Chỉ có những người đã được xác định danh tính hoặc được người thân xác nhận mới có thể được chôn cất và tính vào con số thương vong trong cuộc chiến của Bộ Y tế Gaza. Những thi thể khác được cất trong khoang lạnh của bệnh viện và có thể được cất tại đây tới nhiều tuần.
Tính tới ngày thứ Năm, con số thương vong đã đạt mức khoảng 20.000, trong khi quốc tế tiếp tục kêu gọi đề ra lệnh ngừng bắn mới tại Gaza. Bộ Y tế tại đây cho biết, hàng ngàn người thiệt mạng vẫn đang kẹt dưới đống đổ nát. Theo Bộ này, khoảng 70% số người thiệt mạng là phụ nữ và trẻ em.
Những con số từ Bộ này đã khiến quốc tế chú ý tới lượng lớn thường dân thiệt mạng trong chiến dịch do Israel thực hiện nhằm đáp trả cuộc tấn công của Hamas trong ngày 7 tháng 10, vụ tấn công đẫm máu nhất lịch sử 75 năm của Israel.
Tuy nhiên, với phần lớn bệnh viện tại Gaza đã ngừng hoạt động, hàng trăm bác sĩ và nhân viên y tế thiệt mạng, khả năng liên lạc tiếp tục bị gián đoạn bởi thiếu nhiên liệu và điện, quá trình tổng hợp thông tin về thương vong ngày càng khó khăn.
Những nhân viên tại nhà xác của bệnh viện Nasser là một phần trong nỗ lực quốc tế – bao gồm các bác sĩ và quan chức y tế tại Gaza cũng như các học giả, nhà hoạt động và tình nguyện viên trên khắp thế giới – nhằm giới hạn những ảnh hưởng lên thông tin về thương vong từ điều kiện y tế ngày càng khó khăn trong cuộc chiến.
Những nhân viên y tế, một số trong đó là nhân viên tình nguyện, đang không có đủ lương thực và nước sạch cho gia đình, nhưng họ vẫn tiếp tục làm việc vì theo như Hamad Hassan Al Najjar cho biết, việc ghi lại thông tin về những người Palestine thiệt mạng đối với họ là quan trọng.
Ông cho biết, áp lực tâm lý từ công việc này là vô cùng lớn. Cầm một mảnh giấy viết tay thông tin một người thiệt mạng, người đàn ông 42 tuổi này cho biết ông luôn cảm thấy sốc mỗi khi thấy thi thể bạn bè hoặc người thân được đưa tới bệnh viện.
Ông Al Najjar cho biết, thi thể giám đốc nhà xác, ông Saeed Al-Shorbaji và nhiều người thân của ông đã được đưa tới đây trong tháng 12, sau khi họ thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel.
“Ông ấy là một trong những người trụ cột của nhà xác này”. Ông cho biết, việc xử lý thi thể của các trẻ nhỏ, một số không còn nguyên vẹn, là công việc đau đớn nhất: “Tôi phải mất hàng giờ để hồi phục khỏi bất ổn tâm lý, hồi phục khỏi cơn sốc”.
Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã thể hiện hối tiếc về con số thường dân thương vong nhưng đã đổ lỗi cho Hamas – tổ chức dân quân Palestine điều hành Dải Gaza – vì đã trú ẩn tại các khu vực đông dân. Các tay súng Hamas đã sát hại 1.200 người trong cuộc tấn công ngày 7 tháng 10, phần lớn trong số đó là thường dân và bắt giữ 240 người làm con tin.
Israel đã tuyên bố sẽ tiếp tục tấn công cho tới khi Hamas bị tiêu diệt, toàn bộ con tin được giải phóng và mối đe dọa về các cuộc tấn công nhằm vào Israel trong tương lai bị loại bỏ hoàn toàn.
Một phát ngôn viên của IDF khi phản hồi một yêu cầu bình luận về bài báo này đã khẳng định, IDF “theo sát luật pháp quốc tế và thực hiện những giải pháp phù hợp để giảm thiểu mối nguy hại cho thường dân”.
LHQ bảo đảm dữ liệu chính xác
Dữ liệu mà ông Al Najjar và các đồng nghiệp thu thập được tổng hợp bởi các nhân viên tại một trung tâm thông tin được Bộ Y tế đề ra tại bệnh viện Nasser, thành phố Khan Younis. Nhân viên Bộ đã rời khỏi văn phòng tại bệnh viện Al Shifa miền Bắc Gaza sau khi lực lượng Israel tiến vào đây trong giữa tháng 11.
Phát ngôn viên của Bộ, ông Ashraf Al-Qidra, một bác sĩ 50 tuổi, tuyên bố những con số này tại các cuộc họp báo hoặc đăng tải trên các mạng xã hội. Lãnh đạo trung tâm thông tin của Bộ chưa phản hồi yêu cầu bình luận.
Kể từ đầu tháng 12, Bộ này cho biết, Bộ đã không thể thu thập báo cáo thường xuyên từ các nhà xác tại các bệnh viện thuộc miền Bắc Gaza, sau khi dịch vụ liên lạc và các cơ sở hạ tầng khác tại Gaza bị sụp đổ do chiến dịch của Israel tại đây.
Theo WHO, chỉ có 6 trong tổng số 36 bệnh viện tại Gaza đang tiếp nhận các ca thương vong tính tới thứ Tư vừa rồi và các bệnh viện này đều thuộc miền Nam Gaza.
WHO đã nêu vấn đề trên làm lý do khiến cơ quan này tin rằng con số của Bộ Y tế tại đây có thể thấp hơn thực tế; con số này cũng không bao gồm những người thiệt mạng không được đưa tới bệnh viện hoặc các vụ thiệt mạng mà thi thể chưa được tìm thấy. WHO và các chuyên gia khẳng định hiện tại không thể xác định mức độ đếm thiếu.
Trong ngày 25 tháng 10, Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết, ông “không hề tin tưởng” về dữ liệu của Palestine. Con số của Bộ y tế tại đây không hề nêu nguyên nhân tử vong và không phân biệt giữa thường dân và cá nhân tham chiến.
Theo sau phát biểu của ông Biden, Bộ đã đưa ra báo cáo dài 212 trang liệt kê 7.028 người thiệt mạng trong cuộc xung đột tính tới ngày 26 tháng 10, bao gồm số thẻ định danh, tên, tuổi và giới tính. Kể từ thời điểm đó, Bộ đã không đưa ra thêm dữ liệu chi tiết tương tự, khiến các nhà nghiên cứu khó có thể chứng thực các con số mới nhất.
Tuy nhiên, LHQ – tổ chức từ lâu đã hợp tác với các cơ quan y tế của Palestine – tiếp tục đứng ra bảo đảm tính chính xác của dữ liệu. WHO cũng cho biết, so với những cuộc xung đột trước đây tại Gaza, con số cho thấy nhiều thường dân đã thiệt mạng hơn, bao gồm phần phụ nữ và trẻ em lớn hơn.
Quan chức Israel trong tháng này cho biết, họ tin rằng dữ liệu được đưa ra tới nay nhìn chung chính xác; họ đã ước tính khoảng một phần ba số người thiệt mạng tại Gaza là cá nhân tham chiến phe địch và không đưa ra con số cụ thể.
Bộ Y tế Palestine tại Bờ Tây cho biết, đã mất liên lạc với các bệnh viện tại Gaza. Bộ này cũng cho biết đang không có bất kỳ thông tin gì về số phận hàng trăm nhân viên y tế đang bị lực lượng Israel bắt giữ.
Khi được hỏi về các vụ bắt giữ, IDF cho biết, lực lượng này đã bắt giữ một số nhân viên bệnh viện dựa trên thông tin tình báo về việc Hamas đang lợi dụng bệnh viện cho các chiến dịch của tổ chức này. IDF cho biết, những người không liên quan tới các hoạt động đó đã được trả tự do sau khi tra khảo và không đưa ra thông tin về số người bị bắt giữ.
Nỗ lực quốc tế
Các học giả, nhà hoạt động và tình nguyện viên trên khắp châu Âu, Mỹ và Ấn Độ đang tiếp tục phân tích dữ liệu mà Bộ Y tế Gaza đưa ra, nhằm chứng thực chi tiết những người thiệt mạng và xác định con số thường dân thương vong.
Phần lớn dữ liệu được phân tích là dựa trên danh sách được đưa ra vào ngày 26 tháng 10 bao gồm tên, số định danh và các thông tin khác. Đồng thời, một số nhà nghiên cứu khác đang “đào bới” trên các mạng xã hội nhằm bảo quản các thông tin được đăng tải cho các hoạt động phân tích trong tương lai.
Airwars tại London – một tổ chức phi lợi nhuận liên kết với khoa truyền thông Đại học Goldsmiths tại London với nhiệm vụ điều tra thương vong dân thường trong các cuộc xung đột – cũng đang sử dụng mạng xã hội và danh sách ngày 26 tháng 10 của Bộ Y tế Gaza nhằm soạn thảo danh sách chi tiết các vụ thương vong.
Emily Tripp, Giám đốc Airwars cho biết, khoảng 20 tình nguyện viên đang làm việc trong dự án này cùng với nhân viên và cho tới nay, tổ chức này đã xác nhận được 900 vụ thường dân thiệt mạng trong cuộc chiến. Bà cho biết, ngay cả trong trường hợp cuộc chiến kết thúc ngay hôm nay, quá trình khảo sát này cũng sẽ cần thêm một năm để hoàn thiện.
Bà cho biết: “Chúng tôi cũng bắt đầu phát hiện những thường dân thiệt mạng là những người sơ tán ép buộc từ khu vực khác. Vì vậy, chúng tôi khó có thể xác định danh tính của họ dựa vào xác nhận từ hàng xóm. Điều này khiến quá trình xác minh danh tính và tổng hợp thông tin vô cùng khó khăn”.
Nguyễn Quang Minh (theo Reuters)
