Đặc vụ CIA từng bán thông tin cho Liên Xô

Sinh ngày 26/5/1941, Aldrich Hazen “Rick” Ames lớn lên cùng Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA). Cha ông là nhà phân tích của CIA và nhiều bạn học của Ames cũng có bố mẹ làm việc cho CIA. Ngay sau khi tốt nghiệp trung học, ông làm thực tập sinh mùa hè tại CIA.

Ames tiếp tục làm việc cho CIA trong khi hoàn thành chương trình cử nhân tại Đại học George Washington. Năm 1962, ông bắt đầu làm việc toàn thời gian cho CIA và tới năm 1969, ông được giao nhiệm vụ hoạt động bí mật ở Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong suốt thời gian đó, ông liên tục nhận được những đánh giá thấp từ cấp trên. Hồ sơ của Ames chứa đầy vết đen, trong đó có cuộc đụng độ với nhân viên thực thi pháp luật, nghiện rượu, thiếu tập trung và trì hoãn công việc. Ames thậm chí từng để quên tài liệu trên tàu điện ngầm New York.

Cuộc sống cá nhân của Ames cũng có nhiều vấn đề. Vợ Ames ly hôn với lý do bị bạo hành tinh thần và ông sau đó phải gánh khoản nợ hàng nghìn USD. Khi sống cùng bạn gái Maria del Rosario Casas Dupuy mà ông gặp trong lúc làm nhiệm vụ ở Mexico, gánh nặng tài chính với Ames ngày một nặng nề hơn.

“Tôi cảm thấy mình chịu áp lực quá lớn về tài chính”, ông nói. “Tôi phải chịu khoản nợ để mua nội thất cho căn hộ. Vụ ly hôn khiến tôi về cơ bản không còn tài sản. Rosario lúc đó đang sống với tôi và tôi phải nghĩ về tương lai. Tôi không có nhà, trong khi chúng tôi có kế hoạch xây dựng gia đình với nhau. Do đó, tôi cần nghĩ về lâu dài”.

Aldrich Ames tìm thấy giải pháp cho những khó khăn tài chính. Năm 1985, ông bắt đầu bán bí mật của CIA cho Liên Xô.

Theo cuộc điều tra của Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ, Ames đã tiếp cận quan chức Liên Xô vào tháng 4/1985 với đề nghị đổi thông tin mật lấy tiền. Liên Xô đồng ý và trả cho Ames 50.000 USD.

“Tôi vẫn không hiểu điều gì thúc đẩy tôi làm những chuyện sau đó”, Ames thừa nhận. “Sau khi nhận 50.000 USD, tôi nhận thấy mức độ nghiêm trọng của việc mình làm. Tôi đã vượt qua ranh giới không thể quay đầu” .

Sau khi vượt qua ranh giới đó, Ames lấn sâu vào cuộc sống của điệp viên hai mang. Ông sẵn sàng cung cấp tên của mọi quan chức tình báo và sĩ quan quân đội Liên Xô làm gián điệp cho Mỹ, cũng như thông tin ông có về hoạt động chống Liên Xô của CIA.

Ủy ban Tình báo Thượng viện phát hiện Ames đã cung cấp “số lượng lớn tài liệu nhạy cảm và thông tin quan trọng”, như thể ông ta mang các túi đựng tài liệu ra khỏi CIA và giao chúng cho Ủy ban an ninh quốc gia Liên Xô (KGB).

Bất kể đi đâu, Ames đều kết nối với những người Liên Xô. Từ Bogota, Colombia đến Rome ở Italy, Ames tiếp tục chuyển cho Liên Xô những bí mật quốc gia của Mỹ. Cục Điều tra Liên bang Mỹ cho biết đến năm 1989, Ames đã nhận được 1,88 triệu USD.

Tuy nhiên, công việc điệp viên hai mang của Ames đã bị chú ý. Giới chức CIA bắt đầu phát hiện ra vấn đề đáng lo ngại khi nhiều điệp viên của họ bị phát hiện. Họ lập tức nghi ngờ có người trong nội bộ CIA tuồn thông tin cho Liên Xô.

Tại trụ sở của CIA ở Langley, bang Virginia, nhóm điều tra do Sandra Grimes và Jeanne Vertefeuille dẫn dắt đã dành nhiều năm để xác định danh tính kẻ phản bội.

Grimes và Vertefeuille ban đầu không coi Ames là người khả nghi. Họ so sánh Ames giống như “giáo sư đãng trí”, luôn xuề xòa và muộn giờ.

Nhưng họ phát hiện sau khi trở về Washington từ Rome năm 1989, Ames như biến thành người hoàn toàn khác. “Tôi thấy một Rick Ames rất khác”, Grimes nói.

Ames đã sửa răng, mua xe Jaguar và bắt đầu đi giày Italy với giá 600 USD. Ames và vợ cũng đã chi 540.000 USD tiền mặt cho ngôi nhà mới ở Arlington. Khi những điều này khiến nhiều người chú ý, Ames ám chỉ rằng rằng ông đã nhận được tiền từ gia đình giàu có của vợ.

Hoài nghi về những bất thường của Ames, Grimes và Vertefeuille đã lập danh sách 198 người có quyền truy cập những thông tin đã bị rò rỉ. Sau khi thu hẹp, danh sách còn 3 người. Vào năm 1992, Grimes cuối cùng cũng tìm thấy manh mối dẫn tới Aldrich Ames.

Sau khi nghiên cứu biến động số dư trong tài khoản ngân hàng của Ames, bà phát hiện sau mỗi buổi ăn trưa với một quan chức Liên Xô, ông sẽ gửi vào tài khoản một số tiền mặt lớn. Tổng cộng, Ames đã có 1,3 triệu USD tiền gửi từ các nguồn không rõ ràng.

“Không cần đến một nhà khoa học để phân tích chuyện gì đang xảy ra. Rick chính là điệp viên Nga”, bà nói.

CIA và FBI đã theo dõi Ames bằng cách đặt thiết bị trên xe, nghe lén điện thoại và kiểm tra những thứ mà ông vứt đi. Không lâu sau, họ đã có đủ bằng chứng để bắt Ames và vợ vào ngày 21/2/1994. Ames ban đầu phủ nhận là điệp viên hai mang, nhấn mạnh CIA và FBI “đang phạm sai lầm lớn” và “bắt nhầm người”.

Nhưng Ames nhanh chóng thay đổi giọng điệu. Ông cuối cùng đã thừa nhận tất cả hành vi gián điệp. Không rõ Rosario Ames biết bao nhiêu về công việc điệp viên hai mang của chồng, song bà đã ký vào tờ khai thuế của hai vợ chồng và từng có cuộc gọi đáng ngờ với Ames.

Aldrich Ames sau đó thừa nhận tội gián điệp và bị kết án tù chung thân không ân xá. Ông bị giam ở nhà tù liên bang tại Herre Haute ở bang Indiana từ đó đến nay. Vợ Rosario cũng nhận tội trốn thuế và âm mưu làm gián điệp. Bà phải ngồi tù 5 năm và đã trở lại Colombia sau khi tự do.

Ames nói rằng động cơ của ông hoàn toàn là vì tiền. “Rất nhiều người cần tiền. Trong lịch sử, một số nhân viên CIA từng ăn cắp tiền của cơ quan và đã làm những điều khủng khiếp vì tiền. Nhưng rất ít người đã bán bí mật cho KGB vì họ thấy có rất nhiều rào cản. Còn đối với tôi, vào năm 1985, một số rào cản đó không còn nữa. Tôi không tin rằng tôi đã làm ảnh hưởng đến an ninh của đất nước và sự an toàn của người dân”, ông nói.

Ames cho biết trong giai đoạn đầu làm gián điệp cho Liên Xô, ông chỉ cung cấp những thông tin “nhỏ nhặt, không có giá trị”. Tuy nhiên, Vicktor Cherkashin, đặc vụ KGB về hưu từng liên lạc với Ames, năm 1997 cho biết Ames đã chuyển những thông tin quan trọng ngay từ đầu.

Washington nói rằng Ames đã làm tổn hại nghiêm trọng tài sản của Mỹ và dẫn tới cái chết của ít nhất 10 người. “Có những người đã chết chỉ vì kẻ phản bội muốn có một nhà lớn hơn và xe Jaguar”, R. James Woolsey, giám đốc CIA lúc đó, nói.

Thanh Tâm (Theo ATI)