Dạy, học thế nào trong một thế giới nhiều biến động?

GIÁO VIÊN, HỌC SINH BUỘC PHẢI THAY ĐỔI

Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 được triển khai 5 năm qua, và nay là năm học đầu tiên được thực hiện đồng loạt ở 12 khối lớp trong bậc phổ thông. Bộ GD-ĐT cho biết Chương trình GDPT 2018 với mục tiêu bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực người học thông qua nội dung giáo dục với những kiến thức, kỹ năng cơ bản, thiết thực, hiện đại; hài hòa đức – trí – thể – mỹ; chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học để giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống; tích hợp cao ở các lớp học dưới, phân hóa dần ở các lớp học trên; thông qua các phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục phát huy tính chủ động và tiềm năng của mỗi học sinh (HS), các phương pháp đánh giá phù hợp với mục tiêu giáo dục và phương pháp giáo dục để đạt được mục tiêu đó. Bản thân mỗi giáo viên (GV), trường học và cả HS ở TP.HCM đang vận dụng chương trình này như thế nào, để chạm tới các mục tiêu trên?

Chúng tôi có mặt trong một tiết Tự nhiên và xã hội của HS lớp 2 Trường tiểu học Trần Hưng Đạo, Q.1, bài học về động vật dưới nước và động vật trên cạn. Khác với hình dung của mọi người về những tiết học ở tiểu học là HS trả bài, cô giảng trên bảng, ở dưới nhìn sách giáo khoa (SGK), đọc theo, học thuộc và hết giờ, HS tiểu học ngày nay được rèn luyện nhiều kỹ năng hơn, trong 35 phút ở trên lớp. Đó là kỹ năng làm việc nhóm (thảo luận, cùng làm việc để nhóm của mình có được nhiều đáp án đúng); kỹ năng phát biểu ý kiến trước đám đông sao cho mạch lạc, thuyết phục (GV có thể mời một HS đại diện nhóm để trình bày); kỹ năng đặt câu hỏi (nhiều HS trong lớp có những phát hiện khá thú vị và không ngại giơ tay để chia sẻ câu hỏi ấy với GV và điều này được tôn trọng)…

Trong một tiết toán lớp 1 tại Trường tiểu học Nguyễn Văn Trân, xã Đa Phước, H.Bình Chánh, trong bài học “Các số đến 40”, GV tổ chức dạy học theo hướng cá thể hóa, phù hợp với năng lực của từng HS, đồng thời rèn luyện kỹ năng giao tiếp, hợp tác và tư duy toán học.

Cô Nguyễn Thị Kim Tuyến, Phó hiệu trưởng Trường tiểu học Nguyễn Văn Trân, cho biết trong bài học này, GV vận dụng các phương pháp, hình thức giảng dạy như phương pháp trực quan, giúp HS tiếp cận kiến thức từ cụ thể (chiếc bánh) đến trừu tượng (mô hình hình lập phương) để HS dễ hình dung hơn; phương pháp gợi mở – vấn đáp, khuyến khích HS suy nghĩ, đặt câu hỏi cho GV để phát triển tư duy; phương pháp thực hành – luyện tập, tăng cường khả năng áp dụng kiến thức vào thực tế…

Bên cạnh đó, theo cô Kim Tuyến, việc tổ chức nhóm học tập tương tác giúp HS được phát triển kỹ năng hợp tác và trao đổi giữa HS với nhau; hoạt động cá nhân với phiếu giao việc giúp các em được rèn luyện khả năng tự học và giải quyết nhiệm vụ học tập… GV không chỉ là người cung cấp dữ liệu, kiến thức mà còn là người hướng dẫn để khơi gợi tinh thần ham học, yêu thích khám phá của HS.

CHÚ TRỌNG THỰC HÀNH, VẬN DỤNG KIẾN THỨC

Sáng 27.2 vừa qua, tại Trường tiểu học Thuận Kiều, Q.12, diễn ra các “Lớp học mở”, đón phụ huynh, khách mời vào tham gia học cùng con ở môn hoạt động trải nghiệm lớp 3, chủ đề Chăm sóc và phát triển bản thân, do cô Trần Thu Thảo, GV chủ nhiệm lớp 3/3, thực hiện có nội dung tích hợp giáo dục kỹ năng công dân số.

Đồng thời, chúng tôi được dự tiết học minh họa môn tiếng Việt lớp 5 “Giới thiệu một nét đẹp truyền thống” do cô Nguyễn Yến Nhi, GV chủ nhiệm lớp 5/2, thực hiện vận dụng phương pháp dạy học theo dự án. Để giới thiệu một nét đẹp truyền thống của quê hương, các em HS được chia thành nhóm, tự tin trình bày dự án của nhóm mình, về món ăn, lễ hội, trang phục. Để giới thiệu sinh động cho thầy cô, phụ huynh, các bạn về món mứt dừa – món ăn truyền thống trong ngày tết cổ truyền, một nhóm còn mang mứt dừa mời mọi người cùng thưởng thức. Đây cũng là ngôi trường từng tổ chức tiết hoạt động trải nghiệm về an toàn thực phẩm ngay trong căn tin, để các em thực hành nhận diện đồ ăn sạch. Hay để HS học toán lớp 4, bài “Số lần lặp lại của một sự kiện”, cô và trò cùng ra sân bóng đá, thực hành tính số lần sút bóng vào khung thành…

Cô Lê Thị Thoa, Hiệu trưởng Trường tiểu học Thuận Kiều, cho hay để thực hiện hiệu quả Chương trình GDPT 2018, các năm qua GV phải nỗ lực để luôn đổi mới, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu của chương trình và nhiệm vụ chuyển đổi số trong giáo dục. Kết quả có thể thấy rõ ở sự tích cực, chủ động của HS, tư duy, năng lực của các em.

QUAN TÂM TRÍ TUỆ CẢM XÚC TRONG THỜI ĐẠI TRÍ TUỆ NHÂN TẠO

Trong thời đại trí tuệ nhân tạo (AI) “lên ngôi”, công nghệ phát triển mạnh mẽ, xã hội nhiều biến động, việc quan tâm tới giáo dục trí tuệ cảm xúc cho HS là điều mà những người làm trong lĩnh vực giáo dục cho rằng quan trọng và rất cần thiết.

Thạc sĩ giáo dục Nguyễn Minh Nam (ĐH Plymouth State, chương trình học bổng Fulbright của chính phủ Mỹ), nhà sáng lập và quản lý chuyên môn của MAMO Art Studio, cho rằng nói một cách dễ hiểu là chỉ số thông minh não bộ (IQ) giúp mỗi người học, hiểu biết về thế giới bên ngoài, xã hội bên ngoài; còn chỉ số thông minh cảm xúc (EQ) là hiểu, làm chủ thế giới bên trong mình.

Ông Nam cũng chỉ ra một vấn đề là một số phụ huynh hiện nay chưa quan tâm tới đời sống cảm xúc của con mà chỉ tập trung vào kết quả học tập. Trong khi ngoài việc học, con còn cả một cuộc đời để sống; ngoài sức khỏe thể chất, con cần đời sống tinh thần mạnh mẽ để vượt qua nhiều trở ngại, biến cố, những đổi thay chóng mặt của thế giới bên ngoài.

Ông Nam dẫn ra ví dụ một HS học rất giỏi, điểm số luôn cao nhưng EQ hạn chế, có thể bạn sẽ không biết cách giao tiếp để kết nối bạn bè, khó khăn khi làm việc nhóm, dễ cảm thấy cô độc. Ở một giai đoạn xa hơn, HS đó học lên lớp 12, học giỏi nhưng không biết mình thích gì, không biết nên phát triển hướng nào, lựa chọn ngành nghề gì để phát triển bản thân, làm gì để cảm thấy hạnh phúc. Rồi xa hơn nữa, khi bạn đó đã gia nhập thị trường lao động, có thể làm tốt công việc chuyên môn được giao nhưng không thấu hiểu cảm xúc bản thân, khó kiểm soát căng thẳng khi gặp khó khăn. Nếu có EQ tốt, bạn sẽ biết lắng nghe cảm xúc bản thân, biết nhận diện, thấu hiểu, chấp nhận cảm xúc, biết điều hòa cảm xúc để ứng phó, giải tỏa được những căng thẳng, vững chãi vượt qua tình huống khó khăn, một thế giới đầy biến động, trong cả học tập, đời sống, để sống hạnh phúc một cách đúng nghĩa.

Thạc sĩ Nam cho hay hiện nay từ bậc mầm non tới phổ thông tại TP.HCM, nhiều trường đã lồng ghép nhiều hoạt động, chương trình giáo dục trí tuệ cảm xúc cho HS. Còn trong cuộc sống, gia đình vẫn luôn là môi trường học tập lớn nhất, có những người quan trọng nhất của HS. Bởi cuộc sống bên ngoài có khó khăn đến đâu, chúng ta vẫn có nơi để trở về – đó là gia đình.