Doanh nghiệp cà phê ‘khoán trắng’, ‘khoán khôn’ sai phạm gì?

Ngày 10-3, nguồn tin Tuổi Trẻ Online cho biết Thanh tra tỉnh Đắk Lắk vừa có kết luận, chỉ ra những sai phạm của Công ty TNHH một thành viên Cà phê Thắng Lợi (nay đã cổ phần).

“Khoán trắng” 616ha đất trồng cà phê trái quy định

Theo kết luận thanh tra, từ năm 2004, công ty trên ký hơn 1.100 hợp đồng “liên kết trồng cà phê” với các hộ dân trên 616,4ha đất, nhưng không bỏ kinh phí để đầu tư trồng cà phê mà “khoán trắng” cho các hộ dân.

Dù không đầu tư nhưng công ty lại yêu cầu thu các loại phí, sản phẩm khoán. Vì việc “khoán khôn” này mà gần 15 năm nay, việc khiếu kiện chưa chấm dứt.

Theo Thanh tra tỉnh Đắk Lắk, việc doanh nghiệp khoán trắng diện tích 616ha cà phê là chưa phù hợp với khoản 2, điều 12 nghị định 135/2005/NĐ-CP vì doanh nghiệp không tham gia đầu tư.

Ngoài ra, theo kết luận thanh tra, Công ty Cà phê Thắng Lợi còn có hơn 1.200ha cà phê khác được doanh nghiệp “khoán gọn” (người dân đầu tư 100%) cho người dân. Tổng giá trị doanh nghiệp trên diện tích 1.206ha này trước khi cổ phần hóa được xác định là hơn 174,5 tỉ đồng.

Trong đó, 51% thuộc vốn Nhà nước, tương ứng hơn 89 tỉ đồng, người dân cũng đầu tư 100% được tính 49% (khoảng 85,5 tỉ đồng) giá trị tài sản vườn cây.

Tuy nhiên, năm 2019, khi xác định giá trị doanh nghiệp, phần tài sản đóng góp của người dân vào vườn cây trên diện tích giao khoán chưa được đưa vào doanh nghiệp cổ phần. Việc này dẫn đến thiệt thòi cho họ trong quá trình cổ phần hóa dẫn đến phát sinh thêm khiếu kiện.

Đề nghị thu hồi đất “khoán trắng”, đưa tài sản của dân vào cổ phần

Từ kết luận, Thanh tra tỉnh Đắk Lắk cho rằng quy định hiện hành không cho phép doanh nghiệp thuê đất của Nhà nước không đầu tư gì cả lại thực hiện việc giao khoán theo nghị định 135/2005. Thanh tra kiến nghị UBND tỉnh Đắk Lắk thu hồi 616,4ha đất mà công ty cà phê trên đã “khoán trắng”, giao địa phương quản lý theo điều 181 Luật Đất đai 2013.

Riêng đối với 1.206ha đất “khoán gọn” đã đưa vào cổ phần hóa, thanh tra yêu cầu rà soát lại toàn bộ giá trị vườn cây do người dân đầu tư. Doanh nghiệp phải đưa phần vốn góp 49% của các hộ nhận khoán (hơn 85,5 tỉ đồng) vào giá trị doanh nghiệp đã cổ phần hóa.

Thanh tra cũng đề nghị UBND tỉnh Đắk Lắk xem xét trách nhiệm lãnh đạo công ty qua các thời kỳ khi để xảy ra tình trạng giao khoán đất không đúng quy định, chưa đảm bảo quyền lợi của hộ dân.

Cạnh đó, chỉ đạo truy thu số tiền sai phạm lên tới 18,7 tỉ đồng, bao gồm các khoản lợi ích đã thu được không hợp pháp từ hoạt động giao khoán đất không đúng quy định; thu hồi 9,2 tỉ đồng vốn nhà nước bị thất thoát trong quá trình cổ phần hóa, đặc biệt là phần giá trị quyền sử dụng đất và tài sản trên đất chưa được tính toán đầy đủ.

Ngoài ra, công ty phải rà soát lại phương án cổ phần hóa, đặc biệt là việc xác định giá trị quyền sử dụng đất và tài sản trên đất, tránh thất thoát tài sản nhà nước.

Quá trình hình thành và khiếu kiện ở Công ty Cà phê Thắng Lợi

Nông trường Quốc doanh Thắng Lợi được thành lập năm 1977.

Đến năm 1987, đơn vị thực hiện chính sách giao đất cho các hộ dân theo chính sách khuyến khích trồng cà phê.

Đến năm 2004 thì đơn vị chuyển đổi mô hình giao khoán sang hợp đồng liên kết trồng cà phê. Từ đây phát sinh nhiều sai phạm về sử dụng đất, giao khoán vườn cà phê dẫn đến khiếu kiện dai dẳng.

Theo đó, năm 2011, các hộ dân bắt đầu có đơn kiến nghị về quyền sử dụng đất. Năm 2018, Kiểm toán Nhà nước khu vực XII chỉ ra những bất cập trong quản lý đất và hợp đồng giao khoán, yêu cầu doanh nghiệp làm lại các hợp đồng giao khoán đúng luật nhưng việc này bị kéo rê.

Năm 2019, doanh nghiệp trở thành Công ty cổ phần Cà phê Thắng Lợi, những tranh chấp, khiếu kiện cũ vẫn chưa được giải quyết mà phát sinh thêm.

Năm 2022, công ty đề xuất phương án khoán mới nhưng chưa được các hộ dân đồng thuận.

Ngày 17-8-2023, đông đảo người dân đã có cuộc đối thoại với Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk Phạm Ngọc Nghị và đề nghị thanh tra toàn diện doanh nghiệp này.

Ngày 28-2-2025, Thanh tra tỉnh Đắk Lắk kết luận về sai phạm trong quản lý đất đai và cổ phần hóa.