Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận: Cần giám sát chỉ định thầu, tránh lợi ích nhóm

Theo chủ trương tái khởi động dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ban, ngành khẩn trương triển khai thực hiện các công việc cần thiết nhằm sớm đưa Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành trong năm 2030-2031, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Tại kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV sáng ngày 14/2, Quốc hội đã nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Theo Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên, đây là dự án đặc biệt quan trọng, có công nghệ phức tạp, chỉ một số ít quốc gia sở hữu; nhu cầu vốn đầu tư rất lớn và lần đầu tiên được đầu tư xây dựng tại Việt Nam. Do đó, rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian thực hiện.

Ngày 8/2 vừa qua, Chính phủ đã có Tờ trình số 74, trình Quốc hội xem xét, thông qua các cơ chế, chính sách đặc thù cho Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Công Thương báo cáo tóm tắt về nội dung các cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án điện này.

Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho rằng, cần các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà máy điện hạt nhân.

Cụ thể, cho phép triển khai đồng thời các công việc về đàm phán các hiệp định, thoả thuận với đối tác song song với quá trình lập các hồ sơ và phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án đầu tư.

Về lựa chọn chủ đầu tư và nhà thầu thực hiện, Thủ tướng Chính phủ giao chủ đầu tư thực hiện các dự án. Áp dụng hình thức hợp đồng chìa khóa trao tay và chỉ định thầu đối với gói thầu chìa khóa trao tay xây dựng nhà máy chính với nhà thầu trong thoả thuận hoặc hiệp định liên Chính phủ. Áp dụng hình thức chỉ định thầu/chỉ định thầu rút gọn đối với các gói thầu tư vấn quan trọng để lập, thẩm tra, thẩm định, trợ giúp chủ đầu tư quản lý, thực hiện dự án. Mua nhiên liệu, thuê đối tác vận hành, bảo dưỡng trong thời gian đầu.

Được thực hiện song song, đồng thời một số công việc chuẩn bị dự án trong quá trình đàm phán hiệp định, thỏa thuận, hợp đồng chìa khoá trao tay trước khi phê duyệt dự án đầu tư.

Đàm phán vay vốn Chính phủ với các đối tác; cho phép chủ đầu tư vay lại không chịu rủi ro tín dụng; sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách và các nguồn vốn hợp pháp khác. Chủ đầu tư được sử dụng nguồn vốn vay từ trái phiếu Chính phủ/doanh nghiệp/ công trình và một số cơ chế khác để có đủ vốn đối ứng thực hiện dự án. Bố trí nguồn vốn ngân sách nhà nước để thực hiện dự án di dân, tái định cư…

“Việc triển khai thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù nêu trên là rất cấp thiết nhằm đẩy nhanh tiến độ hoàn thành, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế – xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới”, người đứng đầu Bộ Công Thương nhấn mạnh.

Trình bày báo cáo thẩm tra ra dự thảo Nghị quyết cơ chế đặc thù phát triển dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, ông Lê Quang Huy – Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, cho biết, về lựa chọn nhà thầu, việc áp dụng chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay là hợp lý để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Ông Lê Quang Huy – Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội.

“Tuy nhiên, hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện. Đề nghị cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án”, ông Huy nêu.

Liên quan đến phương án tài chính và thu xếp vốn, về các cơ chế, chính sách đối với Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, đề nghị nghiên cứu, cân nhắc việc quy định cụ thể trong dự thảo Nghị quyết.

Về cơ chế để bảo đảm mức vốn đối ứng, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị Chính phủ chỉ đạo làm rõ và khẳng định việc đánh giá lại tài sản để bổ sung vốn tự có, việc giữ lại toàn bộ lợi nhuận sau thuế còn lại để bổ sung vốn đối ứng… là hoàn toàn chỉ phục vụ cho việc triển khai dự án điện hạt nhân, không phục vụ cho bất kỳ mục đích nào khác.

Ngoài ra, có ý kiến đề nghị cần có quy định chặt chẽ về hạn mức vay vốn, lãi suất, thời hạn trả nợ và các điều kiện ràng buộc khác có liên quan… có các giải pháp kiểm soát sử dụng vốn vay bảo đảm đúng mục đích, hiệu quả.

Nguyệt Minh