Trang chủNewsVăn hóa - Xã hộiCửa Cù Huân, một vùng trời biển hữu tình

Cửa Cù Huân, một vùng trời biển hữu tình


Sách Đại Nam nhất thống chí chép:

– “Tấn cửa lớn Cù Huân: ở cách huyện Vĩnh Xương 19 dặm về phía đông; cửa lạch rộng 1.009 trượng, thủy triều lên sâu 8 thước 5 tấc, thủy triều xuống sâu 7 tấc, phía bắc lạch có một tòa núi đá, phía nam có bãi trường sa, phía đông có các đảo, gọi là hòn Đỏ và hòn Ô, đặt một viên thủ ngự, một viên hiệp thủ”.

Cửa Cù Huân, một vùng trời biển hữu tình- Ảnh 1.

Cửa Cù Huân – cầu Xóm Bóng

Ảnh: Vương Mạnh Cường

– “Tấn cửa bé Cù Huân: ở cách huyện Vĩnh Xương 29 dặm về phía đông bắc, cửa lạch rộng 190 trượng, thủy triều lên sâu 6 thước, thủy triều xuống sâu 4 tấc, ngoài cửa có hòn Lam Nguyên, hòn Tâm, hòn Ba La, hòn Lớn, hòn Môn, các đảo bao quanh tàu thuyền tụ nập, gió bắc thì tàu đổ ở phía nam núi, gió nam thì tàu đổ ở phía bắc núi, mặt trông ra biển, mùa thu, mùa đông gió to tung cát không thể ở được, phải dời đến hòn Lam Nguyên, mùa xuân, mùa hạ lại trở về” (Đại Nam nhất thống chí, NXB Thuận Hóa, 2006, tập 3, trang 127).

Cách trình bày của Đại Nam nhất thống chí cho thấy có hai cửa biển mang tên Cù Huân là cửa Lớn và cửa Bé từ hai nhánh của một con sông mang tên Cù Huân đổ ra biển. Nhà nghiên cứu Ngô Văn Ban miêu tả cụ thể hai nhánh sông như sau:

Sông Cái Cù Huân từ huyện Diên Khánh chảy đến thôn Xuân Lạc, xã Vĩnh Ngọc thì chia làm 2 nhánh:

– Nhánh thứ nhất chảy hướng đông nam, vòng theo chân núi Đồng Bò, rồi theo sông Quán Trường chảy xuống Trường Tây, Trường Đông sau đó đổ ra biển bằng cửa Tiểu Cù Huân, tức Cửa Bé.

Cửa Cù Huân, một vùng trời biển hữu tình- Ảnh 2.

Cửa Đại Cù Huân – xóm Cồn năm 1902

– Nhánh thứ hai chảy theo hướng đông bắc, đến phường Ngọc Hiệp chia làm hai chi: Một chi chảy vào Phường Củi, qua bến Trường Cá thuộc phường Phương Sài gọi là sông Ngư Trường, rồi chảy xuống Hà Ra. Nơi đây, nước xoáy thành thành đầm Xương Huân (tên chữ là Cù Đàm) sau này lấp đầm xây chợ Đầm. Nước sông, một nửa chảy vào đầm, một nửa chảy xuống Xóm Cồn để ra biển bằng cửa Đại Cù Huân, tức cửa Lớn, hay cửa Nha Trang. Chi thứ hai rộng và sâu hơn, chảy xuống xóm Bóng thuộc phường Vĩnh Thọ rồi ra biển, cũng bằng Cửa Đại Cù Huân. Hai chi của dòng sông như thể đôi cánh tay giang rộng, ôm lấy một cồn đất phù sa, tục gọi là Cồn Dê.

Xóm Cồn là một địa danh văn hóa gắn với vùng đất Khánh Hòa – Nha Trang. Ở đây người dân sống chủ yếu sống bằng nghề chài lưới. Phía đông là biển cả, phía tây là sông Cù Huân. Quá trình ra đời xóm Cồn ở cửa Đại Cù Huân bắt đầu bằng việc hình thành tại cù lao một xóm nhỏ gọi là xóm Bóng. Sở dĩ gọi là xóm Bóng vì các cô thiếu nữ ở đây được các bô lão phân công đảm nhận nghi thức múa bóng, dâng lễ trong ngày hội bà Thiên Y A Na tại Tháp Bà. Trong quá khứ, thuyền buôn từ các tỉnh phía ngoài chở hàng hóa vào Nha Trang buôn bán. Một số ngược dòng sông Cái lên đến tận phủ Diên Khánh, một số rẽ vào đầm Xương Huân để buôn bán. Nhận thấy vùng đầm là nơi thuận tiện trong việc giao tiếp và sinh sống nên dân các nơi đưa nhau đến định cư. Theo thời gian, nhiều xóm nhỏ được hình thành như xóm Cồn, xóm Lách, xóm Hà Ra, xóm Giá, xóm Củi…

Cửa Cù Huân, một vùng trời biển hữu tình- Ảnh 3.

Xóm Chụt đầu thế kỷ 20

Một ngôi làng biển cũng mang nhiều dấu ấn văn hóa vùng cửa Cù Huân là xóm Chụt (làng Trường Tây). Sách Đại Nam quấc âm tự vị của Huình Tịnh Paulus Của, xuất bản tại Sài Gòn năm 1895, giải nghĩa: Chụt là vũng nhỏ dựa gành có thể cho ghe thuyền núp gió. Cũng sách này còn ghi rõ địa danh “Chụt Nha Trang” là “Chỗ núp gió ở tại Nha Trang”.

Xóm Chụt – làng Trường Tây, xuất hiện trong bài vè các lái: “Nha Trang xuống Chụt bao xa/Kẻ vô mua đệm, người ra mua chằng/Anh em mừng rỡ lăng xăng/Người hỏi thăm vào, kẻ hỏi thăm ra/Anh em chè rượu hỉ ha/Xùng xình bãi Miễu thì ta lướt vào”.

Đoạn vè trên cho thấy dân ghe bầu từ Nam ra Bắc hoặc từ Bắc vô Nam đều ghé xóm Chụt để chén thù chén tạc, trao đổi thông tin, mua lá buông để kết đệm buồm và song mây để chằng cột buồm.

Cửa tấn lớn Cù Huân nay là vùng Tháp Bà, cầu Xóm Bóng. Thời nhà Nguyễn, cửa Cù Huân nằm trên trục đường thủy đi từ kinh đô Huế vào Gia Định và cũng là một trạm nghỉ thuyền. Phan Thanh Giản (1796 – 1867) người đầu tiên của Nam bộ đỗ Tiến sĩ, đã có lần dừng thuyền tại bến Cù Huân, viết bài ký về sự tích bà Thiên Y A Na, được Bố Chánh sứ tỉnh Khánh Hòa là Nguyễn Quýnh khắc bia dựng phía sau tháp, đến nay vẫn còn. Năm 1836, Trương Đăng Quế (1793 – 1865) được vua Minh Mạng cử đi kinh lược 6 tỉnh Nam kỳ. Dừng chân ở Cù Huân trên đường vào Nam, ông đã sáng tác bài thơ Cù Huân vãn bạc, vẽ lại cảnh trí buổi chiều ở bến Cù Huân, vừa nhộn nhịp, vừa nên thơ, là nơi trời biển làm mê say lòng người.

Tháng 8.1885, khi quân Pháp đổ bộ lên sông Cái, nhà yêu nước Trịnh Phong đã trực tiếp chỉ huy nghĩa quân chặn đánh quân giặc ngay ở cửa sông. Trịnh Phong mưu trí dụ địch vào sâu trong sông rồi thực hiện lối đánh du kích, làm cho chúng thiệt hại nặng nề.

Người vùng cửa biển Cù Huân sống hiền lành, chân chất, nặng nghĩa, nặng tình. Đây cũng là miền đất thấm đẫm di sản văn hóa cha ông truyền qua nhiều thế hệ. Câu ca dao xưa vừa thể hiện tình yêu quê hương, đất nước vừa mang tình cảm sâu đậm thủy chung của người dân làng biển:

“Bao giờ Hòn Chữ bẻ tư

Biển Nha Trang cạn nước, anh mới từ duyên em”. (còn tiếp) 




Nguồn: https://thanhnien.vn/cua-cu-huan-mot-vung-troi-bien-huu-tinh-185250313195733498.htm

Cùng chủ đề

Lễ hội Yến sào Khánh Hòa năm 2025

VHO - Sáng 5.6 (10.5 AL), tại Đảo Yến Hòn Nội, Công ty Yến sào Khánh Hòa đã tổ chức Lễ hội Yến sào Khánh Hòa năm 2025.  Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, lịch sử Yến sào là trách nhiệm của cả cộng đồng để tinh hoa được gìn giữ, tiếp nối vững bền và lan tỏa mạnh mẽ trên hành trình hội nhập, đưa thương hiệu Yến sào Khánh Hòa vươn tầm thế giới.Đây...

Cống hiến to lớn của các bậc tiền nhân sẽ thôi thúc lòng yêu nước của thế hệ trẻ

VHO -Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh Khánh Hòa vừa phối hợp Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Khánh Hòa tổ chức thành công Hội thảo khoa học hoạt động của các đồng chí Hà Huy Tập, Ngô Đức Diễn trên quê hương Khánh Hòa đầu thế kỷ XX. Hội thảo không chỉ là nơi các nhà khoa học trao đổi, mà còn là dịp để toàn xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ, hiểu rõ hơn...

Vinh danh Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Yến sào Khánh Hòa

VHO - Nằm trong chuỗi sự kiện Lễ hội Văn hóa - Du lịch Biển Khánh Hòa 2025, tối 4.6, Công ty Yến sào Khánh Hòa phối hợp Sở VHTTDL tỉnh Khánh Hòa tổ chức Lễ vinh danh Tri thức dân gian và Lễ hội Yến sào Khánh Hòa - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Chương trình nghệ thuật đặc biệt “Yến sào Khánh Hòa - Tôn vinh di sản - Sáng mãi niềm tự...

Khánh Hòa: Đề nghị công nhận “Lễ hội Yến sào” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

VHO - UBND tỉnh Khánh Hòa vừa có văn bản gửi Bộ VHTTDL đề nghị đưa Lễ hội Yến sào Khánh Hòa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, nhằm góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của lễ hội gắn liền với lịch sử ngành nghề hàng trăm năm tuổi này. Lễ hội Yến sào là một hoạt động văn hóa truyền thống gắn liền với nghề...

Để “hồn cốt dân tộc” lưu giữ trong từng tên xã, tên phường?

VHO - HĐND hai tỉnh Khánh Hòa và Ninh Thuận đã họp và ra Nghị quyết thống nhất chủ trương sáp nhập hai tỉnh. Nhân dân, các chuyên gia văn hóa cho rằng, việc sáp nhập này là cần thiết sẽ tạo mối liên kết vùng, phát huy thế mạnh để phát triển kinh tế -xã của hai tỉnh hiện nay. Tuy nhiên làm gì để giữ lại tên các địa danh nổi tiếng – “hồn đất, hồn...

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Tên lửa quỹ đạo của châu Âu rơi và phát nổ sau khi phóng

Tên lửa Spectrum phóng lên thất bại trong thử nghiệm vốn được trông đợi sẽ là bước tiến mới của châu Âu trong lĩnh vực không gian. ...

Israel quyết gây áp lực với Hamas, triển khai kế hoạch của ông Trump ở Gaza

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho hay nội các Israel đồng ý gia tăng áp lực với Hamas, đồng thời tuyên bố nỗ lực thực hiện kế hoạch của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc khuyến khích người dân Dải Gaza 'di...

Bài đọc nhiều

Nhặt được ví da có 21 triệu khi đi chúc tết, nam thanh niên trả lại người mất

Anh Minh đi chơi tết rồi nhặt được ví da chứa hơn 21 triệu đồng tiền mặt nên giao nộp công an xã Vĩnh Tú (Quảng Trị) để tìm trả lại người mất. Sau 30 phút phát loa thông báo, công an xã xác minh và trả lại người mất. ...

MoneyGram bị tấn công mạng

“Gã khổng lồ” chuyển tiền MoneyGram xác nhận bị tấn công mạng sau khi sự cố bị gián đoạn và khách hàng phàn nàn về dịch vụ từ ngày 20/9. Dù nhiều người nghi ngờ công ty bị hack, đến sáng ngày 23/9, MoneyGram mới lên tiếng. Trong thông báo, dịch vụ chuyển tiền lớn thứ hai thế giới cho biết “đã phát hiện sự cố an ninh mạng ảnh hưởng đến một phần hệ thống”. MoneyGram đã ngay lập...

CMC Telecom mở hội thảo Bảo mật đa cấp độ trên hạ tầng cloud

Ngày 14/11, CMC Telecom đã tổ chức thành công webinar trực tuyến"Bảo mật đa cấp độ trên hạ tầng Cloud," thu hút gần 150 doanh nghiệp tham gia. Đây là webinar thuộc chuỗi hội thảo trực tuyến “SMEs on Cloud” của CMC Telecom, nhằm hướng dẫn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ những phương án tối ưu và an toàn trên môi trường điện toán đám mây.   Rủi ro bảo mật mà doanh nghiệp có thể gặp phải khi...

Cùng chuyên mục

Hai người phụ nữ hiếm hoi trong lịch sử từng được trao huy chương Fields

Trong số 64 nhà toán học được trao huy chương Fields ở lĩnh vực toán học chỉ có hai người phụ nữ. Đó là nhà toán học người Iran Maryam Mirzakhani và nhà toán học người Ukraine Maryna Viazovska. Đến năm 2022, nhà toán...

Vì sao nhiều Gen Z thà ‘ăn bám bố mẹ’ cũng không muốn làm việc 8 tiếng 1 ngày?

Công việc từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều, từ thứ 2 đến thứ 7 đã không còn là chuyện hiển nhiên và lựa chọn duy nhất. ...

Quảng Bình ký kết hợp tác với Sun Group

(NADS) - Ngày 15/4, tại TP. Đồng Hới, UBND tỉnh Quảng Bình và Công ty Cổ phần Tập đoàn Mặt Trời (Sun Group) có buổi làm việc và ký kết “Bản ghi nhớ hợp tác chiến lược đầu tư phát triển”. Đây được xem là cột mốc quan trọng, mở ra giai đoạn mới cho tiến trình phát triển kinh tế - du lịch bền vững của tỉnh Quảng Bình. ...

Xác lập kỷ lục 135 món ăn từ trái thanh trà

VĨNH LONG 135 món ăn chế biến từ trái thanh trà - trái cây đặc sản của thị xã Bình Minh vừa xác...

Vì sao ly hôn tập trung ở thành phố lớn?

Theo báo cáo kết quả điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 của Tổng cục Thống kê vừa được công bố cho thấy TP.HCM có tỉ lệ ly hôn, ly thân cao nhất cả nước với 263.000 người, đứng sau là Hà Nội với hơn 146.000 người. ...

Mới nhất

Thông báo mời chào giá Gói thầu: Biên tập, xuất bản, in và phát hành cuốn sách “Lịch sử truyền thống Tập đoàn Xăng...

THÔNG BÁO MỜI CHÀO GIÁTập đoàn Xăng dầu Việt Nam trân trọng kính mời các Nhà thầu có đủ năng lực, kinh nghiệm và đủ điều kiện tham gia chào giá đối với Gói thầu: Biên tập, xuất bản, in và phát hành cuốn sách “Lịch sử truyền thống Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam” với các thông...

Thấy gì trong công tác bảo vệ bảo vật quốc gia ở Mỹ Sơn?

VHO - Trong số bảy bảo vật quốc gia tại Quảng Nam, hiện có hai bảo vật đang được Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn (BQL Mỹ Sơn) lưu giữ, trưng bày và phát huy là Ekamukhalinga (linga có một đầu thần Siva) và đài thờ Mỹ Sơn A10 tại Khu đền tháp Mỹ Sơn. Đài...

Di sản được “số hóa” bằng tư duy Gen Z

VHO - Từ những chi tiết tưởng như chỉ còn trong sách sử hoặc không gian trưng bày của bảo tàng, các bạn sinh viên đã tìm cách tái hiện và đưa di sản đến gần hơn với đời sống qua góc nhìn của người trẻ. Cuộc thi sản xuất phim quảng cáo TVCreate 2025 vừa khép lại với...

Đại hội lần I Đảng bộ VIMC Lines, nhiệm kỳ 2025–2030

13/06/25 9:57 AM Ngày 12/6/2025, Đại hội đại biểu Đảng bộ Công ty cổ phần Vận tải Container VIMC (VIMC Lines) lần thứ I, nhiệm kỳ 2025–2030 đã diễn ra thành công, với sự tham dự của 30 đại biểu chính thức đại diện cho 65 các đảng viên trong Đảng bộ. Đại hội đã tiến hành bầu Ban Chấp...

Đại hội đại biểu Đảng bộ Công ty cổ phần Vận tải container VIMC (VIMC Lines) lần thứ I, nhiệm kỳ 2025–2030 – Tổng...

13/06/25 9:57 AM Ngày 12/6/2025, Đại hội đại biểu Đảng bộ Công ty cổ phần Vận tải Container VIMC (VIMC Lines) lần thứ I, nhiệm kỳ 2025–2030 đã diễn ra thành công, với sự tham dự của 30 đại biểu chính thức đại diện cho 65 các đảng viên trong Đảng bộ. Đại hội đã tiến hành bầu Ban Chấp...

Mới nhất