Chuyến thăm đa mục đích của Tổng thống Indonesia

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đón Tổng thống Prabowo Subianto tại thủ đô Bắc Kinh, ngày 9/11. (Nguồn: Tân Hoa xã)

Trong khi ông Widodo tham dự các hội nghị đa phương tại ba nước (Trung Quốc, Myanmar và Australia) trong chuyến đi đầu tiên năm 2014, ông Prabowo đã lựa chọn thăm chính thức năm quốc gia quan trọng, trong đó có hai cường quốc hàng đầu thế giới.

Lịch trình được bắt đầu tại Trung Quốc (8-10/11), sau đó tới Mỹ (từ 11/11), tiếp đến là tham dự Hội nghị APEC tại Peru, Hội nghị G20 tại Brazil, thăm Anh và có thể là một số điểm dừng ở Trung Đông. Tháp tùng Tổng thống Prabowo trong chuyến công du dài ngày này có Bộ trưởng Ngoại giao Sugiono, Bộ trưởng Đầu tư và Phát triển hạ nguồn Rosan Roeslani, Thư ký Nội các Teddy Indra Wijaya và nhiều quan chức trong nội các.

Với nền tảng giáo dục quốc tế và xuất thân từ gia đình trí thức, ông Prabowo thể hiện sự tự tin đáng kể trong việc định hình chính sách đối ngoại.

Nhiều toan tính

Việc lựa chọn Trung Quốc làm điểm đến đầu tiên phản ánh chiến lược ngoại giao thực dụng của Indonesia dưới thời tân Tổng thống Prabowo. Với kim ngạch thương mại đạt 139 tỷ USD trong năm 2023 và vị thế nhà đầu tư lớn thứ hai (7,4 tỷ USD), Trung Quốc đóng vai trò then chốt trong tham vọng phát triển kinh tế của xứ vạn đảo.

Các thỏa thuận tổng trị giá 10 tỷ USD được ký kết trong chuyến thăm, tập trung vào các dự án chiến lược như chế biến niken và cơ sở hạ tầng, hứa hẹn tạo đột phá trong chuỗi cung ứng toàn cầu cho ngành công nghiệp xe điện.

Đặc biệt, việc nâng cấp năng lực chế biến niken không chỉ giúp Indonesia tận dụng tốt hơn nguồn tài nguyên thiên nhiên mà còn đưa quốc gia này trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị sản xuất xe điện của châu Á. Đáng chú ý, đây là lần thứ hai trong năm 2024 ông Prabowo đến thăm Trung Quốc, phản ánh mức độ ưu tiên của Jakarta hướng về Bắc Kinh.

Tuy nhiên, Indonesia dưới thời ông Prabowo đang theo đuổi một chiến lược đối ngoại đa chiều hơn, thể hiện qua việc nhanh chóng mở rộng quan hệ với nhiều đối tác chiến lược. Bên cạnh chuyến thăm Mỹ với kế hoạch gặp cả Tổng thống Joe Biden và khả năng gặp Tổng thống đắc cử Donald Trump, ông Prabowo còn thể hiện tham vọng mở rộng không gian địa chính trị thông qua các chuyến thăm Peru, Brazil và Anh.

Đặc biệt, ý định gia nhập BRICS và kế hoạch tập trận hải quân chung đầu tiên với Nga tại Surabaya phản ánh rõ nét chiến lược cân bằng quyền lực của Indonesia. Tổng thống Prabowo đang vận dụng khéo léo chính sách “không liên kết tích cực”. Với đường hướng này, Jarkata nhằm vừa tăng cường vị thế trong khối các nền kinh tế mới nổi, vừa tạo đòn bẩy trong quan hệ với các cường quốc truyền thống, từ đó giúp Indonesia duy trì được độc lập chiến lược và không gian phát triển riêng trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ – Trung ngày càng gay gắt.

Đột phá song phương

Kết quả chuyến thăm Trung Quốc thể hiện tính đột phá trong quan hệ song phương trên nhiều lĩnh vực chiến lược. Bên cạnh các thỏa thuận kinh tế trị giá 10 tỷ USD, hai bên đạt được đồng thuận quan trọng về an toàn hàng hải và khai thác chung trong khu vực chồng lấn.

Thỏa thuận này đánh dấu bước tiến trong việc xử lý các vấn đề nhạy cảm trên biển, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng gia tăng tại Biển Đông. Hơn nữa, cam kết đầu tư mới từ Trung Quốc, cùng với vị thế nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ hai (7,4 tỷ USD trong năm 2023), phản ánh tiềm năng to lớn trong quan hệ kinh tế song phương.

Trong khi đó, chuyến thăm Mỹ diễn ra trong bối cảnh địa chính trị đặc thù khi chính trường nước này đang trong giai đoạn chuyển tiếp và hai nước kỷ niệm 75 năm quan hệ ngoại giao. Chương trình nghị sự trong chuyến đi Mỹ của ông Prabowo tập trung vào các trụ cột chiến lược dài hạn: an ninh lương thực, chuyển đổi năng lượng sạch và ổn định khu vực. Dịp kỷ niệm 75 năm quan hệ ngoại giao cũng tạo động lực để hai bên tái định vị quan hệ đối tác chiến lược, đặc biệt khi Indonesia ngày càng đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc an ninh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Duy trì thế cân bằng

Chuyến công du đầu tiên của Tổng thống Prabowo sau khi nhậm chức ngày 20/10 cho thấy Indonesia đang theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập, năng động và cân bằng. Việc thăm cả Trung Quốc và Mỹ, cùng với ý định gia nhập BRICS và tổ chức tập trận với Nga phản ánh Indonesia đang tìm kiếm không gian chiến lược riêng trong bối cảnh cạnh tranh nước lớn. Điều này phản ánh nỗ lực mở rộng không gian chiến lược, cũng như tham vọng nâng cao vị thế của quốc gia Đông Nam Á này trong cấu trúc quyền lực khu vực.

Trong bối cảnh chuyển giao quyền lực ở Mỹ, cục diện địa chính trị khu vực có thể sẽ chứng kiến những chuyển biến đáng chú ý. Các chuyên gia địa chính trị nhận định rằng, mối quan hệ Indonesia – Mỹ có tiềm năng phát triển mạnh mẽ hơn dưới thời chính quyền ông Donald Trump sắp tới, một phần do cách tiếp cận thực dụng của Mỹ đối với các vấn đề nhân quyền.

Tuy nhiên, quan hệ với Bắc Kinh của Jakarta có thể sẽ phải đối mặt với những thách thức mới, xuất phát từ bất đồng về các vấn đề địa chính trị tại Biển Đông và cạnh tranh nước lớn tại khu vực. Dù vậy, Tổng thống Prabowo được đánh giá là có đủ khả năng để duy trì thế cân bằng chiến lược, đồng thời tối ưu hóa các cơ hội hợp tác mới trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ – Trung dưới thời Tổng thống Trump 2.0.