Điều đặc biệt trong việc sáp nhập tỉnh thành, tổ chức lại cấp xã

Mới đây, Bộ Chính trị đã xem xét đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp. Dự kiến tuần tới, nội dung này được gửi lấy ý kiến của các địa phương và gửi các bộ, ngành cho ý kiến. 

Phá bỏ tư duy lối mòn

Từ yêu cầu xây dựng đề án sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, TS. Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ khẳng định, Kết luận 127 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư thực sự đã thể hiện tinh thần mạnh mẽ, quyết tâm chính trị rất cao trong thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà chỉ rõ quan điểm cốt lõi khi thực hiện việc sắp xếp bộ máy không chỉ đơn thuần là tinh gọn các đầu mối mà phải hướng tới mục tiêu lớn hơn là mở rộng không gian phát triển, tạo nền tảng, sức bật cho đất nước trong kỷ nguyên mới đồng thời đảm bảo tính ổn định lâu dài của hệ thống, tổ chức. Đây không phải là một sự thay đổi ngắn hạn vài chục năm, mà phải có tầm nhìn chiến lược trăm năm, thậm chí vài trăm năm.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính không chỉ thể hiện lộ trình cụ thể mà còn thấy rõ mục tiêu, yêu cầu rất cao, đột phá. “So với các lần sáp nhập địa giới, các đơn vị hành chính trước đây, đương nhiên lần sáp nhập này có nhiều điểm khác biệt”, ông Trần Anh Tuấn nhấn mạnh.

Theo vị chuyên gia về tổ chức nhà nước, điều này thể hiện trước hết qua việc sáp nhập các đơn vị hành chính lần này được tiến hành đồng thời cả cấp tỉnh và cấp xã. Bên cạnh đó, tổ chức chính quyền địa phương còn giảm xuống chỉ 2 cấp, không tổ chức cấp huyện.

“Hai điểm trên cho thấy việc sáp nhập tỉnh thành lần này chính là một phần của cách mạng tổ chức bộ máy, vừa tinh gọn vừa giảm cấp chính quyền địa phương, tức thay đổi rất căn cơ”, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ phân tích.

Cùng với việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã, ông Trần Anh Tuấn đánh giá cao những điểm mới về tiêu chí sáp nhập trong đợt sắp xếp này. Cụ thể, việc sắp xếp không chỉ căn cứ vào các tiêu chí đơn thuần trước đây như về quy mô dân số, diện tích mà còn phải chú trọng đến quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch địa phương, chiến lược phát triển kinh tế xã hội, mở rộng không gian phát triển gắn với 6 vùng kinh tế – xã hội.

“Đây cũng là điểm khác về tư duy sáp nhập không còn theo lối mòn, không chỉ dừng lại ở mục tiêu tinh gọn mà đã vươn xa hơn về tầm nhìn, đó là sáp nhập để đạt mục tiêu cuối cùng là phát triển và hưng thịnh. Việc sáp nhập tỉnh, sáp nhập xã nhằm tạo ra không gian mới, tạo ra động lực mạnh mẽ để địa phương, vùng và đất nước phát triển”, ông Trần Anh Tuấn nêu bật.

Thực hiện cùng với việc sáp nhập tỉnh, các đơn vị hành chính cấp xã, vị chuyên gia nêu thêm yêu cầu của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về việc phải nghiên cứu để xác định rõ các mô hình chính quyền địa phương cấp xã phù hợp với khu vực đô thị, nông thôn, miền núi, đồng bằng, hải đảo, quy mô dân số, diện tích, lịch sử, văn hóa, quốc phòng, an ninh, dân tộc, tôn giáo, …

Cùng với đó, mô hình chính quyền địa phương được xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức, cơ chế hoạt động, vị trí việc làm, biên chế…

Điểm đáng lưu ý mà ông Trần Anh Tuấn đề cập là các cơ quan của cấp ủy Đảng, Mặt trận tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị xã hội… cũng được sắp xếp tổ chức bảo đảm tính đồng bộ trên địa bàn cấp xã (sau khi sáp nhập).

Sau cùng, thông qua việc sáp nhập này, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ nhận định, các cơ quan liên quan sẽ phải đánh giá và phân loại đội ngũ cán bộ, công chức để thực sự nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức trong bộ máy tổ chức mới và giải quyết chế độ chính sách đối với những người chịu sự tác động của việc tinh gọn, sáp nhập.

Với những vấn đề nêu trên, so với các lần sáp nhập trước đây, theo ông Trần Anh Tuấn, lần sắp xếp đơn vị hành chính này thể hiện tính hệ thống, toàn diện, đồng bộ trong cách mạng tinh gọn bộ máy và bảo đảm sự thành công, đưa đất nước cất cánh vào kỷ nguyên mới.

Mở rộng không gian, vươn xa tầm nhìn

Sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã thực chất là một nội dung đặc biệt quan trọng trong cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy. 

Cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy đang tái cấu trúc lại hệ thống chính trị theo hướng gọn nhẹ, minh bạch, vững mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn rõ ràng, tránh lãng phí nguồn lực.

Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ khái quát: “Đây là một cuộc cách mạng mà cách mạng thì phải bắt đầu từ thay đổi tư duy, nhận thức. Mục tiêu của cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy là vì sự phát triển và giàu mạnh.

Việc sáp nhập một số tỉnh, xã lần này được tiếp cận theo một hướng tư duy mới – tư duy phát triển, mở rộng không gian, vươn xa tầm nhìn”.

Vị chuyên gia ủng hộ tư duy mới thể hiện trong định hướng sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh bởi lẽ thấy rõ mục tiêu là sáp nhập để phát triển, sáp nhập để vươn mình. Theo ông, dù không đơn giản, định hướng này rất thuyết phục để có thể vượt qua mọi khó khăn, rào cản về nhận thức, về quan điểm, từ đó chắc chắn sẽ thành công.

Với chỉ đạo sáp nhập nhiều tỉnh thành, tiếp tục sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã và tổ chức chính quyền địa phương chỉ 2 cấp, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ phân tích những điểm tích cực, đáng chú ý.

Thứ nhất, ông Tuấn kể đến lợi ích trong mở rộng không gian phát triển cho các địa phương trên mọi phương diện của đời sống kinh tế – xã hội, gắn với chiến lược phát triển kinh tế, với quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, ….

Bên cạnh đó, chính quyền địa phương được tổ chức tinh gọn hợp lý, phù hợp với đặc điểm của đô thị, của nông thôn và hải đảo.

Cùng với ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số, bộ máy hành chính của chính quyền địa phương tinh gọn sẽ hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn, đáp ứng sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp.

Một lợi ích lớn trong việc sắp xếp này thể hiện qua sự phân định thẩm quyền giữa Trung ương và chính quyền địa phương sẽ được thực hiện mạnh mẽ.

Theo TS. Trần Anh Tuấn, chính quyền địa phương sẽ phải “tự quyết định, tự thực hiện và tự chịu trách nhiệm” trong triển khai các nhiệm vụ, các chương trình phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.

Cùng với đó, chính quyền cấp dưới tỉnh (cấp cơ sở) sẽ được trao nhiều thẩm quyền hơn trong việc quyết định các nhiệm vụ liên quan đến đất đai, đầu tư, phúc lợi xã hội…

Đặc biệt, chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức qua tinh giản sẽ được nâng cao để phù hợp với tổ chức bộ máy mạnh, hiệu lực, đủ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới. Chế độ công vụ, công chức theo vị trí việc làm sẽ được xây dựng hoàn thiện theo hướng năng động, trách nhiệm, thực tài và hiệu quả. 

Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho rằng, phần kinh phí tiết kiệm được do tinh gọn tổ chức bộ máy và giảm cấp chính quyền địa phương là khoản ý nghĩa dành cho đầu tư phát triển kinh tế xã hội, giáo dục, y tế,… phục vụ người dân ngày một tốt hơn.