Đột phá bước vào kỷ nguyên mới

Chính sách nhân văn, hợp lòng dân

Chia sẻ với phóng viên Báo Đại Đoàn Kết, TS Bùi Thị An – nguyên Đại biểu Quốc hội Khóa XIII cho biết, bà và cử tri cả nước đã mong mỏi điều này từ lâu nhưng để trở thành hiện thực cần một sự quyết tâm rất lớn, sự đồng lòng của cả hệ thống chính trị.

“Tôi bất ngờ vì quyết sách quan trọng này lại ra đời trong bối cảnh chúng ta đang mạnh mẽ triển khai thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Không phải là chỉ miễn học phí cho con giáo viên như băn khoăn trước đó. Học sinh các trường tư thục cũng được cấp bù học phí bằng mức học phí của trường công lập. Mọi học sinh đều được tạo cơ hội được tiếp cận giáo dục một cách công bằng và toàn diện hơn” – TS Bùi Thị An nhìn nhận.

Là một phụ huynh, anh Lê Văn Hà (huyện Phú Xuyên, Hà Nội) cho biết, khi nghe thông tin này trên các phương tiện truyền thông, cả gia đình anh đều rất phấn khởi. Hai vợ chồng anh là lao động tự do, phải gửi con ở quê cho ông bà chăm sóc để lên thành phố làm việc. Chi phí nuôi 2 con học cấp 1 và cấp 2 dù ở quê không nhiều như thành phố nhưng cũng khiến vợ chồng hầu như không để ra được khoản tiết kiệm nào. Nếu được miễn học phí, mỗi năm cũng sẽ tiết kiệm được khoản tiền để dành cho lúc ốm đau, nhất là khi bố mẹ hai bên đều già yếu.

Theo bà Nguyễn Thị Vân Hồng – Hiệu trưởng Trường THCS Chương Dương (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội), quyết định này không chỉ mang đến niềm vui cho phụ huynh, học sinh mà toàn ngành giáo dục. Ngay cả với ngôi trường ở trung tâm Thủ đô, không thuộc diện gặp khó khăn gì đáng kể, nhưng tới mỗi kỳ thu học phí nhà trường vẫn phải đợi 3 – 5 phụ huynh chưa chuẩn bị được học phí và xin nộp muộn. “Miễn học phí trường công là quyết sách giúp nhân dân phấn khởi, góp phần đưa dân trí ngày càng được nâng cao, tăng bậc các chỉ số về quốc gia hạnh phúc” – bà Hồng chia sẻ.

Bày tỏ niềm vui mừng trước quyết định này, nhà giáo Nguyễn Thị Hiền – Chủ tịch Hội đồng quản trị Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm (Hà Nội) cho rằng, chính sách này giúp tất cả trẻ mầm non, học sinh phổ thông các cấp trên toàn quốc đều có cơ hội tham gia học tập và không phải đóng học phí. Đối với việc tuyển sinh của các trường dân lập, tư thục sẽ không vì thế bị ảnh hưởng, thậm chí tạo nên những tác động tích cực, là hành động khẳng định chuyển biến tích cực cho những thay đổi đầu tiên trong chính sách phát triển đất nước, thực hiện đúng tinh thần của Hiến pháp 2013, Luật Giáo dục 2019, Nghị quyết 29-NQ/TW, Luật Thủ đô sửa đổi…, đó là: Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư cho phát triển.

Bảo đảm an sinh xã hội, công bằng với mọi học sinh

Tính đến nay, đã có 10 tỉnh, thành phố ban hành Nghị quyết của HĐND tỉnh về miễn học phí mầm non, phổ thông cho năm học 2024 – 2025 là Quảng Ninh, Hải Phòng, Yên Bái, Quảng Nam, Khánh Hòa, Đà Nẵng, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Dương và Long An. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều đối tượng học sinh, gia đình ở các địa phương khác đang phải đóng học phí.

Theo quy định hiện hành, từ ngày 1/9/2025, Nhà nước sẽ thực hiện miễn học phí cho tất cả học sinh công lập từ mầm non 5 tuổi đến THPT. Ngoài ra, Chính phủ cũng đã quy định chính sách giảm 50 – 70% học phí, hỗ trợ chi phí học tập cho nhiều đối tượng học sinh nghèo, học sinh có hoàn cảnh khó khăn, học sinh thuộc đối tượng chính sách xã hội, học sinh đồng bào dân tộc thiểu số (học ở trường công lập và trường dân lập, tư thục). Ngoài các đối tượng được miễn học phí theo quy định hiện hành nêu trên, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất và được Bộ Chính trị đồng ý bổ sung miễn học phí cho học sinh mầm non từ 3 tháng đến 4 tuổi và học sinh phổ thông. Theo đó, toàn bộ học sinh mầm non, học sinh tiểu học, học sinh THCS và học sinh THPT công lập sẽ được miễn học phí. Học sinh trường dân lập, tư thục được cấp bù học phí bằng mức học phí của trường công lập theo quy định của pháp luật; phần chênh lệch học phí giữa trường công lập và dân lập, tư thục sẽ do gia đình học sinh chi trả.

Hiện học phí được các địa phương áp dụng theo Nghị định số 81/2021/NĐ-CP của Chính phủ, các địa phương chia mức thu theo cấp học với 3 khu vực gồm thành thị, nông thôn, miền núi. Cụ thể, mức học phí với bậc mầm non khoảng 50.000 – 540.000 đồng/tháng, ở cấp THCS là 50.000 – 650.000 đồng/tháng và THPT là 100.000 – 650.000 đồng/tháng.

Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện cả nước có 23,2 triệu học sinh (chưa bao gồm học sinh tại các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên), trong đó 3,1 triệu trẻ mầm non dưới 5 tuổi; 1,7 triệu trẻ mầm non 5 tuổi; 8,9 triệu học sinh tiểu học; 6,5 triệu học sinh THCS và 3 triệu học sinh THPT. Trong đó, số học sinh ngoài công lập chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn và dữ liệu thống kê một vài năm gần đây cho thấy con số này chiếm khoảng một vài tới dưới 10% trên tổng số học sinh. Với việc miễn học phí, dự kiến ngân sách phải bố trí 30.000 tỷ đồng mỗi năm. Nếu trừ ngân sách địa phương của các tỉnh, thành phố đã thực hiện miễn học phí thì ngân sách trung ương sẽ phải thực hiện ít hơn số này. Trên thực tế, mức ngân sách cần bảo đảm sẽ phụ thuộc vào mức học phí cụ thể của từng tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương theo thẩm quyền của HĐND cấp tỉnh quyết định trên cơ sở quy định mức sàn, trần học phí quy định của Chính phủ.

Để chính sách phát huy hiệu quả, theo TS Bùi Thị An cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nguồn lực tài chính, đảm bảo chất lượng giáo dục không bị ảnh hưởng khi nguồn thu học phí không còn. Đồng thời, việc phân bổ ngân sách cần hợp lý để các trường công lập tiếp tục nâng cao cơ sở vật chất, chất lượng giảng dạy, và chế độ đãi ngộ cho giáo viên.

Đối với nỗi lo về gia tăng áp lực cạnh tranh vào các trường công, TS Bùi Thị An nhìn nhận đây là bài toán đặt ra lâu nay đối với các địa phương, không phải đến khi chính sách miễn học phí được thông qua mới phát sinh. Cần xem xét, mở rộng hệ thống trường công lập, nâng cao chất lượng trường tư thục để người dân có nhiều sự lựa chọn phù hợp với khả năng tài chính, điều kiện, mong muốn của gia đình.

GS.TS Phạm Tất Dong cũng nhìn nhận cùng với Thông tư 29 về dạy thêm, học thêm đang được triển khai mạnh mẽ, quyết định miễn học phí cho học sinh công lập đã đưa ra một thông điệp mạnh mẽ về việc hoạt động dạy học trong nhà trường hướng tới không thu tiền. Tới đây, người dân mong muốn các địa phương, ngành giáo dục… tiếp tục nghiên cứu đề xuất, giảm các khoản thu ngoài học phí trong những năm học tới để bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục, “không để ai ở lại phía sau”. Học sinh đến trường để học tập, không còn những nỗi lo về học phí, các khoản đóng góp xã hội hóa, lạm thu vốn đến hẹn lại lên mỗi đầu năm học.

GS.TS Phạm Tất Dong – nguyên Phó Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam: Đồng thuận sẽ vượt qua mọi khó khăn

Học phí nếu nhìn từ góc độ của một học sinh, một gia đình, với nhiều người có thể là một con số nhỏ nhưng thực tế, với rất nhiều gia đình ở nông thôn, miền núi, thậm chí là thành thị cũng là một vấn đề lớn. Việc hỗ trợ học phí sẽ góp phần giúp học sinh yên tâm hơn trong việc học và thêm tin tưởng vào cuộc sống, vào một tương lai tốt đẹp. Thực tế, nhiều học sinh, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, không thể tiếp tục đi học do không đủ điều kiện tài chính.

Cần phải nhìn thấy những tác động to lớn của chính sách miễn học phí lên toàn bộ xã hội, là hành động khẳng định chuyển biến tích cực cho những thay đổi quan trọng trong chính sách phát triển đất nước. Một làn sóng tâm lý phấn khởi trong đông đảo người dân, tạo ra sự khích lệ đối với nhân dân, từ đó người dân tin tưởng, đồng thuận với những quyết sách quan trọng lấy người dân làm trung tâm. Khi dân đã đồng thuận thì không khó khăn nào là không thể vượt qua.