Có nên chuyển từ cổ phiếu sang trái phiếu lúc này?

Tôi đang có gần 500 triệu đồng đầu tư cổ phiếu. Trong giai đoạn xu hướng tăng giá (uptrend) trước đây, tôi lãi được tầm 10% nhưng hiện giờ thị trường lên xuống thất thường nên rất nản.

Tôi thấy khá nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu với lãi suất tốt, có lô lên 13-14% một năm. Liệu tôi có nên bán bớt cổ phiếu hoặc toàn bộ để chuyển sang trái phiếu không?

Mỹ Hạnh

Chuyên gia tư vấn:

Tôi rất đồng cảm với trải nghiệm của bạn trên thị trường chứng khoán và đây cũng là tình cảnh chung của phần lớn nhà đầu tư cá nhân hiện nay, đặc biệt là các nhà đầu tư mới.

Thật ra, thị trường chứng khoán dài hạn vẫn là kênh sinh lời hiệu quả giúp nhà đầu tư xây dựng tài sản cá nhân. Thống kê hơn 50 năm qua ở hầu hết quốc gia trên toàn cầu, cho thấy kênh đầu tư chứng khoán vẫn là một trong những kênh sinh lãi tốt nhất. Tuy nhiên khi nhìn ngắn hạn, chứng khoán thường được xem là kênh đầu tư rủi ro do tính biến động lớn, phản ánh yếu tố tâm lý khá mạnh và tính chất thị trường (mark-to-market).

Với hai khía cạnh rất khác nhau như trên, nhà đầu tư cần hiểu rõ thị trường, hiểu rõ mục đích của bản thân đến với kênh này để có phương pháp đầu tư phù hợp. Trong đó, việc tận dụng biến động ngắn hạn của thị trường là rất khó và rủi ro cao, thậm chí đối với nhà đầu tư chuyên nghiệp, nên không phù hợp cho những cá nhân không chuyên, không có nhiều thời gian phân tích, giao dịch, quan sát thị trường liên tục. Nhiều thống kê cho thấy tỷ lệ nhà đầu tư chứng khoán cá nhân thua lỗ sau 2 năm đầu tư lên tới hơn 85%, dù thị trường chứng khoán sinh lãi tốt trong cùng thời kỳ. Các thống kê từ thị trường Đài Loan hay Việt Nam đều cho kết quả tương tự. Hay nói cách khác, với phần lớn nhà đầu tư cá nhân, phương pháp phù hợp vẫn là đầu tư dài hạn với một danh mục cân bằng.

Một lựa chọn thay thế mà bạn đưa ra là trái phiếu doanh nghiệp. Trước tiên, đầu tư trái phiếu doanh nghiệp tương tự như bạn đang cho doanh nghiệp vay, được trả lãi (coupon) định kỳ và trả lại số tiền gốc vào ngày đáo hạn trái phiếu. Việc mấu chốt là đánh giá được khả năng trả lãi, gốc đúng hẹn của tổ chức phát hành và đây là yếu tố quyết định bảo đảm những kỳ vọng của nhà đầu tư về tiền gốc, lãi ở trên trở thành hiện thực.

Tại các thị trường phát triển, khả năng trả nợ của tổ chức phát hành được đánh giá bởi các tổ chức xếp hạng tín nhiệm uy tín như Moody’s hay S&P, giúp cho thị trường minh bạch hơn và nhà đầu tư nhận diện được rủi ro tốt hơn. Với Việt Nam, thị trường trái phiếu doanh nghiệp còn non trẻ, độ minh bạch chưa cao và thiếu xếp hạng tín nhiệm uy tín.

Do đó, việc đầu tư trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam hàm chứa nhiều rủi ro và không phù hợp cho số đông nhà đầu tư cá nhân. Trong thời gian gần đây, chúng ta đã nghe nhiều vụ việc các tổ chức phát hành mất khả năng thanh toán và gây thiệt hại cho người sở hữu trái phiếu (trái chủ) là do khả năng hạn chế của nhà đầu tư cá nhân trong việc đánh giá khả năng trở nợ của doanh nghiệp. Theo đó, thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam hiện tại chỉ thật sự phù hợp với các nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Với những chia sẻ của bạn, tôi cho rằng bạn đang nhìn thị trường chứng khoán ở góc độ ngắn hạn, vốn không phải cách tiếp cận phù hợp với nhà đầu tư cá nhân. Trong khi đó, bạn đang bị thu hút bởi mức sinh lãi tốt do trái phiếu doanh nghiệp mang lại nhưng chưa hiểu hết các rủi ro tiềm tàng. Đây là quan điểm chung của đa phần nhà đầu tư không chuyên mà chúng tôi đã tư vấn trước đây. Theo những thông tin bạn đã chia sẻ và giả định số tiền 500 triệu đồng có thể đầu tư dài hạn và không ảnh hưởng lớn đến cuộc sống, tôi đưa ra các khuyến nghị sau đây.

Trước hết, bạn không nên chuyển danh mục đầu tư cổ phiếu sang trái phiếu mà nên thay đổi cách tiếp cận về đầu tư chứng khoán theo hướng dài hạn hơn. Việt Nam vẫn là một trong các nền kinh tế dẫn dầu tăng trưởng ở châu Á trong 5 năm tới, theo báo cáo triển vọng tháng 10/2023 của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Thị trường chứng khoán đang ở vùng định giá tốt trong lịch sử (P/B thị trường đang ở mức 1,64 – thấp hơn 21,5% so với mức trung bình 2,09 lần). Theo đó, việc đầu tư chứng khoán trong giai đoạn hiện nay sẽ giúp bạn xây dựng tài sản nhờ vào tiềm năng tăng trưởng mạnh của nền kinh tế và thị trường chứng khoán trong tầm nhìn 3 năm sắp tới.

Để khắc phục tâm lý trong đầu tư như cảm giác “chán nản”, ngoài việc nhìn dài hạn, bạn cần xây dựng một danh mục đầu tư đa dạng và bền vững. Nếu không thể tự làm, bạn có thể lựa chọn thay thế bằng việc đầu tư vào các quỹ mở được quản lý chuyên nghiệp và có danh mục đa dạng. Bên cạnh đó, trong trường hợp muốn đầu tư trực tiếp vào các cổ phiếu, bạn cần được tư vấn từ các chuyên gia về tài chính cá nhân, tư vấn đầu tư để giúp xác định danh mục phù hợp với bản thân và đồng hành cùng bạn trong suốt quá trình đầu tư.

Đầu tư chứng khoán chưa bao giờ là dễ và việc kiên nhẫn luôn đem lại thành quả sau cùng. Mong những chia sẻ trên sẽ giúp bạn tìm được hướng đầu tư phù hợp.

Đoàn Minh Tuấn
Trưởng phòng Nghiên cứu và Phân tích đầu tư
Công ty Tư vấn đầu tư và Quản lý tài sản FIDT