Cháy rừng tại Hawaii đã thiêu rụi nhiều công trình văn hóa. (Ảnh: AP)
Một trong những thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất trong lịch sử Hawaii đã khiến ít nhất 89 người thiệt mạng và xóa sổ thị trấn lịch sử Lahaina. Bốn yếu tố đã kết hợp với nhau để châm ngòi cho những trận cháy rừng tàn khốc.
Thứ nhất, tất cả bắt đầu từ một đám cháy rừng nhỏ, mặc dù vẫn chưa rõ nguyên nhân gây ra đám cháy đó và liệu nó có liên quan đến hành vi đốt phá hay không. Lính cứu hỏa đã không thể dập tắt ngọn lửa và vào ngày 9/8, ngọn lửa bắt đầu lan rất nhanh. Được thổi bùng bởi những cơn gió cực mạnh, ngọn lửa nhanh chóng vượt khỏi tầm kiểm soát, một tình huống tương tự như các vụ cháy rừng gần đây trên đảo Rhodes của Hy Lạp. Trong cả hai trường hợp, ngọn lửa lan rất nhanh khiến nhiều người hoảng sợ nhảy xuống biển để thoát khỏi ngọn lửa.
Thư hai, bão Dora, một cơn bão cấp 4 gần đây đã đi qua Hawaii xa về phía Tây Nam, được một số nhà khí tượng học cho rằng đã gây ra những cơn gió mạnh lên tới 100km/h (62 dặm/h) gây ra cháy rừng. Theo một số nhà phân tích, cơn bão đã gây ra sự khác biệt lớn về áp suất không khí dẫn đến gió mậu dịch mạnh bất thường.
Gió mậu dịch nhẹ nhàng là điều bình thường ở khu vực này. Chúng được tạo ra khi không khí di chuyển từ hệ thống áp suất cao ở phía Bắc Hawaii, được gọi là Cao áp Bắc Thái Bình Dương, đến vùng áp suất thấp xung quanh đường xích đạo ở phía Nam của bang. Thực tế, những cơn gió mậu dịch mạnh bất thường như vừa qua là điều khiến các nhà khí tượng học tại Dịch vụ thời tiết quốc gia ở Honolulu ngạc nhiên.
Điều chắc chắn là gió mạnh đã châm ngòi cho đám cháy. Steven Businger, Giáo sư Khoa học Khí quyển tại Đại học Hawaii, cho biết: “Những ngọn núi ở Tây Maui đã đẩy nhanh những cơn gió đó hơn nữa, đặc biệt là vào ban đêm, cơn bão lửa này xảy ra khi mọi người đang ngủ – đó là yếu tố bất ngờ”, ông cho biết. Vì vậy, đây là “một cơn bão hoàn hảo”.
Thứ ba, Hawaii hiện đang trải qua một mùa khô với độ ẩm rất thấp, khiến đám cháy dễ dàng lan rộng. Quần đảo Thái Bình Dương này thường có khí hậu nhiệt đới, với thời tiết ấm áp và ít biến động nhiệt độ. Nhiệt độ cực cao và độ ẩm cao được ngăn cản bởi những cơn gió mậu dịch bình thường nhẹ nhàng.
Mùa khô bắt đầu vào tháng 5, nếu không muốn nói là sớm hơn. Mưa hầu như không xuất hiện vào tháng 6 và tháng 7, đồng thời nhiệt độ tăng cao khiến đây là thời điểm thu hút nhiều du khách nhất.
Tháng 8 và tháng 9 có thể đặc biệt nóng, với nhiệt độ trung bình ban ngày cao hơn 30 độ C (86 độ F). Mặc dù mưa rào nhiệt đới có thể xảy ra trong mùa khô, nhưng bão rất hiếm. Các nhà khí tượng học, chuyên gia lâm nghiệp và lính cứu hỏa gióng lên hồi chuông cảnh báo khi bang trải qua sự kết hợp nguy hiểm của thảm thực vật khô, gió mạnh và không khí rất khô.
Dịch vụ thời tiết quốc gia Hoa Kỳ đã đưa ra cảnh báo trước thảm họa. Cháy rừng thường do sét đánh, nắng nóng kéo dài hoặc hoạt động của con người, cố ý hoặc do bất cẩn. Cháy rừng có thể bùng lên từ một mẩu thuốc lá bỏ đi dễ dàng như lửa trại không được kiểm soát.
Thứ tư, tình hình ở Maui trở nên trầm trọng hơn do cỏ Guinea, thảm thực vật xâm lấn có thể phát triển nhanh tới 15cm (10 inch) mỗi ngày trong mùa mưa và đạt chiều cao lên tới 3m (10 feet). Clay Trauernicht, một nhà khoa học về lửa tại Đại học Hawaii, cho biết nếu để khô, nó có thể tạo ra một “hộp mồi lửa”. Ông nói: “Những đồng cỏ này tích lũy nhiên liệu rất nhanh. Trong điều kiện nóng hơn và khô hơn, với lượng mưa thay đổi, nó sẽ chỉ làm trầm trọng thêm vấn đề.”
Những trận cháy rừng kinh hoàng luôn tồn tại, nhưng biến đổi khí hậu đang khiến chúng xảy ra thường xuyên hơn. Các chuyên gia cho biết việc quản lý lửa tốt hơn đang ngày càng trở nên quan trọng.
Ông Johann Georg Goldammer, người đứng đầu Trung tâm giám sát hỏa hoạn toàn cầu, có trụ sở tại Freiburg, Đức, cho biết: “Các đám cháy là không có giới hạn. Chúng lan khắp các khu rừng, khu bảo tồn thiên nhiên, đồng cỏ, đất nông nghiệp, trang trại, khu vực nông thôn và thậm chí cả ngoại ô thành thị.
Đó là lý do tại sao cần có các biện pháp để làm cho những khu vực này ít bị cháy hơn. Chúng cần được quản lý phát triển theo cách sao cho đám cháy sẽ tìm thấy ít nhiên liệu hơn và do đó dễ kiểm soát hơn”, ông nói.
