Đề thi mở nhưng lòng thí sinh… chưa chịu mở !

Thế nhưng sau nhiều ngày chấm thi tuyển sinh lớp 10, các giám khảo có cùng nhận xét là đa số bài làm chưa đáp ứng được tinh thần đổi mới của đề thi.

Chẳng hạn ở câu d (đọc hiểu), người soạn đề rất tinh ý trong cách dùng từ, không dùng “đồng ý hay không” theo cách hỏi quen thuộc mà dùng “em có thích” không. Cách hỏi này sẽ gợi mở rất nhiều cho thí sinh (TS) trả lời. Nhưng đa số bài làm chỉ dừng lại ở giải thích không ai giống ai, mỗi người là một cá thể riêng, chứ chưa mở rộng thêm phần trả lời (chẳng hạn: khẳng định bản thân mình trên cuộc đời, góp phần tạo nên sự phong phú, đa dạng cho cuộc sống, xã hội, thế giới…).

Ở câu nghị luận xã hội, độ mở cũng rất cao, vì TS nghị luận theo nhan đề cho sẵn “Nếu những suy nghĩ tốt đẹp không được cất lên thành lời…”. “Lời” ở đây rất rộng, có thể là lời cảm ơn, lời xin lỗi, lời khen ngợi, lời yêu thương… Nhưng nhiều bài làm chỉ giới hạn trong một nghĩa (đa số là “cảm ơn”), có bài đi phân tích bài thơ của Lê Minh Quốc, có bài lạc đề sang sự giúp đỡ của người khác. Vì vậy TS chưa thấy được sự tinh tế của câu hỏi này.

Với câu nghị luận văn học (câu 3, 4 điểm), cả đề 1 và 2 đều cho phép TS được chọn văn bản ngoài chương trình. Đây là ý tưởng rất hay của đề thi, nhằm giúp cho các em tiệm cận với sự đổi mới đề thi môn văn theo chương trình mới. Nhưng theo giám khảo chấm, chưa thấy có bài làm nào “dũng cảm” chọn văn bản ngoài sách giáo khoa do không dám mạo hiểm, sợ sai và tư tưởng học gì thi nấy vẫn còn đè nặng trong suy nghĩ của các em.

Cách hỏi của 2 đề câu nghị luận văn học này cũng rất mới: Suy nghĩ về tình yêu nước của con người VN và muốn cất lên những lời ca ngợi tình yêu ấy. Từ đó cho thấy tác động của khổ thơ/đoạn thơ đối với bản thân (đề 1); Suy nghĩ về tình cảm gia đình qua một đoạn văn bản hoặc tác phẩm. Qua đó chia sẻ đôi điều về cách bạn trò chuyện và thấu hiểu, cách đọc tác phẩm (đề 2). Thế nhưng yêu cầu rất mới này chưa được TS “đồng cảm”. Hầu hết các em làm bài theo cách ôn thi rất hàn lâm ở trường là phân tích tác phẩm theo chủ đề (yêu nước hoặc gia đình). Hiếm lắm mới thấy có TS làm bài phần yêu cầu mở rộng của đề. Riêng phần “chia sẻ đôi điều về cách đọc tác phẩm” trong yêu cầu của đề 2 không thấy bài làm nào nói đến.