ĐB Quốc hội đề xuất có cơ chế đầu tư nhanh kết cấu hạ tầng phục vụ khoa học công nghệ

Sáng 17/2, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khoá XV thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Áp dụng giao thầu “chìa khóa trao tay” cho hoạt động khoa học công nghệ

Phát biểu thảo luận, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Kim Thúy (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Đà Nẵng) cho hay, từ thực tiễn của địa phương cho thấy, để thúc đẩy phát triển nhanh khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong tình hình hiện nay, nhất là thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao đến làm việc, đón đầu các công nghệ mới, các công nghệ tương lai thì điều quan trọng nhất hiện nay là phải có các cơ chế để đầu tư nhanh kết cấu hạ tầng phục vụ cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, như: Không gian làm việc; các phòng trưng bày, triển lãm hiện đại; phòng thí nghiệm (Lab); Phòng thí nghiệm kết hợp sản xuất thử nghiệm (Lab- Fab)… đạt tiêu chuẩn quốc tế để phục vụ công tác thiết kế, đào tạo tiến tới xây dựng các nhà máy kiểm thử, đóng gói trong lĩnh vực bán dẫn, AI; các phòng nghiên cứu công nghệ sinh học; địa điểm thử nghiệm công nghệ mới cùng với các hạ tầng về năng lượng, nước sạch, hạ tầng số, trung tâm dữ liệu, cáp quang, các trạm thu phát sóng 5G, 6G…

Tuy nhiên, hiện nay, quy định pháp luật Việt Nam chưa có hoặc mới đề cập chung chung, đặc biệt là các trình tự, thủ tục để đầu tư, xây dựng rườm rà, chưa có các quy chuẩn kỹ thuật cụ thể và không đáp ứng với yêu cầu của Nghị quyết 57-NQ/TW. Do đó, đại biểu đề xuất Quốc hội xem xét bổ sung một hoặc một số điều luật.

Cụ thể, về trình tự, thủ tục đặc biệt trong đầu tư kết cấu hạ tầng khoa học, công nghệ bằng nguồn ngân sách Nhà nước và cơ chế đầu tư kết hợp giữa ngân sách Nhà nước với vốn ngoài Nhà nước cùng các nguồn vốn hợp pháp khác (đầu tư bằng tiền, giá trị tài sản, trang thiết bị máy móc; chi phí quản lý vận hành, bảo trì; tài trợ bằng sản phẩm khoa học công nghệ mua từ nước ngoài, mua của doanh nghiệp trong và ngoài nước; hỗ trợ bằng tiền đối với phòng Lab, Lab-Fab, nhà máy sản xuất quy mô theo yêu cầu của nhà nước…).

Trong đó có quy định: giao đất đã giải phóng mặt bằng (đất sạch) bằng hình thức giao đất trực tiếp không qua đấu giá, đấu thầu dự án có sử dụng đất và không thu tiền sử dụng đất trong thời gian 10 năm trở lên, sau đó miễn giảm 50% tiền sử dụng đất cho thời gian tiếp theo (nếu dự án có hiệu quả).

Cùng với đó, có các hình thức giao thầu chìa khóa trao tay, chỉ định thầu hoặc đấu thầu rút gọn… như các quy định trong dự thảo Nghị quyết về đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận; thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận nhà đầu tư áp dụng như quy định tại khoản 8 Điều 2 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu (Điều 36a Luật Đầu tư) vừa có hiệu lực từ ngày 15/1/2025.

Liên quan trình tự, thủ tục quản lý, khai thác, sử dụng kết cấu hạ tầng đã đầu tư, đại biểu Quốc hộiNguyễn Thị Kim Thúy đề nghị, với tài sản do Nhà nước đầu tư toàn bộ được cho tập thể, cá nhân nghiên cứu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thuê không qua đấu giá quyền khai thác sử dụng; miễn giảm tiền cho thuê hoặc cho sử dụng chung phục vụ nghiên cứu, đào tạo…

Với tài sản kết hợp giữa nguồn vốn Nhà nước và vốn ngoài ngân sách thì cơ quan Nhà nước thực hiện quyền quản lý, chỉ định cho doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp, nhà khoa học, nhóm chuyên gia… quyền khai thác sử dụng và chịu chi phí vận hành (Nhà nước có thể hỗ trợ một phần chi phí quản lý, vận hành).

Bên cạnh đó, có cơ chế đột phá về quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm từ nghiên cứu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trên cơ sở hạ tầng có nguồn vốn Nhà nước hoặc vốn kết hợp nguồn vốn giữa Nhà nước với vốn tư nhân theo hướng: “Người nghiên cứu được hưởng trọn vẹn quyền sở hữu trí tuệ các sản phẩm này hoặc có sự thỏa thuận giữa người làm ra sản phẩm với cơ quan quản lý Nhà nước”.

Ngoài ra, được áp dụng quy định tại Điều 4 của dự thảo Nghị quyết về cơ chế thương mại hóa các sản phẩm khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo từ hạ tầng do nhà nước đầu tư.

Bổ sung cơ chế rút ngắn thủ tục thương mại hóa sản phẩm khoa học công nghệ

Tham gia thảo luận, đại biểu Quốc hội Trần Thị Nhị Hà (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội) cho hay, hiện nay, nhiều doanh nghiệp, trường đại học cũng như viện nghiên cứu đã sẵn sàng đổi mới và hành động trong hoạt động nghiên cứu khoa học, công nghệ. Do vậy, đại biểu đề xuất các bộ, ngành, địa phương phải dành tối thiểu 20% ngân sách mua sắm công để đặt hàng sản phẩm khoa học, công nghệ trong nước. Đồng thời, hằng năm bộ, ngành, địa phương phải ban hành “danh mục đặt hàng sản phẩm khoa học, công nghệ” để các tổ chức, đơn vị nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, thậm chí cả các cá nhân có thể đăng ký tham gia, được hỗ trợ đầu ra sau khi nghiên cứu thành công.

Ngoài ra, đại biểu Quốc hội Trần Thị Nhị Hà cũng đề nghị bổ sung cơ chế rút ngắn thủ tục thương mại hóa sản phẩm khoa học công nghệ. Ví dụ, một sản phẩm phần mềm trí tuệ nhân tạo (AI) hỗ trợ y tế có thể bị yêu cầu vừa đăng ký tại Bộ Y tế và Bộ TT&TT. Do vậy, cần có quy định một quy trình chung cho các sản phẩm, tránh chồng chéo giữa các bộ, ngành.

Theo đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội), không phải kết quả nghiên cứu nào cũng có thể triển khai kết quả ứng dụng thông qua doanh nghiệp bởi rất nhiều kết quả nghiên cứu mới có thể trở thành ứng dụng trong doanh nghiệp.

“Cần bổ sung điều 9 trong Dự thảo về quyền thương mại hoá sản phẩm nghiên cứu. Có thể sản phẩm nghiên cứu không ứng dụng được tại doanh nghiệp mà có thể bán cho người khác. Các cơ quan, đơn vị có thể mua về tiếp nối nghiên cứu và ứng dụng sau” – đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường nêu giải pháp.

Thống nhất các chính sách thực hiện chuyển đổi số, tuy nhiên, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hoà (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp) đề nghị làm rõ mức chi 15% đầu tư bình quân cho thiết bị của 1 trạm BTS 5G, bởi chi hỗ trợ 15% rất khó, doanh nghiệp có thể kê lên để được hưởng hỗ trợ. Nên hỗ trợ về đất, mặt bằng, thuế cũng như lãi suất vay ngân hàng = 0.

Cùng với đó, đại biểu đề nghị làm rõ việc hỗ trợ hạ tầng cho doanh nghiệp phát triển 5G khi doanh nghiệp viễn thông hiện nay đang ăn nên làm ra, lợi nhuận rất cao so với nhiều doanh nghiệp khác. Đồng thời, làm rõ khái niệm công nghệ số chiến lược và công nghệ số có tính chất đặc biệt. Về tự chủ, tự chịu trách nhiệm, đại biểu đề nghị làm rõ mức độ cao nhất là mức độ nào. Ngoài ra, cho phép tham gia góp vốn cổ phần, điều hành doanh nghiệp… nhưng có trường hợp chỉ làm thuê thì họ hưởng lương ở đâu, ở doanh nghiệp hay ở cơ quan chủ quản, bởi nếu hưởng lương 2 nơi là không hợp lý.

“Ngoài ra, về chấp nhận rủi ro, cần làm rõ việc thực hiện có rủi ro theo quy trình quy định của pháp luật hay quy trình theo hợp đồng đã ký kết. Đối với trường hợp rủi ro xảy ra nhiều lần thì cơ quan chủ quản cần xem xét lại, không thể cứ để xảy ra rủi ro liên tục được” – đại biểu Phạm Văn Hoà nêu quan điểm.