Bãi đá nằm ven bờ biển xã đảo Tam Hải (huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam) rộng khoảng 10ha, chìm dưới nước khi thủy triều lên và lộ thiên lúc nước rút.
Rau xoa (loại rong biển mọc trên ghềnh đá, dùng làm xu xoa – một món ăn gần giống thạch rau câu, có tác dụng giải nhiệt mùa hè) bám đầy trên bãi đá.
Thủy triều xuống, người dân đổ ra khu vực ghềnh đá ven biển Tam Hải để cạo rau xoa.
Mỗi ngày, hàng chục người dân địa phương đến đây để khai thác loại rau biển này, bán cho những hộ làm nghề nấu xu xoa hoặc bán cho thương lái đưa đi tiêu thụ nhiều nơi.
Thời điểm tháng 6-7, thủy triều thường rút vào buổi chiều tối. Đúng 15h, bà Nguyễn Thị Hai (67 tuổi, xã Tam Hải) đội nón, cầm cây đục và con dao được uốn cong một đầu, tìm đến từng hòn đá có rau xoa bám vào để cạo.
Người làm nghề cạo rau xoa đa phần là phụ nữ.
Bãi đá có nhiều vỏ ốc, hàu và đá sắc nhọn, nên những người phụ nữ mưu sinh ở đây đều phải đeo găng tay, chân đi tất và giày dép bảo hộ.
Theo bà Hai, rau xoa mọc quanh năm nhưng việc khai thác phụ thuộc theo con nước. Hàng tháng, từ ngày 9 đến 15 và 29 đến mùng 3 âm lịch, thủy triều xuống bãi đá mới lộ thiên. Những ngày còn lại, nước ở khu vực này sâu gần 2m, không thể khai thác.
Nghề “cạo tiền” trên đá ở xã đảo Tam Hải (Video: Ngô Linh).
Muốn hái được rau xoa dưới làn nước biển, mỗi người phải kéo theo một chiếc thau nhựa lớn rồi dò dẫm từng bước thật chậm để phát hiện bụi rau xoa bám vào đá. Loại rong biển mà người dân gọi rau xoa này có màu vàng sẫm, nên rất khó để nhìn dưới làn nước biển.
“Phải đi lom khom thật chậm để tìm rau, nếu rau chỉ mọc hờ thì dùng tay bứt, còn nếu bám chặt vào đá thì phải dùng đục hoặc dao để cào cho rau xoa bật ra khỏi đá”, bà Hai chia sẻ.
Để hái rau xoa bám chặt vào đá người ta dùng cái đục hoặc con dao uốn cong một đầu để cạo.
Sau khi thu hái, rau xoa được làm sạch, loại bỏ rác, đá san hô còn bám vào gốc. Sau đó, rau được phơi khô trước khi bán.
Trung bình mỗi ngày, cạo rau xoa từ 15h đến 18h, bà Nguyễn Thị Hồng (57 tuổi, xã Tam Hải) thu khoảng một kilogam rau khô, kiếm được 350.000 đồng.
Bà Hồng cho biết, mùa khai thác rau xoa rộ nhất vào khoảng đầu tháng 2 âm lịch, còn hiện nay rau đã gần hết mùa.
Ngoài khai thác rau xoa, người dân xã đảo Tam Hải còn có thể khai thác sản vật biển quanh năm như hái rong mơ, rong mứt, mò nghêu sò, bắt cua… mùa nào thức nấy, làm quanh năm không lo thất nghiệp.
Cần mẫn cạo rau xoa trên từng tảng đá.
“Nếu nói làm giàu thì chẳng có nhưng đủ ăn đủ mặc, lo cho con cái học hành thì chúng tôi làm được. Người dân xã đảo quanh năm bám biển mưu sinh, cánh đàn ông trai tráng khỏe mạnh thì khai thác xa bờ, phụ nữ và người cao tuổi phụ thuộc vào các loại rau biển để mưu sinh”, bà Hồng cười hồn hậu.
Nghề hái rau xoa khiến đôi tay của những người phụ nữ chai sần với vết cắt của vỏ hàu, đôi bàn chân trở nên nhợt nhạt, lở loét vì nước biển. Thế nhưng, hàng ngày những người phụ nữ xã đảo đi về trong tiếng cười đùa vui vẻ. Bởi số tiền ít ỏi kiếm được sau mỗi ngày lao động mệt nhọc sẽ giúp họ trang trải cuộc sống, trong thời gian chờ các chuyến tàu đánh cá của chồng con cập bến.
Rau xoa khi hái xong sẽ được rửa sạch với nước biển, loại bỏ rác rồi phơi khô.
Được biết, rau xoa sẽ được những người nấu xu xoa ở địa phương mua về chế biến, nấu nhừ nát, dùng vải lọc lấy nước rồi cho vào khuôn để cho ra thành phẩm. Khi ăn, từng miếng xu xoa được cắt nhỏ, cho thêm nước đường bát, gừng, đá lạnh… Đây là món ăn quen thuộc của nhiều người dân Quảng Nam giúp giải nhiệt mùa hè.
Rau xoa được chế biến thành xu xoa, dùng để giải nhiệt mùa hè.
