Doanh nghiệp thủy sản lo thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng

Lo ngại tạo thêm các điểm nghẽn mới cho doanh nghiệp

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) vừa có văn bản gửi Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long; các Bộ: Y tế, Tư pháp, Nông nghiệp và Môi trường, Công Thương, góp ý dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm.

Tháng 1/2025, xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc tăng 80,8% (Ảnh minh hoạ)

Văn bản nêu rõ, trong 7 năm qua kể từ khi ban hành, Nghị định 15/2018/NĐ-CP (sau đây gọi tắt là Nghị định 15) đã được Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp đánh giá là một mô hình cải cách hiệu quả trong quản lý an toàn thực phẩm, hội nhập theo nguyên tắc quản lý rủi ro mà các quốc gia tiên tiến trên thế giới đang áp dụng, qua đó giúp doanh nghiệp tiết kiệm hàng triệu ngày công và hàng ngàn tỷ đồng/năm.

Thực tiễn trong những năm triển khai Nghị định số 15 cho thấy ngành thực phẩm đã có sự tăng trưởng cao ngay cả trong đại dịch, đóng góp khoảng 15% vào GDP; 0,38 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP trong năm 2021; 1 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP năm 2022 (Báo cáo nghiên cứu đánh giá tác động của Nghị định 15/2018/NĐ-CP tới hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ngành thực phẩm, CIEM 2023).

Tuy nhiên, trong Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 15 đang phát sinh thêm những yêu cầu mới, những điểm nghẽn mới, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp trong khi chưa đưa ra được những giải pháp hiệu quả hơn Nghị định 15 để đảm bảo an toàn thực phẩm cho người dân.

Theo đó, dự thảo Nghị định bổ sung và gia tăng, phát sinh nhiều yêu cầu và các thủ tục hành chính – mà phần nhiều không liên quan đến an toàn thực phẩm, gây khó khăn cho doanh nghiệp.

Cụ thể, dự thảo đang bổ sung nhiều yêu cầu và nhiều quy định vào cả 03 nhóm thủ tục hành chính về tự công bố; đăng ký bản công bố; đăng ký lại bản công bố. Trong đó, có nhiều quy định bất hợp lý, không phù hợp với thông lệ quốc tế, nguy cơ tạo ra nhiều điểm nghẽn mới cho sản xuất – kinh doanh, khiến rất nhiều sản phẩm thực phẩm, đặc biệt là hàng thủy sản khó đáp ứng hoặc không thể thực hiện được. Trong khi đó, nhiều yêu cầu bổ sung vào các thủ tục này của dự thảo không liên quan gì đến an toàn thực phẩm.

Theo ước tính, với thủ tục tự công bố, thành phần hồ sơ và thời gian tăng lên gây chậm trễ kinh doanh tới ít nhất 3 tháng và mức thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng/năm. Với thủ tục đăng ký bản công bố, thành phần hồ sơ tăng lên có thể gây tốn phí hàng trăm tỷ đồng/năm, số ngày công thực thi tăng thêm chưa thể xác định.

“Cộng đồng doanh nghiệp thủy sản đặc biệt quan ngại với việc bổ sung các yêu cầu và nội dung kể trên vào thủ tục/mẫu của thủ tục tự công bố kể trên, cũng hoàn toàn không rõ mục đích việc bổ sung những yêu cầu thông tin trên (một số không liên quan an toàn thực phẩm, giống như quản lý thuốc, dược phẩm) để giải quyết thực trạng phát sinh gây mất an toàn thực phẩm nào. Chúng tôi kiến nghị giữ nguyên các yêu cầu thông tin liên quan thủ tục tự công bố giữ nguyên như đã được thiết kế hiệu quả, phù hợp tại Nghị định 15/2018”, ông Nguyễn Hoài Nam – Tổng thư ký VASEP thông tin.

Một vấn đề nữa được VASEP đề cập đến đó là đối tượng tập trung quản lý chưa phù hợp. Cụ thể, dự thảo đang chỉ tập trung vào quản lý chặt về hành chính đối với thực phẩm chế biến bao gói sẵn, trong khi chưa đưa ra được các giải pháp phù hợp về chống ngộ độc thực phẩm liên quan đến thức ăn đường phố, thực phẩm tươi sống, bếp ăn tập thể,… như thời gian qua đã được nhận diện là những sản phẩm tiềm ẩn nguy cơ cao gây mất an toàn thực phẩm và là nguyên nhân chủ yếu gây ra ngộ độc thực phẩm. Do đó, VASEP kiến nghị góp ý Ban soạn thảo cần soát xét để điều chỉnh, bổ sung cho đối tượng quản lý để phù hợp với nguyên tắc quản lý rủi ro.

Nhiều giải pháp sửa đổi, bổ sung chưa phù hợp

Cũng theo VASEP, nhiều biện pháp mà dự thảo nêu ra chưa dựa trên nguyên tắc quản lý an toàn thực phẩm của quốc tế. Đặc biệt, dự thảo cho thấy rõ là chưa phù hợp với Giải pháp xây dựng pháp luật về an toàn thực phẩm nêu tại Báo cáo tổng kết 05 năm thi hành Nghị định 15 số 1895/BC-BYT ngày 31/12/2024 Mục II Điểm 1 của Bộ Y tế.

Cụ thể, chưa đưa ra các quy định để hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về an toàn thực phẩm; các yêu cầu bổ sung chưa áp dụng triệt để nguyên tắc quản lý rủi ro và chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm; chưa có giải pháp đánh giá nguy cơ theo chuỗi và chưa phân cấp, phân quyền triệt để; chưa quy định cụ thể việc áp dụng triệt để các thủ tục (đăng ký, công bố…) trên môi trường điện tử và xây dựng cơ sở dữ liệu trong công tác quản lý an toàn thực phẩm thống nhất từ trung ương đến địa phương.

Một số tồn tại và phát sinh trong các quy định về quản lý an toàn thực phẩm mà Nghị định 15 chưa đề cập tới vẫn chưa được đưa vào Dự thảo này. Cụ thể, quy định thời gian cho phép cơ sở chưa đạt được khắc phục để được cấp giấy Chứng nhận đủ điều kiện đảm bảo an toàn thực phẩm chưa công bằng giữa các đối tượng.

Chưa có quy định về ngưỡng MRPL (giới hạn hiệu năng phân tích tối thiểu), RPA (ngưỡng tham chiếu cho hoạt động) đối với các chất cấm, chất ngoài danh mục được phép sử dụng, dẫn đến việc một số sản phẩm không thể đưa được vào các kênh bán lẻ tại thị trường nội địa trong khi đủ điều kiện xuất khẩu ra các thị trường khó tính như EU, Hoa Kỳ với lý do có sự hiện diện của dư lượng một số kháng sinh, hóa chất cấm sử dụng mặc dù mức dư lượng của các hoạt chất này trong sản phẩm rất thấp, đáp ứng EU.

Chưa có quy định về giấy tờ thay thế giấy Chứng nhận đăng ký kinh doanh trong hồ sơ xin cấp giấy Chứng nhận đủ điều kiện đảm bảo an toàn thực phẩm đối với các đối tượng không có giấy Chứng nhận đăng ký kinh doanh do không phải là mô hình doanh nghiệp. Chưa có quy định chuyển mục đích sử dụng cho sản phẩm nhập khẩu để chế biến xuất khẩu, gia công xuất khẩu, sử dụng/sản xuất nội bộ nhưng dư thừa.

3 kiến nghị từ VASEP

Trước những tồn tại trên, VASEP kiến nghị Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long xem xét chỉ đạo Bộ Y tế và Ban soạn thảo nghiên cứu các góp ý, xóa bỏ các dự thảo quy định bất hợp lý, bổ sung các biện pháp quản lý phù hợp để đảm bảo xây dựng Nghị định theo đúng các chỉ đạo của Tổng Bí thư và của Chính phủ, cũng như các giải pháp trong Báo cáo số 1895/BC-BYT để không tạo ra điểm nghẽn cho sản xuất, kinh doanh và đảm bảo được an toàn thực phẩm cho nhân dân cũng như nâng cao hiệu quả quản lý.

Đồng thời, kiến nghị Chính phủ chủ trì một cuộc họp đối thoại giữa Ban soạn thảo và các Hiệp hội liên quan ngành thực phẩm để xem xét bản dự thảo cuối cùng trước khi trình Chính phủ.

Hiện nay, Chính phủ cũng đang tiến hành sửa Luật An toàn thực phẩm, dự định ban hành vào tháng 10/2025, sau đó sẽ có Nghị định hướng dẫn thi hành. Để tránh chồng chéo giữa các văn bản pháp luật, đảm bảo hiệu quả trong công tác cải cách thể chế, đề nghị Chính phủ xem xét sửa đổi Luật An toàn thực phẩm trước, sau đó mới sửa đổi Nghị định hướng dẫn thi hành Luật.