Nhiều yêu cầu khá thoáng, chung chung
Là giám khảo chấm điểm trong nhiều năm, tôi nhận thấy đáp án đề thi tốt nghiệp THPT 2023 môn ngữ văn có nhiều câu yêu cầu đơn giản, chung chung và thang điểm khá thoáng.
Chẳng hạn câu 1 và 2 của phần đọc hiểu là 2 câu hỏi nhận biết. Thí sinh chỉ cần xác định được là đạt 1,5 điểm, vượt 0,5 ngưỡng điểm liệt (điểm liệt từ 1,0 trở xuống).
Ở câu 3 (nêu tác dụng của phép so sánh) cũng không yêu cầu thí sinh chỉ ra phép so sánh ở đâu trong ngữ liệu, mà chỉ cần nêu tác dụng là được trọn điểm.
Ở câu nghị luận văn học (5,0 điểm, phần làm văn), theo đáp án thì thí sinh chỉ cần bám sát vào đoạn trích để diễn giải nội dung, nhận xét một ít về niềm tin và khát vọng sống của người nông dân nghèo trong nạn đói 1945 sẽ đạt từ 1,5-1,75 điểm của phần nội dung.
Vế sau của yêu cầu phần này (“từ đó, nhận xét cách nhìn cuộc sống của nhà văn Kim Lân thể hiện qua đoạn trích”) đáp án chấm cũng khá thoáng, vì học sinh nêu chung chung theo chủ đề của truyện ngắn Vợ nhặt đều đúng (trong khi đề hỏi giới hạn qua đoạn trích). Trong khi đó, phần nhận xét của vế yêu cầu này cũng quá kiệm lời: chân thực, sâu sắc.
Kinh nghiệm cho thấy, đáp án càng cụ thể, chi tiết thì càng dễ đánh giá chính xác bài làm của thí sinh. Trong trường hợp đáp án quá mở, cần phải có hướng dẫn chấm thật tường tận, phải lường trước những tình huống bài làm thực tế của học trò để đi đến sự thống nhất. Như vậy mới mong khâu chấm thi ít lệch điểm.
Những tình huống nào thí sinh sẽ mất điểm?
Từ những phân tích trên, bài làm của thí sinh rơi vào những trường hợp sau đây sẽ mất điểm. Với câu 1 phần đọc hiểu, thí sinh phải trả lời thể thơ dứt khoát, không được lựa chọn nước đôi, may rủi (2 phương án trở lên).
Câu 2 phần đọc hiểu đề hỏi xác định những từ ngữ, hình ảnh. Trong đoạn thơ có rất nhiều từ ngữ, hình ảnh này (theo đáp án có 6 ngữ liệu). Nhiều thí sinh có thói quen trả lời sơ sài, thiếu ngữ liệu. Và điều này sẽ không đạt trọn 0,75 điểm.
Câu 3 đọc hiểu (tác dụng của phép so sánh) là câu hỏi có thang điểm cao nhất (1 điểm). Đáp án có 2 ý, gồm tác dụng về nội dung và tác dụng về hình thức (nghệ thuật), mỗi ý 0,5 điểm. Chấm thi nhiều năm, tôi nhận thấy ít thí sinh đạt trọn điểm câu này vì đa số các em nói chung chung, ý không đầy đủ, rõ ràng.
Phần triển khai vấn đề nghị luận của câu viết đoạn văn ngắn có thang điểm là 1 (trên 2 điểm). Theo đáp án, thí sinh phải nêu đúng chủ đề, rõ ràng (theo 3 ý gợi ý) mới đạt được 1 điểm.
Theo quan sát, đa số thí sinh mất điểm phần này vì chỉ nêu được 1, 2 ý. Thí sinh viết dài nhưng chung chung, nên chỉ được điểm phần bố cục (0,25 điểm) và diễn đạt (0,25 điểm). Đa số bài làm đạt trong khoảng 1 – 1,25 điểm.
