Chia sẻ với TG&VN, Đại sứ EU tại ASEAN Sujiro Seam ấn tượng với “tính trung tâm’ của ASEAN, giúp ASEAN vừa phát triển mạnh mẽ từ bên trong, đồng thời tạo ra mạng lưới quan hệ đối tác thành công, trở thành một trong những điển hình về hội nhập khu vực.
 |
| Hội nghị cấp Bộ trưởng EU-ASEAN tháng 2/2024 tại Brussels, Bỉ. (Nguồn: asean.org) |
Nhắc tới ASEAN là nghĩ tới “tính trung tâm”
Khi nhắc đến ASEAN, có thể nghĩ ngay tới “tính trung tâm” của ASEAN. “Tính trung tâm” ở đây có thể được hiểu là sự gắn kết với các quốc gia Đông Nam Á thông qua ASEAN, tôn trọng tổ chức và cấu trúc của ASEAN. Sự gắn kết này được thể hiện xung quanh ba trụ cột của ASEAN, Cộng đồng Chính trị – an ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa – xã hội; dựa trên cơ cấu tổ chức của ASEAN, từ Hội nghị cấp cao đến hội nghị Bộ trưởng và quan chức cấp cao.
 |
| Đại sứ EU tại ASEAN Sujiro Seam. (Ảnh: asean.org) |
Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng, ASEAN tiếp tục là nền tảng ổn định cho hợp tác, đặc biệt là đối với các đối tác đối thoại, bao gồm Liên minh châu Âu (EU). Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS) hay Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) tiếp tục góp phần thúc đẩy hòa bình, ổn định; tập hợp các đối tác từ khắp nơi trên thế giới với các quan điểm khác nhau nhằm thúc đẩy đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin và ngoại giao phòng ngừa.
Một ví dụ khác về “tính trung tâm” của ASEAN là cách ASEAN đặt ra tiêu chuẩn để giải quyết vấn đề, như vấn đề Myanmar hay Biển Đông. Thật vậy, “Đồng thuận 5 điểm” của ASEAN về Myanmar hoặc đàm phán Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) đưa ra các khuôn khổ tham chiếu, tiếp tục nhận được sự ủng hộ rộng rãi, bao gồm cả EU.
ASEAN và EU được coi là những ví dụ thành công nhất về hội nhập khu vực trên toàn cầu. Cả hai đều theo đuổi một mục tiêu bao quát là hòa bình và thịnh vượng; chia sẻ niềm tin rằng các quốc gia riêng lẻ có thể đạt được nhiều thành tựu hơn khi hợp tác với nhau. Cả hai đều bảo vệ giá trị của một hệ thống đa phương với Liên hợp quốc là nền tảng.
Những mục tiêu, niềm tin và giá trị này là cốt lõi của quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN-EU. Trong một thế giới phân mảnh, điều quan trọng là ASEAN và EU phải tiếp tục thúc đẩy các mục tiêu, niềm tin và giá trị này, được phản ánh trong Tuyên bố chung của các nhà lãnh đạo và Kế hoạch hành động để thực hiện quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN-EU (2023-2027), được thông qua tại Hội nghị thượng đỉnh kỷ niệm 45 năm quan hệ EU-ASEAN năm 2022 tại Brussels.
Tuyên bố chung của các nhà lãnh đạo và Kế hoạch hành động được thực hiện thông qua các dự án chung, đặc biệt là sáng kiến nhóm kết nối xanh và bền vững châu Âu, trị giá lần lượt là 30 và 60 triệu Euro, kết nối EU, các quốc gia thành viên và các tổ chức tài chính. Các dự án chung này là những ví dụ điển hình nhất về hợp tác giữa EU và ASEAN nhằm thúc đẩy hòa bình và hợp tác hành động vì khí hậu, bảo vệ môi trường, chuyển đổi năng lượng, thương mại, hợp tác kỹ thuật số, hàng không dân dụng, an toàn hàng hải, sở hữu trí tuệ và giáo dục đại học.
Trong một thế giới phân mảnh, trước sự cạnh tranh của các cường quốc và những thách thức của hệ thống đa phương, EU quyết tâm giảm sự phụ thuộc quá mức và tăng cường an ninh. Đây là một trong những mệnh lệnh đối với “La bàn cạnh tranh” mới của EU, là ưu tiên được phản ánh trong “Lựa chọn của châu Âu”, nguyên tắc chính trị của EU cho giai đoạn 2024-2029.
ASEAN mạnh về kinh tế, một trong những khu vực tăng trưởng nhanh nhất thế giới, nằm ở ngã tư của các tuyến thương mại chính. Tuy nhiên, không có gì ngạc nhiên khi ASEAN nhấn mạnh hơn vào tinh thần đoàn kết và tự cường trong Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045. EU mong muốn thông qua Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045, được thông qua vào năm nay khi Malaysia làm Chủ tịch ASEAN, sẽ góp phần định hướng cho tương lai của quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN-EU.
 |
| Tổng thư ký ASEAN và Đại sứ EU tại ASEAN Sujiro Seam khởi động Chương trình SCOPE-HE nhằm tăng cường hợp tác giáo dục. (Nguồn: asean.org) |
Việt Nam – nhân tố cầu nối EU với ASEAN
Trong ASEAN, Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu, đặc biệt là về thương mại và chuyển đổi năng lượng. Việt Nam và Singapore là hai quốc gia thành viên ASEAN có Hiệp định thương mại tự do với EU. Việt Nam cùng với Indonesia cũng là hai quốc gia thành viên ASEAN có quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng với EU.
| Diễn đàn Tương lai ASEAN là sáng kiến của Việt Nam trong ASEAN và rất đáng hoan nghênh, thúc đẩy các cuộc trao đổi nhằm xây dựng một ASEAN mạnh mẽ hơn. EU tự hào được đóng góp vào quá trình này. |
EU là đối tác thương mại lớn thứ 3 của ASEAN. Với Hiệp định thương mại tự do, thương mại EU-Việt Nam đã tăng 40%. Sự hỗ trợ của EU đối với quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng tại Việt Nam đã được cụ thể hóa thành các dự án trọng điểm theo sáng kiến “Cổng thông tin toàn cầu” của EU nhằm đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng. Ví dụ, dự án thủy điện Bác Ái, được EU hỗ trợ thông qua sáng kiến “Cổng thông tin toàn cầu”, đã bổ sung 1200 MW vào sản lượng năng lượng tái tạo tại Việt Nam.
Trên cơ sở đó, Việt Nam sẽ có vai trò quan trọng trong việc ủng hộ các nỗ lực hợp tác thương mại và chuyển đổi năng lượng trong khuôn khổ quan hệ Đối tác chiến lược EU-ASEAN. Do đó, Việt Nam có thể đóng góp tích cực cho Đối thoại cấp cao về năng lượng EU-ASEAN hay trong hợp tác giữa EU và Trung tâm Năng lượng ASEAN, cũng như trong phát triển lưới điện ASEAN.
Việt Nam cũng có thể đi đầu trong việc ủng hộ mục tiêu về một Hiệp định thương mại tự do ASEAN-EU trong dài hạn. Các hiệp định thương mại tự do song phương của EU với các thành viên ASEAN là nền tảng hướng tới mục tiêu dài hạn đó.
