Cùng xây dựng một ASEAN đoàn kết, bao trùm và vững mạnh

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn phát biểu tại phiên bế mạc Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025. (Ảnh: Tuấn Anh)

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn khẳng định, sau hai ngày thảo luận sôi nổi, Diễn đàn đã hoàn thành chương trình nghị sự đầy tham vọng với hàng trăm ý kiến sâu sắc, giải quyết những vấn đề quan trọng, từ các xu hướng lớn đến vai trò của phụ nữ trong xây dựng hòa bình, từ việc nhìn lại những nguyên tắc nền tảng của ASEAN đến quản trị công nghệ mới nổi, và nhiều nội dung khác.

“Không khí thảo luận sôi nổi, nhiều phiên kéo dài hơn dự kiến, cho thấy rõ tính cấp bách của những thách thức mà chúng ta đối mặt cũng như quyết tâm chung để tìm giải pháp”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng nói.

Theo Phó Thủ tướng, Bộ trưởng, từ những cuộc thảo luận sâu sắc, Diễn đàn đã đạt được một số đồng thuận rõ ràng. Trước hết, trật tự thế giới đang trải qua những biến đổi sâu sắc, với nhiều bất ổn và phức tạp chưa từng có. Những diễn biến gần đây trong quan hệ các nước lớn là minh chứng cho sự thay đổi này. Với ASEAN, việc chèo lái qua giai đoạn chuyển đổi đầy bất định của trật tự toàn cầu có thể sẽ là thách thức mang tính quyết định cho thế hệ chúng ta.

Thứ hai, cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, bao gồm trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), sự ra đời của mô hình Deepseek AI của Trung Quốc và chip lượng tử Majorana-one mới đây của Microsoft, chỉ là những dấu hiệu ban đầu của một cuộc cách mạng công nghệ đang dần hé lộ. Những tiến bộ tương tự sẽ còn gia tăng nhanh chóng trong thời gian tới, làm thay đổi căn bản nền kinh tế và xã hội theo cách mà chúng ta mới chỉ bắt đầu hiểu được.

Thứ ba, chúng ta ghi nhận tầm quan trọng ngày càng lớn của các thách thức an ninh phi truyền thống. Những tác động ngày càng gia tăng của mối đe dọa trên không gian mạng, biến đổi khí hậu, cùng những hệ lụy sâu rộng về kinh tế – xã hội do tình trạng già hóa dân số nhanh chóng, đòi hỏi những giải pháp sáng tạo vượt ra ngoài ranh giới quốc gia và huy động nguồn lực ở mức cao nhất.

Thứ tư, mặc dù ASEAN đang đối mặt những thách thức chưa từng có trong giai đoạn chuyển đổi toàn cầu này, những thách thức đó cũng mở ra cơ hội khẳng định sức mạnh tập thể và vai trò lâu dài của Hiệp hội.

“Với giá trị cốt lõi là tinh thần đoàn kết và vai trò trung tâm, ASEAN có thể tiếp tục duy trì vị thế là một bên trung gian đáng tin cậy, một diễn đàn đối thoại chiến lược và như Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đã nói, một ‘ngọn hải đăng hy vọng’ cho phát triển bền vững, chủ nghĩa khu vực mở rộng và trật tự dựa trên luật lệ”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao nhấn mạnh.

Toàn cảnh phiên bế mạc Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025. (Ảnh: Tuấn Anh)

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn cho rằng, Diễn đàn đã nêu bật một số lĩnh vực cần tiếp tục đối thoại và cân nhắc kỹ lưỡng. “ASEAN nên duy trì nguyên tắc và giá trị cốt lõi của mình như thế nào trong khi vẫn phải phát triển và thích ứng để kịp thời ứng phó biến đổi toàn cầu?”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng đặt vấn đề, đồng thời dẫn chứng một số ý kiến ủng hộ cách tiếp cận táo bạo như áp dụng mô hình 10-X ngay cả trong trụ cột chính trị và an ninh của ASEAN, bao gồm cả giải quyết vấn đề Myanmar; sự cần thiết của việc ASEAN tiếp tục duy trì cơ chế ra quyết định dựa trên đồng thuận và nguyên tắc không can thiệp.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng khẳng định, những năm qua, ASEAN đã thảo luận nhiều về cách thay đổi quy trình ra quyết định nhằm nâng cao hiệu quả. Các cuộc trao đổi giữa các tổ chức, giới học giả, tiếp tục nêu lên khía cạnh này. Sau gần 60 năm tồn tại, ASEAN có thể duy trì được vai trò, uy tín và vị thế trung tâm chính nhờ sự nhất quán với nguyên tắc xây dựng đồng thuận.

“Trong bối cảnh đó, tôi đặc biệt quan tâm cuộc họp kín hiệu quả giữa các học giả và chuyên gia ASEAN về tình hình Myanmar – một minh chứng cho cam kết của chúng ta trong tìm kiếm các giải pháp do ASEAN làm chủ và dẫn dắt để đối phó thách thức khu vực, thông qua đối thoại xây dựng, trí tuệ tập thể và ý tưởng sáng tạo.

Các cuộc thảo luận cũng đặt ra những câu hỏi cốt lõi về vai trò ASEAN trong một thế giới ngày càng phân mảnh. Trong khi một số ý kiến ủng hộ việc ASEAN đảm nhận vai trò chủ động hơn trên trường quốc tế, những ý kiến khác nhấn mạnh sự cần thiết phải tập trung củng cố gắn kết và hội nhập nội khối.

Nhìn về tương lai, con đường phía trước đòi hỏi chúng ta phải có những cam kết quan trọng. Chúng ta cần duy trì và củng cố đoàn kết, khả năng thích ứng và tính bao trùm của ASEAN – những nguyên tắc cốt lõi mà Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh trong bài phát biểu khai mạc, vốn là nền tảng cho thành công của chúng ta.

Chúng ta cần cam kết tăng cường đầu tư công nghệ trọng yếu và xây dựng lập trường chung về quản trị công nghệ mới. Cuối cùng, chỉ có công nghệ mới có thể giúp khu vực chúng ta thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.

Các cuộc thảo luận chuyên môn tại Diễn đàn đều cho rằng, sự phát triển của ASEAN cần lấy khoa học và công nghệ làm công cụ cốt lõi để thúc đẩy toàn bộ khu vực tiến lên. Vì vậy, chúng ta đã đầu tư mạnh mẽ vào nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển công nghệ cao, cũng như hợp tác với các đối tác trong lĩnh vực khoa học – công nghệ, bao gồm chất bán dẫn, AI và nhiều lĩnh vực khác. Chúng ta có thể cần linh hoạt hơn trong áp dụng các nguyên tắc nền tảng, đồng thời vẫn giữ vững bản chất cốt lõi của chúng.

Cuối cùng, vì ‘vị thế trung tâm phải được khẳng định và củng cố liên tục’, chúng ta cần nỗ lực đổi mới cách thức khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực và quản lý quan hệ với đối tác bên ngoài, bao gồm cả các nước lớn”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn đề xuất.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng nhận định, sự tham gia tích cực và những quan điểm mới mẻ từ tất cả đại biểu, bao gồm nhiều học giả trẻ, đã góp phần làm phong phú thêm các trao đổi và thể hiện mối quan tâm sâu sắc của cộng đồng quốc tế đối với con đường phát triển tương lai của ASEAN.

“Khi ASEAN hoàn thiện chương trình chiến lược cho Tầm nhìn Cộng đồng 2045, những ý kiến và đề xuất từ Diễn đàn này sẽ là nguồn tham khảo quý giá. Do đó, tôi đề xuất chúng ta chuẩn bị một báo cáo tổng kết Diễn đàn, tập hợp tất cả khuyến nghị quan trọng và gửi đến Ban thư ký ASEAN để phổ biến và làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan và tổ chức liên quan của ASEAN.

Diễn đàn Tương lai ASEAN đã khép lại thành công và ý nghĩa. Với sự tham gia và ủng hộ không ngừng của quý vị, Diễn đàn này sẽ thực sự trở thành một vườn ươm ý tưởng sáng tạo hàng đầu cho tương lai khu vực. Hãy rời Diễn đàn hôm nay với quyết tâm mạnh mẽ hơn để xây dựng một ASEAN đoàn kết, bao trùm và vững mạnh – không chỉ cho hiện tại, mà còn cho các thế hệ mai sau”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng kết luận.