Đổi mới sáng tạo giúp ngành nông nghiệp phát triển bền vững

Ngày 10/3, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) phối hợp Tổ chức hợp tác quốc tế Đức (GIZ) tổ chức hội nghị tổng kết dự án “Các Trung tâm ĐMST xanh” (GIC) tại thành phố Cần Thơ. Hội nghị nhằm đánh giá kết quả thực hiện, chia sẻ kinh nghiệm và định hướng nhân rộng các sáng kiến ĐMST trong ngành lúa gạo và xoài tại ĐBSCL.

Dự án GIC Việt Nam là một hợp phần của chương trình Các Trung tâm ĐMST xanh trong nông nghiệp và thực phẩm, thuộc sáng kiến toàn cầu “Một thế giới không nạn đói” (One World – No Hunger) do Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển CHLB Đức (BMZ) tài trợ, thực thi bởi Tổ chức hợp tác phát triển Đức (GIZ) tại 15 nước Châu Phi và Châu Á.

Với tổng vốn đầu tư 7 triệu Euro, Dự án GIC Việt Nam là gói cam kết hỗ trợ kỹ thuật từ Chính phủ Đức, được phối hợp thực hiện bởi GIZ, Cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn (Bộ NN &MT) và 6 tỉnh ĐBSCL gồm: An Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ, Hậu Giang, Kiên Giang và Sóc Trăng.

Dự án thực hiện trên hai chuỗi giá trị nông sản chủ lực là lúa gạo và xoài, mục tiêu là hỗ trợ cải thiện thu nhập cho các hộ sản xuất nhỏ, tạo thêm việc làm, nâng cao khả năng chống chịu của các chuỗi giá trị lúa gạo và xoài thông qua các mô hình kinh doanh có tính cạnh tranh đồng thời giảm thiểu tác động môi trường.

Dự án đã thúc đẩy đổi mới sáng tạo thông qua việc triển khai 10 giải pháp tiên tiến dành cho nông hộ, bao gồm: 6 giải pháp cho chuỗi giá trị lúa gạo là canh tác lúa gạo bền vững (SRP); phương pháp canh tác tưới nước ngập & khô xen kẽ (AWD); quản lý mức tồn dư hóa chất tối đa (MRL) và quản lý dịch hại tổng hợp (IPM); mô hình sản xuất lúa hữu cơ trên tôm – lúa; quản lý rơm rạ và lớp học kinh doanh cho nông dân (FBS).

4 giải pháp cho chuỗi xoài là kỹ thuật tỉa cành tạo tán cho cây xoài; quản lý dinh dưỡng trong đất; tưới tiêu bền vững; quản lý mức tồn dư hóa chất tối đa (MRL) và quản lý dịch hại tổng hợp (IPM).

Không chỉ dừng lại ở cấp nông hộ, dự án cũng đã xác định các giải pháp đổi mới cho các hợp tác xã và doanh nghiệp vừa và nhỏ, bao gồm quản lý kinh doanh cho hợp tác xã (gạo); canh tác theo hợp đồng (gạo); cải thiện năng lực cung cấp dịch vụ nông nghiệp (gạo); kinh doanh sản phẩm thương hiệu (gạo và xoài); quản lý thất thoát sau thu hoạch (xoài). Những đổi mới này giúp nâng cao năng suất, giảm tác động môi trường và tăng tính bền vững cho sản xuất nông nghiệp.

Đến năm 2024, qua thực hiện Dự án GIC đã có hơn 20.000 nông dân được tiếp cận các kiến thức về đổi mới sáng tạo, những công nghệ và thực hành khác nhau trong canh tác lúa và xoài. Đánh giá trên mô hình sản xuất lúa cho thấy, lượng nước tiêu thụ giảm 28%; lượng phân bón hóa học giảm 8,6%; lượng phát thải khí nhà kính giảm 63% so với kịch bản sử dụng phương thức sản xuất truyền thống. Số hộ trồng lúa đạt yêu cầu về giới hạn dư lượng tối đa thuốc BVTV theo tiêu chuẩn của Liên minh châu Âu tăng 21%.

Qua đánh giá, những hộ áp dụng một số ĐMST mà dự án thúc đẩy như FBS và SRP thu được lợi nhuận trung bình cao hơn khoảng 8-11% so với những hộ không áp dụng. Đối với mô hình xoài, lượng phân bón hóa học giảm 25%; thời gian bảo quản tăng 500% (từ 7 ngày lên 35 ngày); năng suất tăng 29%, thu nhập bình quân tăng 20%.

Dự án có sự tham gia của 294 hợp tác xã (HTX)và doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) ở trong chuỗi giá trị, hỗ trợ công tác quản trị và kinh doanh của 91 HTX lúa gạo và 39 DNVVN chuỗi xoài, hỗ trợ thử nghiệm 43 mô hình canh tác theo phương thức ĐMST cho hiệu quả kinh tế cao hơn, phát thải thấp hơn so với các mô hình áp dụng phương thức truyền thống.

Số liệu cho thấy, 85% DNVVN cải thiện ít nhất 3/5 chỉ số kinh doanh chính, 307 việc làm được tạo mới, trong đó có 174 việc làm dành cho nữ lao động (57%), 178 việc làm dành cho thanh niên (58%). Những kết quả đó khẳng định Dự án GIC đã hoàn thành tốt, thậm chí nhiều chỉ tiêu đã vượt so với kế hoạch ban đầu đề ra.

Ông Võ Văn Hưng – Thứ trưởng Bộ NN&MT cho biết, sau hơn 4 năm triển khai (2021 – 2025), Dự án đã mang lại rất nhiều kết quả tích cực, ý nghĩa. Bộ NN&MT nhận định, những bài học kinh nghiệm cùng các ĐMST đã thực hiện từ Dự án GIC sẽ là những công cụ, giải pháp hữu ích thúc đẩy tái cơ cấu ngành nông nghiệp của Việt Nam. Trước mắt, những kinh nghiệm từ Dự án sẽ có đóng góp thiết thực cho việc triển khai thực hiện các Đề án quan trọng của ngành nông nghiệp, đặc biệt là Đề án “Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030”.

Hòa Minh