thời, các quy định của Luật KH&CN hiện hành chưa hoàn thiện trong việc thúc đẩy sự tham gia của doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp tư nhân và các tổ chức nghiên cứu công lập. Điều này dẫn đến sự thiếu hụt về nguồn lực tài chính và nhân lực cho hoạt động nghiên cứu, phát triển và đổi mới sáng tạo. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Luật KH, CN & ĐMST không chỉ là một yêu cầu cần thiết mà còn là yếu tố quan trọng để Việt Nam có thể cạnh tranh và phát triển bền vững trong kỷ nguyên công nghệ số.

Nhiều điểm mới nổi bật đáng chú ý

Dự án Luật KH, CN & ĐMST mang đến những cải cách quan trọng và đột phá trong quản lý và phát triển khoa học, công nghệ tại Việt Nam. Một trong những điểm nổi bật của Dự án Luật này chính là việc thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, nghị quyết của Đảng, từ đó đưa ra các quy định chi tiết và cụ thể hơn về cơ chế, chính sách thúc đẩy KH, CN & ĐMST.

Thứ nhất, chấp nhận rủi ro và cơ chế thử nghiệm chính sách mới – một trong những thay đổi đáng chú ý trong Dự án Luật là quy định về việc chấp nhận rủi ro trong hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Điều này cho phép các tổ chức, cá nhân chủ trì nghiên cứu không phải chịu trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại phát sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ KH, CN sử dụng ngân sách nhà nước. Đây là một bước tiến lớn trong việc thúc đẩy các sáng tạo khoa học, giảm bớt các rào cản pháp lý cứng nhắc, đồng thời tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân mạnh dạn hơn trong việc nghiên cứu và thử nghiệm các công nghệ mới.

Bên cạnh đó, cơ chế thử nghiệm chính sách mới cũng được đưa vào trong dự thảo Luật, nhằm tạo điều kiện cho việc thử nghiệm các dự án KH, CN & ĐMST trong thực tế, có sự giám sát của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Điều này giúp đẩy nhanh quá trình thử nghiệm và triển khai các sản phẩm, dịch vụ mới, đồng thời giảm thiểu các thủ tục hành chính phức tạp.

Thứ hai, khuyến khích doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Dự án Luật cũng nhấn mạnh đến vai trò trung tâm của doanh nghiệp trong hoạt động nghiên cứu, phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ. Việc mở rộng phạm vi và đối tượng điều chỉnh của Luật KH, CN & ĐMST không chỉ tập trung vào các tổ chức nghiên cứu công lập mà còn tạo cơ hội lớn cho các doanh nghiệp tư nhân tham gia vào lĩnh vực nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Điều này giúp tăng cường khả năng thương mại hóa kết quả nghiên cứu và tạo ra các sản phẩm, dịch vụ có giá trị cao cho nền kinh tế.

Ngoài ra, Dự án Luật cũng bổ sung quy định về các chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc đầu tư nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Các doanh nghiệp sẽ được hỗ trợ về tài chính, ưu đãi thuế và các cơ chế tài trợ từ nhà nước để thúc đẩy hoạt động KH, CN & ĐMST.

Thứ ba, đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ mới. Chuyển đổi số trong KH, CN & ĐMST là một yếu tố chiến lược quan trọng được đề cập trong Dự án Luật. Các quy định về xây dựng nền tảng số quốc gia, thúc đẩy hệ sinh thái kinh tế số, phát triển hạ tầng số và dữ liệu quốc gia được coi là động lực quan trọng để thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ trong tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế. Cùng với đó, việc phát triển nền tảng số giúp nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý nhà nước, đồng thời thúc đẩy ứng dụng công nghệ vào sản xuất và đời sống.

Thứ tư, quy định về đạo đức nghiên cứu và bảo vệ quyền con người. Đạo đức trong nghiên cứu khoa học và công nghệ là một vấn đề quan trọng được Dự án Luật đặt ra. Các quy định về bảo vệ tính mạng, sức khỏe, quyền con người trong nghiên cứu, đặc biệt là các công nghệ liên quan đến nhân bản vô tính, chỉnh sửa gen người và trí tuệ nhân tạo, sẽ giúp bảo đảm rằng những hoạt động nghiên cứu không chỉ tuân thủ các nguyên tắc khoa học mà còn phải tôn trọng đạo đức xã hội.