Đề nghị “luật hóa” quy định thu giữ tài sản bảo đảm tại Nghị quyết 42

Theo đó, NHNN đề nghị tiếp tục luật hóa các quy định tại Nghị quyết 42, gồm các quy định về: quyền thu giữ tài sản bảo đảm (TSBĐ); quy định về kê biên TSBĐ của bên phải thi hành án; và quy định về hoàn trả TSBĐ là vật chứng trong vụ án hình sự và bổ sung quy định về hoàn trả TSBĐ là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.

Việc luật hóa các quy định này được thực hiện dưới hình thức Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các TCTD.

Tiếp tục cho phép ngân hàng được thu giữ tài sản bảo đảm

Đối với việc luật hóa quy định về quyền thu giữ TSBĐ, NHNN cho rằng điều này nhằm xử lý vướng mắc của các TCTD, tổ chức mua bán, xử lý nợ trong quá trình xử lý TSBĐ, xử lý nợ xấu, nhằm đảm bảo cân bằng giữa quyền của chủ nợ và các quyền lợi hợp pháp của bên bảo đảm.

Xử lý các vướng mắc này phát sinh từ trường hợp người đang giữ tài sản không giao tài sản, tổ chức mua bán, xử lý nợ, TCTD phải khởi kiện và chờ thi hành bản án, quyết định của Tòa án.

Đồng thời, pháp luật mới chỉ ghi nhận quyền yêu cầu Tòa án giải quyết việc người đang giữ tài sản không giao tài sản để bên nhận bảo đảm xử lý TSBĐ mà không quy định trực tiếp quyền thu giữ TSBĐ của bên nhận bảo đảm.

Việc thiếu quy định này đã gây khó khăn rất lớn đến quyền xử lý TSBĐ của tổ chức mua bán, xử lý nợ và TCTD vì tổ chức mua bán, xử lý nợ cũng như các TCTD không thể thực hiện việc thu giữ nếu các chủ tài sản không đồng thuận, cố tình chống đối, thậm chí tạo ra các tranh chấp khác liên quan đến TSBĐ nhằm kéo dài thời gian xử lý TSBĐ.

Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả của việc xử lý nợ xấu, khó khơi thông được nguồn vốn của hệ thống ngân hàng, ảnh hưởng đến mức độ an toàn, lành mạnh của hệ thống ngân hàng, hạn chế việc tiếp cận tín dụng của khách hàng…

Trên thực tế, quá trình khởi kiện, tham gia tố tụng và tiến hành thi hành án theo quy định cho mỗi vụ án thường kéo dài nhiều năm, trong bối cảnh ngân hàng phải trích dự phòng rủi ro, dừng dự thu lãi trong khi vẫn phải trả chi phí huy động vốn hàng ngày.

Điều này tạo ra rủi ro lớn, đặc biệt cho TCTD có hàm lượng cho vay bán lẻ tỷ trọng cao, hướng tới kích cầu, do phải xử lý rất nhiều món nợ xấu giá trị nhỏ, địa lý phân tán…

Ngân hàng Nhà nước đề xuất sớm luật hóa các quy định về thu giữ tài sản bảo đảm tại Nghị quyết 42

Trước các vướng mắc trên, NHNN đề xuất bổ sung Điều 198a vào sau Điều 198 Luật các TCTD theo hướng cho phép TCTD, tổ chức mua bán, xử lý nợ được quyền thu giữ TSBĐ.

Việc thu giữ TSBĐ chỉ được thực hiện trong trường hợp hợp đồng bảo đảm có thỏa thuận về việc bên bảo đảm đồng ý cho bên nhận bảo đảm có quyền thu giữ TSBĐ của khoản nợ xấu khi phải xử lý TSBĐ theo quy định của pháp luật.

Quy định về thu giữ TSBĐ phải tuân thủ phạm vi, giới hạn, điều kiện thu giữ. Đồng thời, cần quy định về trình tự, thủ tục thu giữ, công bằng, công khai, minh bạch, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của bên có nghĩa vụ, TCTD và các bên có liên quan.

Quy định về kê biên, hoàn trả tài sản bảo đảm

Đối với việc kê biên TSBĐ của bên phải thi hành án, NHNN cho biết, hiện nay, tại Điều 90 Luật Thi hành án dân sự (đã được sửa đổi, bổ sung) quy định cơ quan thi hành án dân sự có quyền kê biên tài sản cầm cố, thế chấp trong trường hợp người phải thi hành án không còn TSBĐ nào khác để thi hành án hoặc có mà không đủ nếu giá trị TSBĐ đó lớn hơn nghĩa vụ được bảo đảm và chi phí cưỡng chế thi hành án.

NHNN cho rằng, quy định này ảnh hưởng lớn đến quyền chủ nợ của bên nhận bảo đảm, làm gia tăng nợ xấu của hệ thống các TCTD, đặc biệt trong trường hợp TSBĐ hình thành từ vốn vay là nguồn chính để trả nợ cho TCTD.

Do đó, NHNN đề xuất tiếp tục luật hóa quy định tại Nghị quyết 42, quy định TSBĐ của khoản nợ xấu của bên phải thi hành án đang bảo đảm cho nghĩa vụ trả nợ tại TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức mua bán, xử lý nợ không bị kê biên để thực hiện nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự, trừ trường hợp thi hành bản án, quyết định về cấp dưỡng, bồi thường thiệt hại về tính mạng, sức khỏe hoặc trường hợp có sự đồng ý bằng văn bản của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức mua bán, xử lý nợ.

Ngoài ra, NHNN cũng đề nghị luật hóa quy định về hoàn trả TSBĐ là vật chứng trong vụ án hình sự và bổ sung quy định về hoàn trả TSBĐ là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.

Cụ thể, quy định sau khi hoàn tất thủ tục xác định chứng cứ và xét thấy không ảnh hưởng đến việc xử lý vụ án, cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm hoàn trả vật chứng trong vụ án hình sự là TSBĐ của khoản nợ xấu theo đề nghị của bên nhận bảo đảm là TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức mua bán, xử lý nợ xấu.

Cơ quan có thẩm quyền cũng có trách nhiệm hoàn trả tang vật, phương tiện vi phạm hành chính là TSBĐ của khoản nợ xấu cho bên nhận bảo đảm là TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức mua bán, xử lý nợ khi có đề nghị của các chủ thể này.

Theo NHNN, các quy định nêu trên đã được áp dụng thí điểm (từ 15/8/2017 đến hết ngày 31/12/2024) theo Nghị quyết 42 và đã minh chứng được tính hiệu quả khi áp dụng trên thực tế. Do vậy, cơ quan soạn thảo đề xuất việc luật hóa các quy định này tại thời điểm Quốc hội tổ chức kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025).