Đề xuất miễn trừ trách nhiệm khi xảy ra rủi ro trong nghiên cứu khoa học

Báo cáo trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, mục đích ban hành Nghị quyết nhằm thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia để khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thực sự trở thành động lực để hoàn thành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Bên cạnh đó, các chính sách phải ưu đãi vượt trội để tháo gỡ, giúp chuyển động những việc lớn, từ đó tác động đến các hoạt động khác thay đổi theo. Với tinh thần đổi mới sáng tạo, chính sách sẽ giúp đất nước thực hiện khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thành công với hạ tầng số phát triển tiên tiến, công nghiệp công nghệ số Việt Nam phát triển, hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng kinh tế từ 8% trở lên năm 2025 và tăng trưởng hai con số trong các năm tiếp theo.

Theo ông Hùng, bố cục Dự thảo Nghị quyết gồm có 4 Chương và 19 Điều, bao gồm hai nội dung liên quan đến hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và hoạt động chuyển đổi số quốc gia.

Về nội dung cơ bản của Nghị quyết, ông Hùng cho biết, thứ nhất về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Nghị quyết quy định về cơ chế tự chủ của tổ chức nghiên cứu khoa học và công nghệ (KH&CN) theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức, cán bộ, tài chính, chuyên môn. Quy định viên chức, viên chức quản lý làm việc tại tổ chức KH&CN công lập được tham gia thành lập, quản lý, điều hành doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Bổ sung quy định về miễn trừ trách nhiệm khi xảy ra rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.

Đồng thời, quy định nguyên tắc về áp dụng khoán chi đối với nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước, bao gồm cả nội dung khoán chi đến sản phẩm cuối cùng; quy định nguyên tắc kinh phí nhà nước cấp cho nhiệm vụ KH&CN thông qua quỹ. Quy định các quỹ trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được thành lập theo quy định của pháp luật KH&CN và từ nhiều nguồn khác nhau; về ưu đãi thuế cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; về phát triển công nghệ chiến lược; về tài sản hình thành từ nhiệm vụ KH&CN.

Thứ hai, nội dung về chuyển đổi số quốc gia, trong đó, đối với hoạt động chuyển đổi số quốc gia bao gồm: Nền tảng số dùng chung, chỉ định thầu cho các gói thầu. Đối với hoạt động phát triển hạ tầng số, bao gồm: Hạ tầng 5G, cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển, thí điểm dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp. Đối với hoạt động phát triển công nghiệp công nghệ số chiến lược (bán dẫn), ngân sách Trung ương hỗ trợ để xây dựng nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ.

Thứ ba, về tổ chức thực hiện, Nghị quyết quy định người đứng đầu cơ quan, đơn vị; cán bộ, công chức, viên chức tham gia xây dựng, ban hành các cơ chế, chính sách quy định tại Nghị quyết nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, thúc đẩy hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được xem xét loại trừ, miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm nếu triển khai Nghị quyết xảy ra các hành vi, tác động tiêu cực, lợi ích nhóm, lãng phí.

Thẩm tra vấn đề trên, ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội bày tỏ quan điểm, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tán thành với sự cần thiết, cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn để ban hành Nghị quyết.

Về chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ (Điều 6), ông Huy đề nghị làm rõ cơ quan nào quyết định cho tổ chức, cá nhân được miễn trách nhiệm dân sự; cần quy định để xác định được tổ chức, cá nhân đã làm, đã nỗ lực hết sức, đã thực hiện đầy đủ quy trình, quy định nhưng vẫn xảy ra rủi ro.

Về cấp kinh phí từ ngân sách Nhà nước để triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ (Điều 7), đề nghị làm rõ quy định này thuộc thẩm quyền của Chính phủ hay của Quốc hội; sự khác nhau giữa quy định này với khoản 2 Điều 60, khoản 3 Điều 61 Luật KHCN. Có ý kiến đề nghị cho phép các tổ chức KH&CN thành lập quỹ KH&CN.

Về đầu tư, thuê, mua sắm, đấu thầu phục vụ hoạt động chuyển đổi số (Điều 13), Ủy ban đề nghị nghiên cứu giới hạn các dự án, gói thầu cụ thể được áp dụng chỉ định thầu; làm rõ cơ sở quy định thời gian thí điểm về đầu tư, thuê, mua sắm, đấu thầu phục vụ hoạt động chuyển đổi số chỉ áp dụng giai đoạn 2025-2026.

Về hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp tham gia phát triển nhanh hạ tầng mạng 5G (Điều 14), Ủy ban này đề nghị có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn hỗ trợ; làm rõ căn cứ quy định mức hỗ trợ; cân nhắc quy định này vì doanh nghiệp có thể tự đầu tư, có thể sử dụng Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích hỗ trợ các doanh nghiệp này.

Về chính sách hỗ trợ dự án công nghiệp công nghệ số chiến lược có tính chất đặc biệt (Điều 17), Ủy ban đề nghị cân nhắc vì chính sách này hiện đang được quy định ở dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số, để phát huy hiệu quả thì cần có thời gian đủ dài; làm rõ căn cứ xác định mức hỗ trợ tối đa; không quy định tên Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội trong Nghị quyết; bổ sung quy định đầu tư từ ngân sách trung ương để xây dựng các phòng thí nghiệm bán dẫn dùng chung.