Có thể truy cứu trách nhiệm hình sự?

Mập mờ thông tin

Quảng cáo kẹo rau củ Kera trên sóng livestream, Quang Linh Vlog phát ngôn “1 viên này bằng 1 bó rau luôn”. Cùng hưởng ứng, Hoa hậu Thùy Tiên cũng cho rằng: “1 ngày chỉ cần ăn 2-3 viên là có thể bổ sung chất xơ cho 1 người bình thường luôn, rất là tiện lợi”…

Còn theo Kera Việt Nam (kết quả từ Trung tâm Kiểm nghiệm và tư vấn UDKH Avatek) thì mỗi viên kẹo rau củ Kera gồm 2 loại chất xơ là chất xơ Inulin và chất xơ từ rau củ quả. Theo đó, hàm lượng chất xơ Inulin trong kẹo rau của KERA là 186mg/viên. Ngoài ra trong 100g kẹo rau củ Kera có 0,935% chất xơ từ rau củ quả (theo thông tin cung cấp từ nhà máy Asia Life – nhà máy sản xuất kẹo Kera). Như vậy, tổng hàm lượng chất xơ từ bột rau củ và chất xơ Inulin (một loại chất xơ hòa tan) trong 1 viên kẹo rau củ Kera hơn 200mg (0,2g) chất xơ. Ngoài ra trong kẹo rau củ còn có vitamin A, B6, B12, maxicuma (40% curcumin).

Tuy nhiên, theo kết quả của Trung tâm Kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng 2 (Quatest 2) (do người tiêu dùng gửi mẫu kẹo rau củ Kera đến kiểm định), có 0,51g hàm lượng chất xơ tổng trong 100g sản phẩm. Như vậy một viên kẹo rau chỉ chứa khoảng 0,016g chất xơ.

Với kết quả trên, theo PGS Nguyễn Trọng Hưng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia (Hà Nội), 1 viên kẹo 3,2g với 0,016g chất xơ không thể có lượng xơ bằng đĩa rau như quảng cáo. Hơn nữa, nếu ăn kẹo rau củ để đủ cung ứng hàm lượng chất xơ cho cơ thể thì có thể dẫn tới tình trạng, tăng cân, béo phì, do tổng kcal một hộp kẹo 96g khoảng 300kcal, trong khi 100g rau chỉ từ 50-70kcal. Ngoài ra, hàm lượng đường trong một hộp là 71,7g, còn khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới là 25g đường/ngày. Việc ăn kẹo đủ chất xơ gây chênh lệch chất dinh dưỡng, đi ngược khuyến cáo của ngành y tế.

Trước lùm xùm quảng cáo nổ về kẹo rau củ Kera, Cục ATTP Bộ Y tế đã yêu cầu Sở Y tế tỉnh Đắk Lắk kiểm tra đơn vị sản xuất sản phẩm này Công ty Cổ phần ASIA LIFE, và Sở An toàn thực phẩm TP.HCM kiểm tra Công ty Cổ phần Tập đoàn Chị em Rọt.

Đáng chú ý, phía đại diện ASIA LIFE thông tin công ty này không có trang trại, vườn rau, mà chỉ có dây chuyền sản xuất. Hai bên chính thức hợp tác từ tháng 11/2024. Công ty Cổ phần Tập đoàn Chị em Rọt chỉ đặt hàng sản xuất 1 sản phẩm duy nhất là kẹo rau củ Kera, toàn bộ công thức tạo ra sản phẩm do CER đưa ra. Đến nay, nhà máy đã bàn giao cho CER khoảng 40.000-50.000 hộp kẹo rau củ Kera.

Tuy nhiên, lần lại các thông tin quảng bá sản xuất kẹo rau củ Kera của CER, nhiều người nhắc lại hình ảnh Thùy Tiên, Quang Linh Vlog, Hằng Du Mục cùng nhau đi trải nghiệm vườn rau củ xanh mướt, nguyên liệu để sản xuất kẹo Kera. Một lần nữa, dư luận lại đặt ra câu hỏi về tình minh bạch nguồn gốc nguyên liệu sản xuất kẹo rau củ Kera (?).

Cũng liên quan đến kẹo rau củ Kera, có thông tin về sản phẩm có hình thức, công dụng tương tự xuất hiện trên thị trường Trung Quốc với giá bán chỉ bằng 1/5 so với giá của Kera (?)

Nhiều lần quảng cáo “nổ”

Trước kẹo rau củ Kera, Hằng Du mục cũng đã có quảng cáo thổi phồng kẹo mắt lutein ester việt quất giúp giảm mỏi mắt trên mạng xã hội. Theo nội dung quảng cáo của Hằng Du mục, người tiêu dùng chỉ cần ăn mỗi ngày 2 viên kẹo có thể phòng chống cận thị, tránh tăng độ, tốt cho những người làm việc máy tính, tiếp xúc ánh sáng xanh và người già bị đục thủy tinh thể. Trong phiên livestream bán hàng, Hằng Du Mục cho hay, hàm lượng lutein trong 1 viên kẹo là 5mg tương đương với 12kg việt quất. Mỗi lọ kẹo 60 viên có giá 125.000 đồng tương đương 2.000 đồng/viên.

Theo chuyên gia y tế, lutein là chất chống oxy hóa ngăn ngừa gốc tự do, có trong nhóm carotenoid, tốt cho mắt là đúng. Đây là loại dinh dưỡng được tìm thấy trong tế bào của nhiều thực vật, tạo nên màu sắc rực rỡ như đỏ tươi, cam và vàng của rau quả.

Liều lượng lutein cần thiết cho một người trưởng thành thường dao động từ 6-10mg/ngày để hỗ trợ sức khỏe mắt, chống lão hóa. Phòng ngừa thoái hóa điểm vàng, đục thủy tinh thể: 10-20 mg/ngày. Người có nguy cơ cao mắc bệnh mắt (người già, người tiếp xúc nhiều với ánh sáng xanh): 20 mg/ngày.

Một số thực phẩm chứa lượng lutein cao như 100g cải bó xôi (rau chân vịt): 12 mg; 100g cải xoăn: 11 mg; 100g ngô (bắp): 2 – 3 mg; 1 lòng đỏ trứng gà: 0,2 – 0,5mg; 100g bơ: 0,3mg. Vì vậy, bạn không cần ăn tới 12 kg việt quất…

Ngoài ra, nhiều người cũng lần ra mặt hàng “giống như đúc” sản phẩm kẹo mắt lutein ester việt quất mà Hằng Du mục quảng cáo, được bán với giá khoảng 70 nghìn đồng so với giá tại Việt Nam là 170.000 đồng/hộp.

Không phải xin lỗi là xong

Trao đổi với Phóng viên báo Giao thông, Luật sư Đặng Văn Cường, Văn phòng Luật sư Pháp Chính Hà Nội cho biết: Dưới góc độ pháp lý thì quảng cáo sai sự thật là hành vi vi phạm pháp luật nên người thực hiện hành vi này sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý, chứ không phải cứ làm sai xin lỗi là xong. Hành vi quảng cáo sai sự thật của bất kỳ tổ chức cá nhân nào cũng sẽ gây ra những hệ lụy trong môi trường kinh doanh, làm nhiễu loạn thị trường kinh doanh, ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng.

Với những người nổi tiếng thì hành vi quảng cáo sai sự thật là tiếp tay cho hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng và các hoạt động gian lận thương mại, hành vi này sẽ gây ra nhiều thiệt hại cho xã hội, cho người tiêu dùng và đặc biệt là cho các phan hâm mộ của họ; bởi vậy trách nhiệm pháp lý sẽ được đặt ra nghiêm khắc hơn so với các trường hợp vi phạm khác.

Ông Cường nhấn mạnh, Luật quảng cáo 2012, sửa đổi bổ sung 2018 đã có những quy định khá đầy đủ, chi tiết về các hành vi bị cấm trong quảng cáo trong đó có cấm quảng cáo sai sự thật. Những hành vi nói quá về giá trị, tác dụng, công dụng của sản phẩm được xác định là quảng cáo sai sự thật, người thực hiện hành vi này có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Những hành vi quảng cáo kẹo có giá trị công dụng bị thổi phồng, đem uy tín cá nhân để tạo niềm tin với những thông tin không chính xác là hành vi bị cấm theo quy định của pháp luật. Theo quy định tại khoản 9, Điều 8 Luật Quảng cáo thì quảng cáo sai sự thật là quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu, xuất xứ, chủng loại, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ đã đăng ký hoặc đã được công bố. Đây là một trong những hành vi bị cấm trong hoạt động quảng cáo. Do quảng cáo sai sự thật là hành vi bị cấm, là hành vi vi phạm pháp luật nên người thực hiện hành vi quảng cáo sai sự thật sẽ phải chịu chế tài, trường hợp gây thiệt hại sẽ phải bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.

Chế tài do hành vi quảng cáo sai sự thật là chế tài hành chính, mức phạt có thể tới 80.000.000 đồng với cá nhân và phạt tới 160.000.000 đồng đối với tổ chức, số tiền thu lợi bất chính sẽ bị tịch thu và còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung theo quy định của pháp luật.

Nếu đã bị phạt hành chính mà còn vi phạm hoặc đã bị kết án chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội quảng cáo gian dối theo điều 197 Bộ Luật hình sự.

Trường hợp quảng cáo gian dối dẫn đến người tiêu dùng hiểu lầm mà giao kết hợp đồng dẫn đến thu lợi bất chính từ 5.000.000 đồng trở lên thì người thực hiện hành vi này cũng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội lừa dối khách hàng theo quy định tại điều 198 bộ luật hình sự với chế tài cao nhất của tội danh này có thể tới 5 năm tù…