Cuộc họp kín của đảng Cộng hòa ở bang Iowa là “phát súng” đầu tiên mở đầu năm bầu cử ở Mỹ, có thể định hình cuộc đua vào Nhà Trắng.
Người dân Mỹ sẽ bước vào cuộc bầu cử quan trọng để xác định tổng thống mới của đất nước trong tháng 11. Song ngay từ bây giờ, cuộc đua vào Nhà Trắng đã bắt đầu tăng nhiệt với vòng bầu cử sơ bộ, khi hai đảng Dân chủ và Cộng hòa sẽ lựa chọn ứng viên chính thức của mình cho cuộc đua.
Bang Iowa là nơi nổ phát súng đầu tiên cho năm bầu cử. Theo truyền thống, chi nhánh hai đảng ở bang này sẽ tổ chức các cuộc họp kín từ rất sớm để lựa chọn người đại diện ra tranh cử.
Tuy nhiên, năm nay, chỉ có đảng Cộng hòa bang Iowa tổ chức họp kín vào ngày 15/1, còn đảng Dân chủ sẽ lựa chọn ứng viên bằng hình thức bỏ phiếu qua thư và dự kiến công bố kết quả vào ngày 5/3.
Các cuộc họp kín có quy trình khác và phức tạp hơn bầu cử sơ bộ. Trong các cuộc bầu cử sơ bộ, cử tri có thể bỏ phiếu kín, trực tiếp hoặc qua thư trong suốt ngày bỏ phiếu.
Trong khi đó, hình thức họp kín yêu cầu cử tri phải dự trực tiếp tại một địa điểm vào thời điểm đã định và công khai tuyên bố lựa chọn ứng viên của họ. Các cuộc họp kín được tổ chức tại trường học, trung tâm cộng đồng và nhà thờ trên toàn bang, trong đó người đại diện cho ứng viên sẽ phát biểu trước khi những người tham dự bỏ phiếu.
Cử tri Cộng hòa ở Iowa sẽ bắt đầu họp kín vào lúc 19h tối 15/1 (8h sáng 16/1 giờ Hà Nội), tại khoảng 1.700 địa điểm trên toàn bang. Cử tri Iowa trên 18 tuổi và đăng ký thành viên đảng Cộng hòa đủ điều kiện tham gia các cuộc họp kín này.
Quy trình họp kín trong bầu cử Mỹ. Đồ họa: CNN
Kết quả bỏ phiếu tại mỗi địa điểm sẽ gửi đến Ủy ban đảng Cộng hòa bang Iowa. Kết quả cuối cùng được công bố sau khi hoàn tất quá trình kiểm đếm, thường là trong vài giờ.
Với hình thức họp kín, cử tri sẽ không được phép bỏ phiếu từ xa. Điều này đã vấp nhiều chỉ trích vì có thể loại trừ các cử tri không thể tham dự vì bận công việc hoặc bị khuyết tật.
Đảng Cộng hòa bang Iowa sẽ có 40 đại biểu dự Hội nghị Quốc gia đảng Cộng hòa, nơi sẽ bầu ứng viên đại diện cho đảng ra tranh cử. Mỗi ứng viên trong cuộc đua đề cử của đảng sẽ nhận được tỷ lệ đại biểu nhất định trong số này dựa trên tỷ lệ phiếu bầu tương ứng.
Năm 2016, thượng nghị sĩ Mỹ Ted Cruz nhận được tỷ lệ phiếu bầu lớn nhất ở Iowa với 27,6% và nhận được 8 đại biểu của bang, trong khi ông Donald Trump về thứ hai với 7 đại biểu.
Cuộc đua tranh đề cử đảng Cộng hòa hiện có 4 ứng viên chính gồm cựu tổng thống Donald Trump, Thống đốc Florida Ron DeSantis, cựu đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Nikki Haley và doanh nhân công nghệ sinh học Vivek Ramaswamy.
Ông Trump hiện thống trị đường đua đảng Cộng hòa và chiến dịch của ông tuyên bố rằng họ đang hướng tới chiến thắng áp đảo trong các cuộc họp kín. Các đối thủ chính của ông ở bang Iowa là ông DeSantis, người tìm cách thu hút cử tri bằng vấn đề văn hóa, và bà Haley, người tập trung vào chủ đề phá thai và chính sách đối ngoại.
Dù số đại biểu ở Iowa chỉ chiếm khoảng 1% tổng số đại biểu tham dự Hội nghị Toàn quốc đảng Cộng hòa vào tháng 7, cuộc họp kín ở bang này vẫn được các ứng viên rất coi trọng.
Chiến thắng ở bang Iowa có thể tiếp thêm động lực cho ứng viên trong giai đoạn đầu và có khả năng giúp họ giành lợi thế trong các cuộc bầu cử sơ bộ tiếp theo, theo giới quan sát. Nó cũng sẽ tạo ra sự chú ý đáng kể trên truyền thông để nâng cao hình ảnh ứng viên.
Cuộc họp kín ở bang Iowa cũng được xem là bài kiểm tra đầu tiên cho chiến dịch vận động tranh cử của các ứng viên về thông điệp và sức hấp dẫn của họ. Ứng viên có kết quả không tốt đôi khi sẽ chọn từ bỏ cuộc đua.
Giới phân tích cho rằng những cuộc bầu cử trước cho thấy những ứng viên chiến thắng ở cuộc họp kín bang Iowa chưa chắc đã là người cuối cùng giành được đề cử của đảng.
Ông Trump là một ví dụ. Năm 2016, ông từng là người đứng thứ hai sau thượng nghị sĩ Ted Cruz tại Iowa, nhưng cuối vùng vẫn trở thành ứng viên chính thức của đảng Cộng hòa. Hai người tiền nhiệm của ông Trump giành đề cử của đảng Cộng hòa đều không chiến thắng ở bang này.
Người ủng hộ chờ đợi tham dự cuộc vận động tranh cử của ông Donald Trump ở Sioux Center, Iowa ngày 5/1. Ảnh: AFP
Ông Trump đã chiếm ưu thế trong đảng Cộng hòa ngay từ khi tuyên bố tái tranh cử vào tháng 11/2022. Các đối thủ đã gặp rất nhiều khó khăn để làm suy giảm nền tảng ủng hộ của cựu tổng thống.
Dù đối mặt nhiều vụ kiện tụng và truy tố trong năm qua, ông Trump vẫn nhận được ủng hộ rất lớn từ các cử tri trung thành. Trump và nhiều người ủng hộ đều cho rằng chính quyền Tổng thống Joe Biden và đảng Dân chủ đang tiến hành cuộc “săn phù thủy” chống lại ông.
Whit Ayers, nhà thăm dò ý kiến của đảng Cộng hòa, cho rằng cử tri đảng này có thể được chia thành ba nhóm: nhóm trung thành ủng hộ Trump đến cùng, nhóm không bao giờ bỏ phiếu cho Trump và một nhóm muốn tìm kiếm những gương mặt thay thế.
“Nhóm cử tri trung thành với ông Trump có thể chiếm tới nửa đảng Cộng hòa”, Ayers nói.
Tuy nhiên, một số nhà tài trợ lớn của đảng muốn tìm kiếm một gương mặt mới có khả năng thay thế Trump. Màn thể hiện tốt ở bang Iowa có thể giúp ông DeSantis hay bà Haley thuyết phục những người ủng hộ giàu có trong bang chi thêm tiền tài trợ để tăng tốc chiến dịch tranh cử ở giai đoạn sau.
Marlys Popma, cựu quan chức đảng Cộng hòa ở bang Iowa, nói trong một cuộc vận động tranh cử gần đây cho bà Haley nói rằng “số lượng cử tri chưa quyết định chọn ứng viên nào ở Iowa thật sự rất lớn”.
Thanh Tâm (Theo Reuters, BBC, CNN)
