Chuyện phía sau những robot tai mèo tại Nhật Bản

Yasuko Tagawa, 71 tuổi và Ranjit Dhami Khawas, đồng nghiệp người Nepal của bà là những người duy nhất làm tại nhà hàng ở khu phố Mita, cách tháp Tokyo vài phút đi bộ.

Cảnh tượng nói trên không đến từ bộ phim hoạt hình Ghibli mà thực tế ngày càng phổ biến tại hơn 2.000 nhà hàng khắp đất nước của chuỗi Skylark.

Đối mặt với thiếu hụt lao động trầm trọng và dân số già nhanh nhất thế giới, ngành dịch vụ Nhật Bản ngày càng đầu tư nhiều hơn vào robot. Chúng không cần người giám sát và có thể làm việc cùng với con người.

Những robot dịch vụ này cũng giúp các doanh nghiệp tuyển dụng người cao tuổi hay người ngoại quốc dễ hơn nhờ vượt qua rào cản ngôn ngữ và đòi hỏi thể chất.

“Công việc của tôi không gặp vấn đề gì khi làm cùng robot”, bà Tagawa vừa nói vừa lau bàn. Bà làm việc 20 tiếng một tuần tại nhà hàng Gusto của Skylark, bao gồm hỗ trợ tuyển nhân viên mới.

Bà bắt đầu làm ở đây 6 năm trước. Một nửa công việc hiện nay của bà có sự hỗ trợ của máy móc. “Ở tuổi này, đi lại không còn dễ dàng nữa”.

Với những nhân viên ngoại quốc như Khawas, việc thực khách gọi món qua máy tính bảng và được robot phục vụ cũng giúp ích cho họ rất nhiều. “Lúc mới nhìn thấy những robot mèo này, tôi rất bất ngờ”, cậu sinh viên 20 tuổi chia sẻ. “Dù vậy, chúng rất có ích”.

Nhật Bản vật lộn với khó khăn về nhân khẩu học trong nhiều năm. Theo Recruit Works Institute, quốc gia châu Á có tỷ lệ thất nghiệp cao nhất trong số các nước OECD và đến năm 2040 có thể thiếu hụt 11 triệu lao động.

Một nghiên cứu gần đây ước tính đến năm 2065, khoảng 40% dân số Nhật Bản sẽ từ 65 tuổi trở lên.

Việc thiếu hụt đặc biệt nghiêm trọng trong những ngành như khách sạn và chăm nom. Trong khi đó, thị trường robot dịch vụ tại đây dự kiến đạt hơn 400 tỷ yen (2,7 tỷ USD) năm 2030, gần gấp ba năm 2024, theo hãng nghiên cứu Fuji Keizai.

Thị trường toàn cầu ước đạt 2,57 nghìn tỷ yen (17,2 tỷ USD) năm nay, tăng từ 1,35 nghìn tỷ yen năm 2021.

Takayuki Ito, Chủ tịch Liên đoàn Robot quốc tế, nhận định thị trường robot dịch vụ mới chỉ bắt đầu. Liên đoàn định nghĩa robot là “hệ thống được lập trình chính xác với mức độ tự chủ trong chuyển động, thao tác hoặc định vị”.

Robot dịch vụ hỗ trợ nhiều công việc từ hút bụi, chơi với thú cưng hay giám sát trrung tâm thương mại, rà quét hàng tồn kho, hoàn tất đơn hàng tại các nhà kho.

Chính phủ Nhật Bản khuyến khích doanh nghiệp tuyển dụng lao động nước ngoài và cao tuổi để giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân sự.

Skylark hiện sử dụng khoảng 3.000 robot mèo, trang bị cảm biến 3D, hàng chục biểu cảm gương mặt và có thể mang đồ nặng.

Công ty cũng thuê hơn 4.000 người từ 65 tuổi trở lên. Số nhân viên người nước ngoài chiếm 3,3% nhân sự bán thời gian, tăng từ 2,6% năm 2020. Bloomberg ước tính robot tiết kiệm khoảng 5 tỷ yen chi phí nhân sự mỗi năm cho Skylark.

Robot dịch vụ cũng được tăng cường trong lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi khi chính phủ dự đoán thiếu khoảng 570.000 nhân viên chăm sóc trong năm 2040.

Tại trung tâm dưỡng lão Flos Higashi-Kojiya của Zenkoukai ở phía Nam Tokyo, nhân viên thường dùng thiết bị tự động để đỡ mọi người, giám sát hành vi của những người bị sa sút trí tuệ và hỗ trợ giao tiếp.

Trung tâm Flos có thiết kế chữ thập, khu vực trung tâm là nơi nhân viên theo dõi các dấu hiệu sinh tồn của mọi người trên màn hình lớn.

Các cảm biến đặt dưới đệm có thể theo dõi giấc ngủ, nhịp tim, hô hấp theo thời gian thực, giúp nhân viên kiểm tra được 40 người cùng lúc, không cần phải đi kiểm tra mỗi giờ.

Thông báo sẽ được gửi đến điện thoại của nhân viên nếu xảy ra trường hợp khẩn cấp vì các thiết bị trong mỗi phòng có thể phát hiện ngã hoặc chuyển động bất thường.

Theo Giám đốc vận hành Takashi Miyamoto, các thiết bị giúp nhân viên chăm sóc tránh được đau lưng – một vấn đề lớn trong ngành này.

Một nghiên cứu của Cục Nghiên cứu quốc gia Mỹ chỉ ra những trung tâm dưỡng lão sử dụng robot sẽ giữ chân nhân viên tốt hơn. Robot và công nghệ số giúp Zenkoukai thu hút nhân sự cao tuổi và người nước ngoài.

Dù robot công nghiệp xuất hiện từ khoảng thập niên 60, robot dịch vụ mới chỉ nổi lên trong hai thập kỷ qua. Chúng rẻ hơn so với robot công nghiệp và thường được vận hành mà không cần người có kiến thức chuyên môn.

Theo Werner Kraus, Giám đốc nghiên cứu tự động hóa và robot tại Viện Kỹ thuật sản xuất và tự động hóa IPA Fraunhofer, khoảng 1.000 công ty trên thế giới đang sản xuất robot dịch vụ.

Kraus nhận xét thị trường này rộng lớn và đa dạng hơn đáng kể so với robot công nghiệp. Do đó, tiềm năng tăng trưởng cũng cao hơn.

Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế đối với robot dịch vụ và chi phí đầu tư ban đầu có thể là rào cản với một số doanh nghiệp, theo ông Ito.

(Theo Bloomberg)