Đầu năm mua muối

Khi hoa đào, hoa mai khoe sắc thắm, tôi xúng xính diện bộ quần áo mới du xuân đầu năm và chợt nghe tiếng rao lảnh lót: “Ai mua muối không?”.

Chợt nhớ đến mỹ tục tốt đẹp thời còn sống nơi chốn quê nghèo đồng bằng chiêm trũng. Từ xưa, bắt đầu từ khi nào không ai biết, chỉ biết rằng thế hệ ông bà, cha mẹ chúng tôi luôn truyền tai nhau câu phương ngôn: “Đầu năm mua muối”.

Theo quan niệm của người nông dân, vị đậm đà của muối đem lại may mắn cho gia chủ. Vì vậy bao đời nay đã có tục mua muối đầu năm để gửi gắm mong muốn một năm an lành, hạnh phúc.

Tôi cứ ngỡ đó phong tục của miền Bắc, nhưng ăn Tết phương Nam tôi mới nhận ra mỹ tục luôn tồn tại theo dòng chảy thời gian và ở bất cứ nơi nào cũng sẽ tồn tại. Có cung, ắt sẽ có cầu, mùng một những người bán muối với khuôn mặt rạng ngời như những vị sứ giả mùa xuân đang lan tỏa những giá trị, quan niệm phong tục tốt đẹp.

Ai cũng hiểu giá trị của hạt muối trắng ngần, muối vốn là khoáng chất thiết yếu không thể thiếu trong quá trình sinh hóa của con người thông qua việc nêm gia vị vào thức ăn hàng ngày. Muối làm những bữa ăn trở nên đậm đà và tròn vị hơn. Trong tâm thức của con người từ bao đời nay, muối còn là biểu tượng của sự gắn kết tình cảm trong gia đình.

Tôi nhớ ngày xưa còn ở bên cạnh mẹ cha nơi chốn quê nhà, mỗi lần tôi thắc mắc sao đầu năm phải mua muối vậy mẹ? Mẹ tôi, người nông dân thật thà, chất phát trả lời dựa trên kinh nghiệm: có lẽ vì ngày xưa đói nghèo, nên mua muối là cách để ông bà, cha mẹ nhắc nhở con cháu mình phải biết tiết kiệm, dè xẻn.

Nhưng bố tôi cười nói rằng: muối mặn kết tinh giữa nắng, gió, nước biển, trải qua quá trình lao động gian khổ của các diêm dân mới có những hạt muối tinh khiết, trắng ngần. Vì vậy muối còn là biểu trưng cho tình cảm tốt đẹp, sự mặn nồng trong các mối quan hệ, tình cảm vợ chồng, con cái. Mua muối đầu năm chính là cách nhắc nhở những người trong gia đình luôn trọng tình, trọng nghĩa, gắn kết để cùng xây dựng gia đình hạnh phúc.

Ngày xưa các bà, các chị bán muối chở chiếc thúng bên trong đựng đầy muối, khi có ai mua thì sẽ đong vun có ngọn, sẽ không gạt ngang để mong muốn cho gia chủ làm ăn phát tài, phát lộc. Nhưng theo dòng chảy của thời gian, cuộc sống con người ngày càng hiện đại hơn, người bán muối không còn phải chở muối đi tận những con ngõ nhỏ ngoằn ngoèo, họ chỉ cần đứng địa điểm có nhiều khách thăm quan và du xuân đầu năm. Nhiều người bán muối còn sáng tạo, biến tấu cho muối vào bao lì xì, túi đỏ mang ý nghĩa tượng trưng cho sự may mắn.

Chia sẻ với tôi, người bán muối cười tủm tỉm trong nắng mai: “Bán muối nhàn lắm, người bán không nói thách và người mua đều không trả giá, hay mặc cả vì sợ mất đi sự may mắn. Ai với tâm lý để lấy may, thêm lộc đầu xuân nền hồ hởi, phấn khởi. Nên với tôi bán muối đầu năm là việc rất nhàn và mang lại nhiều niềm vui”.

Cầm bịch muối trong tay, những hạt muối trắng ngần tinh khôi, trong lòng mang bao ước vọng về sự khởi đầu. Với tôi, hũ muối gửi gắm ước vọng về cuộc sống no đủ, thu hút tài lộc làm sạch không gian sống và ngăn năng lượng tiêu cực.

Phong tục “Đầu năm mua muối” hàm chứa một giá trị nhân văn mà cha ông chúng ta xưa muốn gửi gắm vào trong đó một lối ứng xử tinh tế giàu văn hóa, luôn đề cao sự tinh khiết, thanh tao, mặn mà trong các mối quan hệ gia đình, xã hội và cao hơn nữa là tình yêu quê hương, đất nước.

Nên với tôi, đầu năm mua muối không chỉ mang ý nghĩa cầu may mà tôi muốn mình tiếp tục gìn giữ những phong tục tốt đẹp mà cha ông đã để lại cho chúng ta hôm nay và mai sau…