Trang chủNewsVăn hóa - Xã hộiCửa Cù Huân, một vùng trời biển hữu tình

Cửa Cù Huân, một vùng trời biển hữu tình


Sách Đại Nam nhất thống chí chép:

– “Tấn cửa lớn Cù Huân: ở cách huyện Vĩnh Xương 19 dặm về phía đông; cửa lạch rộng 1.009 trượng, thủy triều lên sâu 8 thước 5 tấc, thủy triều xuống sâu 7 tấc, phía bắc lạch có một tòa núi đá, phía nam có bãi trường sa, phía đông có các đảo, gọi là hòn Đỏ và hòn Ô, đặt một viên thủ ngự, một viên hiệp thủ”.

Cửa Cù Huân, một vùng trời biển hữu tình- Ảnh 1.

Cửa Cù Huân – cầu Xóm Bóng

Ảnh: Vương Mạnh Cường

– “Tấn cửa bé Cù Huân: ở cách huyện Vĩnh Xương 29 dặm về phía đông bắc, cửa lạch rộng 190 trượng, thủy triều lên sâu 6 thước, thủy triều xuống sâu 4 tấc, ngoài cửa có hòn Lam Nguyên, hòn Tâm, hòn Ba La, hòn Lớn, hòn Môn, các đảo bao quanh tàu thuyền tụ nập, gió bắc thì tàu đổ ở phía nam núi, gió nam thì tàu đổ ở phía bắc núi, mặt trông ra biển, mùa thu, mùa đông gió to tung cát không thể ở được, phải dời đến hòn Lam Nguyên, mùa xuân, mùa hạ lại trở về” (Đại Nam nhất thống chí, NXB Thuận Hóa, 2006, tập 3, trang 127).

Cách trình bày của Đại Nam nhất thống chí cho thấy có hai cửa biển mang tên Cù Huân là cửa Lớn và cửa Bé từ hai nhánh của một con sông mang tên Cù Huân đổ ra biển. Nhà nghiên cứu Ngô Văn Ban miêu tả cụ thể hai nhánh sông như sau:

Sông Cái Cù Huân từ huyện Diên Khánh chảy đến thôn Xuân Lạc, xã Vĩnh Ngọc thì chia làm 2 nhánh:

– Nhánh thứ nhất chảy hướng đông nam, vòng theo chân núi Đồng Bò, rồi theo sông Quán Trường chảy xuống Trường Tây, Trường Đông sau đó đổ ra biển bằng cửa Tiểu Cù Huân, tức Cửa Bé.

Cửa Cù Huân, một vùng trời biển hữu tình- Ảnh 2.

Cửa Đại Cù Huân – xóm Cồn năm 1902

– Nhánh thứ hai chảy theo hướng đông bắc, đến phường Ngọc Hiệp chia làm hai chi: Một chi chảy vào Phường Củi, qua bến Trường Cá thuộc phường Phương Sài gọi là sông Ngư Trường, rồi chảy xuống Hà Ra. Nơi đây, nước xoáy thành thành đầm Xương Huân (tên chữ là Cù Đàm) sau này lấp đầm xây chợ Đầm. Nước sông, một nửa chảy vào đầm, một nửa chảy xuống Xóm Cồn để ra biển bằng cửa Đại Cù Huân, tức cửa Lớn, hay cửa Nha Trang. Chi thứ hai rộng và sâu hơn, chảy xuống xóm Bóng thuộc phường Vĩnh Thọ rồi ra biển, cũng bằng Cửa Đại Cù Huân. Hai chi của dòng sông như thể đôi cánh tay giang rộng, ôm lấy một cồn đất phù sa, tục gọi là Cồn Dê.

Xóm Cồn là một địa danh văn hóa gắn với vùng đất Khánh Hòa – Nha Trang. Ở đây người dân sống chủ yếu sống bằng nghề chài lưới. Phía đông là biển cả, phía tây là sông Cù Huân. Quá trình ra đời xóm Cồn ở cửa Đại Cù Huân bắt đầu bằng việc hình thành tại cù lao một xóm nhỏ gọi là xóm Bóng. Sở dĩ gọi là xóm Bóng vì các cô thiếu nữ ở đây được các bô lão phân công đảm nhận nghi thức múa bóng, dâng lễ trong ngày hội bà Thiên Y A Na tại Tháp Bà. Trong quá khứ, thuyền buôn từ các tỉnh phía ngoài chở hàng hóa vào Nha Trang buôn bán. Một số ngược dòng sông Cái lên đến tận phủ Diên Khánh, một số rẽ vào đầm Xương Huân để buôn bán. Nhận thấy vùng đầm là nơi thuận tiện trong việc giao tiếp và sinh sống nên dân các nơi đưa nhau đến định cư. Theo thời gian, nhiều xóm nhỏ được hình thành như xóm Cồn, xóm Lách, xóm Hà Ra, xóm Giá, xóm Củi…

Cửa Cù Huân, một vùng trời biển hữu tình- Ảnh 3.

Xóm Chụt đầu thế kỷ 20

Một ngôi làng biển cũng mang nhiều dấu ấn văn hóa vùng cửa Cù Huân là xóm Chụt (làng Trường Tây). Sách Đại Nam quấc âm tự vị của Huình Tịnh Paulus Của, xuất bản tại Sài Gòn năm 1895, giải nghĩa: Chụt là vũng nhỏ dựa gành có thể cho ghe thuyền núp gió. Cũng sách này còn ghi rõ địa danh “Chụt Nha Trang” là “Chỗ núp gió ở tại Nha Trang”.

Xóm Chụt – làng Trường Tây, xuất hiện trong bài vè các lái: “Nha Trang xuống Chụt bao xa/Kẻ vô mua đệm, người ra mua chằng/Anh em mừng rỡ lăng xăng/Người hỏi thăm vào, kẻ hỏi thăm ra/Anh em chè rượu hỉ ha/Xùng xình bãi Miễu thì ta lướt vào”.

Đoạn vè trên cho thấy dân ghe bầu từ Nam ra Bắc hoặc từ Bắc vô Nam đều ghé xóm Chụt để chén thù chén tạc, trao đổi thông tin, mua lá buông để kết đệm buồm và song mây để chằng cột buồm.

Cửa tấn lớn Cù Huân nay là vùng Tháp Bà, cầu Xóm Bóng. Thời nhà Nguyễn, cửa Cù Huân nằm trên trục đường thủy đi từ kinh đô Huế vào Gia Định và cũng là một trạm nghỉ thuyền. Phan Thanh Giản (1796 – 1867) người đầu tiên của Nam bộ đỗ Tiến sĩ, đã có lần dừng thuyền tại bến Cù Huân, viết bài ký về sự tích bà Thiên Y A Na, được Bố Chánh sứ tỉnh Khánh Hòa là Nguyễn Quýnh khắc bia dựng phía sau tháp, đến nay vẫn còn. Năm 1836, Trương Đăng Quế (1793 – 1865) được vua Minh Mạng cử đi kinh lược 6 tỉnh Nam kỳ. Dừng chân ở Cù Huân trên đường vào Nam, ông đã sáng tác bài thơ Cù Huân vãn bạc, vẽ lại cảnh trí buổi chiều ở bến Cù Huân, vừa nhộn nhịp, vừa nên thơ, là nơi trời biển làm mê say lòng người.

Tháng 8.1885, khi quân Pháp đổ bộ lên sông Cái, nhà yêu nước Trịnh Phong đã trực tiếp chỉ huy nghĩa quân chặn đánh quân giặc ngay ở cửa sông. Trịnh Phong mưu trí dụ địch vào sâu trong sông rồi thực hiện lối đánh du kích, làm cho chúng thiệt hại nặng nề.

Người vùng cửa biển Cù Huân sống hiền lành, chân chất, nặng nghĩa, nặng tình. Đây cũng là miền đất thấm đẫm di sản văn hóa cha ông truyền qua nhiều thế hệ. Câu ca dao xưa vừa thể hiện tình yêu quê hương, đất nước vừa mang tình cảm sâu đậm thủy chung của người dân làng biển:

“Bao giờ Hòn Chữ bẻ tư

Biển Nha Trang cạn nước, anh mới từ duyên em”. (còn tiếp) 




Nguồn: https://thanhnien.vn/cua-cu-huan-mot-vung-troi-bien-huu-tinh-185250313195733498.htm

Cùng chủ đề

Lễ hội Yến sào Khánh Hòa năm 2025

VHO - Sáng 5.6 (10.5 AL), tại Đảo Yến Hòn Nội, Công ty Yến sào Khánh Hòa đã tổ chức Lễ hội Yến sào Khánh Hòa năm 2025.  Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, lịch sử Yến sào là trách nhiệm của cả cộng đồng để tinh hoa được gìn giữ, tiếp nối vững bền và lan tỏa mạnh mẽ trên hành trình hội nhập, đưa thương hiệu Yến sào Khánh Hòa vươn tầm thế giới.Đây...

Cống hiến to lớn của các bậc tiền nhân sẽ thôi thúc lòng yêu nước của thế hệ trẻ

VHO -Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh Khánh Hòa vừa phối hợp Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Khánh Hòa tổ chức thành công Hội thảo khoa học hoạt động của các đồng chí Hà Huy Tập, Ngô Đức Diễn trên quê hương Khánh Hòa đầu thế kỷ XX. Hội thảo không chỉ là nơi các nhà khoa học trao đổi, mà còn là dịp để toàn xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ, hiểu rõ hơn...

Vinh danh Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Yến sào Khánh Hòa

VHO - Nằm trong chuỗi sự kiện Lễ hội Văn hóa - Du lịch Biển Khánh Hòa 2025, tối 4.6, Công ty Yến sào Khánh Hòa phối hợp Sở VHTTDL tỉnh Khánh Hòa tổ chức Lễ vinh danh Tri thức dân gian và Lễ hội Yến sào Khánh Hòa - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Chương trình nghệ thuật đặc biệt “Yến sào Khánh Hòa - Tôn vinh di sản - Sáng mãi niềm tự...

Khánh Hòa: Đề nghị công nhận “Lễ hội Yến sào” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

VHO - UBND tỉnh Khánh Hòa vừa có văn bản gửi Bộ VHTTDL đề nghị đưa Lễ hội Yến sào Khánh Hòa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, nhằm góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của lễ hội gắn liền với lịch sử ngành nghề hàng trăm năm tuổi này. Lễ hội Yến sào là một hoạt động văn hóa truyền thống gắn liền với nghề...

Để “hồn cốt dân tộc” lưu giữ trong từng tên xã, tên phường?

VHO - HĐND hai tỉnh Khánh Hòa và Ninh Thuận đã họp và ra Nghị quyết thống nhất chủ trương sáp nhập hai tỉnh. Nhân dân, các chuyên gia văn hóa cho rằng, việc sáp nhập này là cần thiết sẽ tạo mối liên kết vùng, phát huy thế mạnh để phát triển kinh tế -xã của hai tỉnh hiện nay. Tuy nhiên làm gì để giữ lại tên các địa danh nổi tiếng – “hồn đất, hồn...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Tên lửa quỹ đạo của châu Âu rơi và phát nổ sau khi phóng

Tên lửa Spectrum phóng lên thất bại trong thử nghiệm vốn được trông đợi sẽ là bước tiến mới của châu Âu trong lĩnh vực không gian. ...

Israel quyết gây áp lực với Hamas, triển khai kế hoạch của ông Trump ở Gaza

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho hay nội các Israel đồng ý gia tăng áp lực với Hamas, đồng thời tuyên bố nỗ lực thực hiện kế hoạch của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc khuyến khích người dân Dải Gaza 'di...

Bài đọc nhiều

Tư duy như người không biết về công nghệ số để không sợ công nghệ số

Những người ứng dụng công nghệ số (CNS) hãy tập trung vào các ý tưởng sáng tạo hơn là tập trung vào CNS, để câu chuyện CNS cho các doanh nghiệp CNS. Báo VietNamNet giới thiệu toàn văn phát biểu của Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng tại Diễn đàn Quốc gia về phát triển Kinh tế số và Xã hội số được tổ chức lần thứ 2 tại Bình Dương, ngày 14/11. Diễn đàn Quốc gia về phát triển...

Bùi Quỳnh Hoa đoạt vương miện Miss Universe Vietnam 2023 sau 3 lần thi

Miss Universe Vietnam 2023 gọi tên thí sinh Bùi Quỳnh Hoa. Á hậu 1 là Nguyễn Thị Hương Ly, Á hậu 2 là Trịnh Thị Hồng Đăng. Bùi Quỳnh Hoa giành vương miện Miss Universe Vietnam 2023. Ảnh: Chụp màn hình Tối 29.9, đêm chung kết Miss Universe Vietnam 2023 diễn ra tại TP HCM chứng kiến màn tranh tài của 18 cô gái. Sau các vòng thi áo tắm, dạ hội, ứng xử, người đẹp Bùi Quỳnh Hoa đã giành vương miện,...

Gia đình nhạc sĩ Trịnh Công Sơn: ‘Nhạc Trịnh đã đến lúc cần thay áo’

Trong Festival vì hòa bình tại Quảng Trị (tháng 7-2024), dự kiến sẽ có đêm nhạc Trịnh Công Sơn vì hòa bình. TS Nguyễn Nam (Đại học Fulbright Việt Nam) kết hợp gia đình, cùng với sự giúp đỡ của thầy Trung Hải ở Huế thành lập nhóm nghiên cứu Trịnh Công Sơn.Nhóm sẽ ra mắt ngày 1-4 này.Trong năm 2024,...

Cùng chuyên mục

Hai người phụ nữ hiếm hoi trong lịch sử từng được trao huy chương Fields

Trong số 64 nhà toán học được trao huy chương Fields ở lĩnh vực toán học chỉ có hai người phụ nữ. Đó là nhà toán học người Iran Maryam Mirzakhani và nhà toán học người Ukraine Maryna Viazovska. Đến năm 2022, nhà toán...

Vì sao nhiều Gen Z thà ‘ăn bám bố mẹ’ cũng không muốn làm việc 8 tiếng 1 ngày?

Công việc từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều, từ thứ 2 đến thứ 7 đã không còn là chuyện hiển nhiên và lựa chọn duy nhất. ...

Quảng Bình ký kết hợp tác với Sun Group

(NADS) - Ngày 15/4, tại TP. Đồng Hới, UBND tỉnh Quảng Bình và Công ty Cổ phần Tập đoàn Mặt Trời (Sun Group) có buổi làm việc và ký kết “Bản ghi nhớ hợp tác chiến lược đầu tư phát triển”. Đây được xem là cột mốc quan trọng, mở ra giai đoạn mới cho tiến trình phát triển kinh tế - du lịch bền vững của tỉnh Quảng Bình. ...

Xác lập kỷ lục 135 món ăn từ trái thanh trà

VĨNH LONG 135 món ăn chế biến từ trái thanh trà - trái cây đặc sản của thị xã Bình Minh vừa xác...

Vì sao ly hôn tập trung ở thành phố lớn?

Theo báo cáo kết quả điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 của Tổng cục Thống kê vừa được công bố cho thấy TP.HCM có tỉ lệ ly hôn, ly thân cao nhất cả nước với 263.000 người, đứng sau là Hà Nội với hơn 146.000 người. ...

Mới nhất

Giữ lại thanh âm xứ sở

VHO - Giữa nhịp sống sôi động và dòng chảy hiện đại hóa mạnh mẽ, việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa nghệ thuật dân gian luôn là một bài toán không dễ có lời giải. Tại Đà Nẵng, thành phố trẻ năng động đang vươn mình trên bản đồ du lịch...

TC Group thông báo kết quả bán hàng Hyundai tháng 5/2025 – Tập đoàn Thành Công

Hà Nội ngày 13/06/2025, Tập đoàn Thành Công (TC GROUP) thông báo kết quả bán hàng tháng 5/2025. Theo đó, tổng doanh số xe Hyundai tháng 5 đạt 4.063 xe, đưa tổng luỹ kế 5 tháng bán hàng của năm 2025 đạt 20.007 xe. Hyundai Accent là mẫu xe có số lượng bán hàng tốt nhất...

CHOLIMEX FOOD ĐẾN VỚI NGÀY HỘI TUYỂN DỤNG TÍCH HỢP – JOB FAIR UFM 2025

Ngày hội Tuyển dụng Tích hợp – Job Fair UFM 2025 đã diễn ra vào ngày 14/6/2025 tại Trường đại học Tài chính – Marketing với nhiều cảm xúc và cơ hội quý giá được trao đi.Đã có gần 60 doanh nghiệp tích cực tham gia tuyển dụng, chia sẻ cơ hội việc làm và tạo điều kiện...

Tăng cường công tác bảo vệ, phát huy giá trị các bảo vật quốc gia

VHO - Công tác bảo quản các hiện vật, bảo vật quốc gia tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng được kết hợp giữa áp dụng công nghệ hiện đại, tiên tiến, cùng các biện pháp phòng tránh nghiêm ngặt, hiệu quả, qua đó giữ gìn được các hiện vật quý để quảng bá tới đông đảo...

Thông báo mời chào giá Gói thầu: Biên tập, xuất bản, in và phát hành cuốn sách “Lịch sử truyền thống Tập đoàn Xăng...

THÔNG BÁO MỜI CHÀO GIÁTập đoàn Xăng dầu Việt Nam trân trọng kính mời các Nhà thầu có đủ năng lực, kinh nghiệm và đủ điều kiện tham gia chào giá đối với Gói thầu: Biên tập, xuất bản, in và phát hành cuốn sách “Lịch sử truyền thống Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam” với các thông...

Mới nhất