Lễ mở cửa rừng là loại hình di sản tập quán xã hội và tín ngưỡng mang giá trị lịch sử khoa học và văn hóa đặc sắc gắn liền với quá trình tụ cư và quá trình phát triển của người Mường tại xã Minh Hòa nói riêng, của người Mường huyện Yên Lập nói chung phản ánh nhận thức của người Mường gắn kết với các yếu tố thiên nhiên là rừng, đất, nước nhắc nhở con người biết quý trọng môi trường sống, thể hiện mong ước làm chủ cuộc sống của người Mường.
Năm 2023, với những giá trị tiêu biểu chứa đựng nhiều yếu tố văn hóa đặc trưng của cộng đồng, “Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ mở cửa rừng của người Mường huyện Yên Lập” đã được Bộ VHTTDL đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây được xem là động lực giúp cộng đồng người Mường nơi đây tiếp tục gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc của Lễ hội mở cửa rừng.
Mới đây, UBND Yên Lập vinh dự tổ chức đón nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ mở cửa rừng của người Mường huyện Yên Lập
Lễ mở cửa rừng là sinh hoạt tín ngưỡng dân gian mang đậm giá trị lịch sử, gắn liền với quá trình tụ cư và phát triển của của dân tộc Mường, xã Minh Hoà, huyện Yên Lập được tổ chức vào đầu tháng Giêng âm lịch hàng năm, với mong muốn được thánh thần và thành hoàng làng phù hộ cho một năm săn bắn, hái lượm và sản xuất bội thu, làng bản hòa thuận, vui vẻ, ấm no, đoàn kết…
Theo truyền thống, Lễ hội mở cửa rừng diễn ra với phần lễ và phần hội. Phần lễ tái hiện mô phỏng cuộc đi săn của các phường săn. Bên cạnh các nghi thức lễ tế là phần hội tưng bừng náo nhiệt với các tiết mục văn nghệ dân gian như múa sênh tiền, hò đu, đâm đuống… và những trò chơi dân gian như kéo co, bịt mắt bắt vịt, thi đấu bóng chuyền.
Đến với lễ hội, người dân, du khách được hòa mình trong không khí các hoạt động phong phú mang đậm đà bản sắc văn hóa, diễn xướng dân gian độc đáo của dân tộc Mường như múa trống Đu, hò Đu, múa Mỡi, múa Sênh tiền, đâm đuống, hát Rang, hát Ví…Cùng với đó trải nghiệm các trò chơi dân gian truyền thống như kéo co, đi cầu kiều, chọi bi, thi đấu thể thao như bóng chuyền, bán nỏ, đánh cờ tướng…
Hàng năm, huyện Yên Lập duy trì tổ chức Lễ hội mở cửa rừng của người Mường vào dịp đầu Xuân góp phần khơi dậy niềm tự hào dân tộc, nâng cao ý thức bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Đồng thời, là dịp để bà con dân tộc Mường và các dân tộc anh em trên địa bàn gặp gỡ giao lưu gắn kết cộng đồng bản làng, xây dựng quê hương, bản làng ngày càng ấm no, hạnh phúc.
Cùng với những nỗ lực chung trong việc phục dựng nét đẹp văn hóa độc đáo của Lễ mở cửa rừng của người Mường, các cấp chính quyền và nhân dân huyện Yên Lập đang hướng tới bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch, từng bước xây dựng lễ hội trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách gần xa.
