Có phải cứ tăng lương sẽ đến lúc có lương đủ sống?

Gửi tới Tuổi Trẻ Online, bạn đọc Ana cho biết với lương cơ bản 5-6 triệu ở thành phố lớn thì chỉ đủ cho hai bữa cơm chính và ăn sáng bằng mì gói. Không biết khi nào công nhân mới lãnh lương đủ sống?

“Mỗi khi tính toán tăng lương cơ bản thì y rằng sau khi tăng lương thì phần tăng không đủ bù phần trượt giá. Cần chuyển từ lương tối thiểu sang lương đủ sống tối thiểu (khoảng 10,5 triệu đồng/tháng)”, người này chia sẻ.

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, PGS.TS Nguyễn Đức Lộc – viện trưởng Viện Nghiên cứu đời sống xã hội – cho rằng Việt Nam cần tiến tới xây dựng một mô hình tiền lương linh hoạt, cơ chế phân cấp mạnh mẽ cho địa phương, với chu kỳ điều chỉnh từ 12-18 tháng theo thông lệ quốc tế.

Ở các nước Bắc Âu, họ có mô hình nhà nước phúc lợi. Theo đó, người lao động hưởng hệ thống an sinh xã hội toàn diện từ giáo dục miễn phí, y tế công chất lượng cao đến hỗ trợ nhà ở. 

Đây là kết quả của một thỏa thuận xã hội, trong đó người dân đóng thuế ở mức cao để nhà nước có nguồn lực tái phân phối qua hệ thống phúc lợi công.

Mô hình thứ hai là thị trường phúc lợi kiểu Mỹ. Đặc trưng là vai trò mạnh mẽ của công đoàn trong đàm phán, thương lượng với người sử dụng lao động.

Mục tiêu là đảm bảo người lao động có thu nhập tốt, tự lo liệu các nhu cầu xã hội của họ thông qua cơ chế thị trường.

“Mỗi mô hình đều có những đánh đổi riêng. Nếu thiên về mô hình nhà nước phúc lợi, chúng ta phải chấp nhận thuế cao nhưng đổi lại người lao động chỉ cần tập trung làm việc, doanh nghiệp tập trung sản xuất. 

Lương có thể không quá cao nhưng “đủ sống” vì nhiều chi phí xã hội đã được nhà nước đảm bảo. 

Còn nếu thiên về mô hình thị trường phúc lợi, mọi thứ sẽ quy về lương – nghĩa là người lao động phải có thu nhập đủ cao để tự lo tất cả các nhu cầu xã hội. Điều này đòi hỏi một hệ thống công đoàn, nghiệp đoàn đủ mạnh để đấu tranh cho quyền lợi người lao động”, chuyên gia phân tích.

Còn ông Trương Văn Cẩm – phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam – cho biết lương tối thiểu vùng, lương đủ sống, thu nhập hằng tháng người lao động thực nhận là ba khái niệm khác nhau.

Lương tối thiểu vùng đều được nhà nước thông qua hội đồng tiền lương quốc gia điều chỉnh tăng phù hợp với đời sống thực tế. Sau khi nhà nước ban hành lương tối thiểu vùng thì các doanh nghiệp không được trả thấp hơn. 

Còn thu nhập thực của người lao động bao gồm tất cả các khoản chi trả của doanh nghiệp cho người lao động, thường cao hơn lương tối thiểu vùng từ 30-50%.

“Đối với những doanh nghiệp làm ăn, kinh doanh tốt họ trả cho người lao động mức thu nhập cao gấp đôi lương tối thiểu vùng. 

Ngoài ra trong trường hợp người lao động làm thêm, tăng ca ngoài giờ họ sẽ được doanh nghiệp trả thêm những khoản phụ cấp tương xứng. Một số nước áp dụng khái niệm lương đủ sống, điều này phụ thuộc vào điều kiện mỗi nước và mức lương đủ sống thường sẽ cao hơn lương tối thiểu vùng”, ông cho hay.

Theo vị này, lương bình quân của doanh nghiệp trong ngành dệt may chi trả cho người lao động khoảng 7,5-7,9 triệu đồng/tháng. Riêng các doanh nghiệp trong Hiệp hội Dệt may Việt Nam, mức lương chi trả đạt khoảng 9 triệu đồng/tháng.

“Hiện nay, việc tăng lương tối thiểu vùng quá cao không chỉ gây áp lực cho doanh nghiệp mà còn gây áp lực cho cả người lao động. 

Khi nhà nước tăng lương tối thiểu vùng lên thì doanh nghiệp sẽ căn cứ vào mức lương tối thiểu vùng để đưa ra mức lương thỏa thuận với người lao động (thông thường cao hơn một chút so với mức lương tối thiểu vùng) để không vi phạm quy định pháp luật”, ông Cẩm nói.

Cũng theo vị này, tăng lương tối thiểu vùng thì lương thỏa thuận cũng tăng theo. Như vậy các khoản đóng góp như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế, phí công đoàn của người lao động sẽ tăng theo.

“Doanh nghiệp mong muốn thu nhập của người lao động càng cao càng tốt, nhưng trong bối cảnh hiện nay mức lương tối thiểu vùng nên kiểm soát tăng ở mức hợp lý. 

Nếu lấy lương đủ sống để áp thay cho lương tối thiểu vùng, doanh nghiệp và người lao động sẽ phải đóng bảo hiểm, phí ở mức rất cao, tương đương khoảng 32% thu nhập hằng tháng của người lao động”, ông Cẩm nói.