Động lực để các nữ trí thức theo đuổi con đường nghiên cứu khoa học

+ Thưa Giáo sư, là đại diện nhà khoa học nữ trong các thành viên Ủy ban Giải thưởng Kovalevskaia nhiều năm qua, bà cũng là một trong những người đã được Giải thưởng vinh danh từ những năm 1988, điều tâm huyết và ấn tượng nhất của bà về Giải thưởng Kovalevskaia là gì?

GS.TSKH Phạm Thị Trân Châu: Con đường của các nhà khoa học nữ từ xưa đã không hề dễ dàng nên khi đã chọn khoa học làm nghề thì người phụ nữ đã phải có đủ bản lĩnh để tiến về phía trước, gắng sống cuộc đời đơn giản ít lệ thuộc vào điều kiện khách quan, để có thể làm tốt công việc nghiên cứu khoa học.

Chính vì vậy, Giải thưởng Kovalevskaia đã đến với các nhà khoa học nữ Việt Nam từ rất sớm vào năm 1985, với chủ tịch Ủy ban Giải thưởng là bà Nguyễn Thị Bình và tiếp theo là bà Nguyễn Thị Doan – cả 2 nguyên là các Phó chủ tịch nước, khi đất nước ta còn nhiều khó khăn về kinh tế. Thời ấy, chưa có nhiều giải thưởng khoa học mà Giải thưởng Kovalevskaia lại chỉ dành riêng cho các nhà khoa học nữ, đó là niềm khích lệ rất lớn, thể hiện sự quan tâm đến khoa học và nhất là phụ nữ là một tiến bộ lớn trong công tác phụ nữ của nước ta. 

Chúng ta chân thành cảm ơn 2 người sáng lập ra giải thưởng là TS. Ana và Neal Koblitz là những người muốn động viên, khuyến khích hoạt động nghiên cứu khoa học của phụ nữ. Giải thưởng đã được tổ chức và xét duyệt một cách nghiêm cẩn đã giúp nâng cao vị thế của phụ nữ trong khoa học, khẳng định rằng nữ trí thức hoàn toàn có thể đạt được những thành tựu khoa học không thua kém nam giới. 

Thực tế những người được Giải thưởng trong 40 năm qua, đã có những người là Anh hùng lao động trong thời kỳ đổi mới, những nữ giáo sư, tiến sĩ khoa học có uy tín và được đồng giới yêu mến, những nhà khoa học có nhiều thành tựu trong nghiên cứu khoa học và đã được ứng dụng thành công trong thực tế, những doanh nhân thành đạt… đóng góp trực tiếp vào sự phát triển khoa học và công nghệ của đất nước.

Đó là nguồn động lực thúc đẩy nữ giới mạnh dạn tham gia vào mọi lĩnh vực nghiên cứu mũi nhọn, chuyển giao công nghệ, ký kết các hợp đồng sản xuất có giá trị kinh tế lớn. Giải thưởng Kovalevkaia và những tấm gương phụ nữ đã được vinh danh đã và đang là nguồn cảm hứng cho các nhà khoa học nữ, các thế hệ sinh viên và đặc biệt là nữ sinh, giúp họ có thêm động lực để theo đuổi con đường nghiên cứu khoa học.

+ Theo bà, Giải thưởng Kovalevskaia đã mở ra những cơ hội gì cho cá nhân bà nói riêng, cũng như các nhà khoa học nữ nói chung?

GS.TSKH Phạm Thị Trân Châu: Đối với tôi, nhận Giải thưởng Kovalevskaia là niềm tự hào lớn và cũng là trách nhiệm để tôi tiếp tục lao động cố gắng cống hiến nhiều hơn cho khoa học và tiếp tục triển khai ứng dụng các kết quả nghiên cứu khoa học trong thực tế. 

Nhờ sự công nhận từ giải thưởng, các nhà khoa học nữ được giải đã có điều kiện thuận lợi hơn trong việc tiếp cận các sự hỗ trợ về nhiều mặt khác nhau trong hoạt động nghiên cứu khoa học.

+ Một vài đề xuất/giải pháp của bà để nâng tầm Giải thưởng, góp phần thay đổi định kiến giới trong khoa học, tăng cơ hội tiếp cận các nguồn lực nghiên cứu cho các nhà khoa học nữ?

GS.TSKH Phạm Thị Trân Châu: Để nâng tầm Giải thưởng và tạo ra những tác động lớn hơn đối với nữ khoa học, tôi nghĩ rằng những cá nhân, tập thể đã được nhận giải thưởng cần tiếp tục cố gắng trong hoạt động nghiên cứu khoa học và tích cực hỗ trợ các đồng nghiệp, đặc biệt là các nhà khoa học nữ trẻ. 

Về phía nhà nước, cần tạo nhiều điều kiện hơn nữa cho các cán bộ khoa học nữ trong hoạt động nghiên cứu khoa học và ứng dụng thực tế và tăng cường hợp tác quốc tế.

Việc tận dụng các chương trình hỗ trợ từ các quỹ nghiên cứu lớn sẽ giúp các nhà khoa học nữ có thêm cơ hội tiếp cận nguồn lực và nâng cao trình độ chuyên môn.

Các chị đã đạt nhiều thành tựu nghiên cứu đã được ứng dụng trong thực tiễn, đồng thời cũng là những tấm gương tốt, cần tiếp tục đóng góp vào việc đào tạo các nhà khoa học trẻ đặc biệt là nữ, các thế hệ cán bộ khoa học tiếp theo cho đất nước.

Các bạn cán bộ nữ khoa học trẻ hiện nay có nhiều điều kiện thuận lợi hơn, cần tận dụng các điều kiện thuận lợi hiện tại để khai thác có hiệu quả hơn nữa trong hợp tác quốc tế, trong hoạt động khoa học.

+ Xin trân trọng cảm ơn bà!