Chung tay xây dựng Cộng đồng ASEAN gắn kết, tự cường và bền vững

Trong khuôn khổ chuyến thăm các nước Đông Nam Á từ ngày 9 đến 13/3/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam ngày 10/3/2025 đã tới thăm chính thức Ban Thư ký ASEAN tại thủ đô Jakarta (Indonesia) theo lời mời của Tổng Thư ký ASEAN Kao Kim Hourn.

Chuyến thăm diễn ra vào thời điểm năm 2025 đánh dấu chặng đường 30 năm Việt Nam gia nhập và đồng hành cùng ASEAN (28/7/1995-28/7/2025), góp phần thể hiện mạnh mẽ hơn nữa tinh thần chủ động, trách nhiệm và sáng tạo của Việt Nam với những đóng góp thiết thực, cùng chung tay hiện thực hóa khát vọng tương lai của ASEAN.

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) được thành lập ngày 8/8/1967, hiện bao gồm 10 nước thành viên là: Indonesia, Thái Lan, Philippines, Singapore, Malaysia, Brunei, Việt Nam, Lào, Myanmar và Campuchia (Timor-Leste đang trong lộ trình để được kết nạp làm thành viên chính thức).

Việt Nam chính thức gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) ngày 28/7/1995. Chặng đường gần 30 năm đồng hành cùng ASEAN, Việt Nam luôn nỗ lực đóng góp chủ động, tích cực, trách nhiệm vì một ASEAN vững mạnh, đoàn kết, có vai trò, vị thế ở khu vực và trên thế giới.

Kể từ khi tham gia “ngôi nhà chung” đến nay, với tư cách là một thành viên, cũng như khi đảm nhận những trọng trách của Hiệp hội, Việt Nam luôn khẳng định được vai trò nòng cốt, dẫn dắt và ghi đậm dấu ấn đóng góp trong sự phát triển của ASEAN.

Trên tinh thần chủ động, tích cực và có trách nhiệm, Việt Nam sát cánh cùng các nước thành viên đóng góp thiết thực vào nỗ lực xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh, duy trì sự đoàn kết, thống nhất và phát huy vai trò trung tâm của Hiệp hội, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển của khu vực. Chính sách, đường hướng tham gia hợp tác ASEAN đã trở thành một bộ phận quan trọng trong chính sách đối ngoại của Việt Nam thời kỳ mới, một trọng tâm chiến lược của ngoại giao đa phương của Việt Nam.

Phát huy vai trò là hạt nhân thúc đẩy đoàn kết, thống nhất, ngay sau khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã tích cực thúc đẩy kết nạp các nước Lào, Myanmar (năm 1997) và Campuchia (năm 1999) vào Hiệp hội. Nỗ lực này đã góp phần hiện thực hóa ý tưởng về một ASEAN bao gồm toàn bộ 10 nước Đông Nam Á, tạo ra sự chuyển biến mới về chất đối với ASEAN và tình hình khu vực vào thời điểm đó.

Những đóng góp nổi bật của Việt Nam có thể kể đến là 3 lần đảm trách vai trò Chủ tịch ASEAN (năm 1998, 2010 và 2020). Trong đó, tháng 12/1998, Việt Nam đã tổ chức thành công Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 6, thông qua Chương trình Hành động Hà Nội, góp phần quan trọng tăng cường đoàn kết, đẩy mạnh hợp tác, định hướng cho sự phát triển và hợp tác của Hiệp hội nhằm thực hiện Tầm nhìn ASEAN năm 2020.

Tiếp đó, trên cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2010, với mục tiêu đẩy mạnh hiện thực hoá Tầm nhìn của ASEAN thành hành động, nhiệm kỳ Chủ tịch của Việt Nam đã ghi dấu những quyết định quan trọng như thông qua Kế hoạch Tổng thể đầu tiên về Kết nối ASEAN (MPAC 2015); mở rộng cơ chế Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) để Nga và Mỹ tham gia cũng như hình thành khuôn khổ hợp tác quốc phòng giữa ASEAN với các Đối tác thông qua cơ chế ADMM+.

Năm Chủ tịch ASEAN 2020, trong bối cảnh chưa từng có tiền lệ, Việt Nam đã thúc đẩy Cộng đồng ASEAN gắn bó và ứng phó hữu hiệu, kịp thời trước các thách thức chưa từng có của đại dịch COVID-19, giữ vững đoàn kết, duy trì đà liên kết của ASEAN, hỗ trợ ổn định cuộc sống cho người dân cũng như đẩy mạnh các nỗ lực phục hồi. Các sáng kiến được Việt Nam đề xuất trong bối cảnh này, trong đó có hình thức họp trực tuyến, tiếp tục được các nước thành viên thúc đẩy, góp phần tăng cường khả năng thích ứng, tự cường của ASEAN, cũng như đẩy nhanh quá trình phục hồi hậu đại dịch của khu vực.

Bên cạnh việc hoàn thành tích cực vai trò Chủ tịch luân phiên của ASEAN, Việt Nam còn có đóng góp quan trọng vào các quyết sách nhằm định hướng phát triển của ASEAN như thúc đẩy hoàn tất ý tưởng ASEAN-10, thông qua Chương trình Hành động Hà Nội 1998, Tầm nhìn ASEAN 2020 (vào năm 1997), Tuyên bố Hoà hợp ASEAN về xây dựng Cộng đồng ASEAN (vào năm 2003), Hiến chương ASEAN (năm 2007), Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 (năm 2015), và trong giai đoạn hiện nay là xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN đến 2045. Đây là những văn kiện quan trọng giúp định hướng cho con đường phát triển của ASEAN.

Đặc biệt, trong bối cảnh ASEAN chuẩn bị bước sang giai đoạn phát triển mới, Việt Nam đã đề xuất sáng kiến và đăng cai tổ chức Diễn đàn Tương lai ASEAN nhằm bổ trợ cho các diễn đàn, cơ chế chính thức của Hiệp hội, tạo cơ hội trao đổi rộng rãi về các ý tưởng, sáng kiến về hợp tác khu vực, góp phần xây dựng Cộng đồng ASEAN tự cường và bền vững trong tương lai.

Sau hai lần tổ chức thành công tại Hà Nội (vào tháng 4/2024 và tháng 2/2025), Diễn đàn Tương lai ASEAN (AFF) đã dần trở thành hình mẫu về một diễn đàn thật sự của ASEAN, dành cho ASEAN, qua đó khẳng định vai trò dẫn dắt của Việt Nam trong định hình tầm nhìn chiến lược ở khu vực.

Thông qua diễn đàn AFF, Việt Nam đã đóng góp các giải pháp thiết thực nhằm tăng cường khả năng thích ứng của ASEAN trước những thách thức toàn cầu, với những đề xuất để nâng cao năng lực hợp tác khu vực, tạo dựng các cơ chế ứng phó linh hoạt trước các biến động địa chính trị toàn cầu, cũng như khuyến khích tinh thần chủ động của từng quốc gia thành viên trong quá trình phát triển chung.

Ngoài ra, cùng với việc nỗ lực thúc đẩy liên kết nội khối và trong khu vực, Việt Nam còn phát huy hiệu quả vai trò cầu nối trong mở rộng quan hệ đối ngoại của ASEAN với các quốc gia và khu vực khác, qua đó đưa ASEAN tham gia ngày càng sâu rộng vào tiến trình toàn cầu, thúc đẩy hợp tác đa phương và nâng cao tiếng nói ASEAN tại các diễn đàn quốc tế.

Trong vai trò điều phối viên quan hệ giữa ASEAN với các đối tác như Trung Quốc, Ấn Ðộ, Nhật Bản, Hàn Quốc, hay Anh và New Zealand, Việt Nam đều để lại ấn tượng sâu sắc về sự chân thành và tin cậy.

Ðặc biệt, các kiến nghị, đề xuất tại AFF năm 2024 được truyền tải đến Hội nghị Thượng đỉnh Tương lai Liên hợp quốc, góp phần gắn kết tầm nhìn chung của ASEAN với toàn cầu, tái khẳng định giá trị của hợp tác đa phương trong ứng phó các vấn đề chung của thế giới, hướng tới mục tiêu hòa bình và phát triển bền vững.

Có thể khẳng định, trong suốt hành trình 30 năm tham gia ASEAN, Việt Nam đã nhanh chóng hội nhập, tham gia sâu rộng vào tất cả các lĩnh vực hợp tác của ASEAN và có những đóng góp tích cực trong việc duy trì đoàn kết nội khối, tăng cường hợp tác giữa các nước thành viên cũng như giữa ASEAN với các đối tác bên ngoài, góp phần không nhỏ vào sự phát triển và thành công của ASEAN.

Đánh giá về những đóng góp của Việt Nam, Tiến sĩ Kao Kim Hourn, Tổng Thư ký Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) khẳng định, Việt Nam là mảnh ghép quan trọng về chính trị, ngoại giao, an ninh, kinh tế, văn hóa, xã hội, từ đó giúp cho ASEAN trở nên vững mạnh, tự cường và năng động hơn.

Năm 2025 có ý nghĩa quan trọng đối với ASEAN và Việt Nam, đánh dấu tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN bước vào một giai đoạn mới, trong đó đoàn kết nội khối và năng lực tự cường là hai yếu tố quyết định đối với vai trò trung tâm của ASEAN và kết quả của tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN. ASEAN và các đối tác sẽ tiến hành rà soát, đánh giá việc triển khai Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác của ASEAN (TAC), chuẩn bị kỷ niệm 50 năm ngày ký kết Hiệp ước vào năm 2026.

Đối với Việt Nam, năm 2025 cũng ghi dấu mốc kỷ niệm 30 năm Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN, cùng nhìn lại kết quả 30 năm qua và trao đổi về hướng tham gia ASEAN của Việt Nam trong thời gian tới.

Các sự kiện này diễn ra trong bối cảnh ASEAN đã từng bước phát triển, đổi mới, đến nay đã trở thành tổ chức khu vực thành công trên thế giới, đóng góp hiệu quả cho đối thoại và hợp tác vì hòa bình, ổn định, phát triển và phồn vinh của châu Á-Thái Bình Dương nói chung và Đông Nam Á nói riêng và tham gia có trách nhiệm cùng cộng đồng quốc tế ứng phó với các thách thức.

Trong bối cảnh đó, việc Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam thăm cấp Nhà nước tới Cộng hòa Indonesia, thăm chính thức Ban Thư ký ASEAN và thăm chính thức Cộng hòa Singapore từ ngày 9 đến 13/3/2025 lần này tiếp tục thể hiện sự triển khai nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại, coi trọng quan hệ với các nước láng giềng trong khu vực của Đảng và Nhà nước ta, trong đó có hai đối tác quan trọng là Indonesia và Singapore; thể hiện mạnh mẽ hơn nữa tinh thần chủ động, trách nhiệm và sáng tạo của Việt Nam với những đóng góp thiết thực, cùng chung tay hiện thực hóa khát vọng tương lai của ASEAN.

Theo Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Bí thư thường trực Đảng ủy Bộ Ngoại giao, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cường cho biết, riêng với chuyến thăm đến Ban Thư ký ASEAN của Tổng Bí thư Tô Lâm lần này đã khẳng định rõ nét tầm quan trọng chiến lược và của ASEAN trong chính sách đối ngoại của Việt Nam, thể hiện mạnh mẽ hơn nữa tinh thần chủ động, trách nhiệm, và sáng tạo của Việt Nam, với những đóng góp thiết thực, cùng chung tay hiện thực hóa khát vọng tương lai của ASEAN.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cường nhấn mạnh, là những thành viên trong gia đình ASEAN, việc củng cố thắt chặt quan hệ song phương giữa Việt Nam và Indonesia, Singapore, chia sẻ tiếng nói chung về các vấn đề khu vực và quốc tế, cũng sẽ góp phần vào sự phát triển chung của ASEAN, vì một ASEAN đoàn kết, tự cường, và phát triển.

Trong khi đó, Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương, Trưởng Phái đoàn Việt Nam tại ASEAN nhấn mạnh chuyến thăm của Tổng Bí thư Tô Lâm đến Trụ sở Ban Thư ký ASEAN lần này được đánh giá là chuyến thăm mang ý nghĩa lịch sử, bởi đây là lần đầu tiên Tổng Bí thư Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản, lãnh đạo cao nhất của Việt Nam, tới thăm Trụ sở ASEAN và Ban Thư ký ASEAN. Chuyến thăm là sự khẳng định coi trọng và cam kết mạnh mẽ của Việt Nam đối với ASEAN.

Theo Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương, chuyến thăm góp phần mở ra những không gian hợp tác mới giữa Việt Nam với các nước thành viên ASEAN, giữa Việt Nam với các nước thành viên và các đối tác của ASEAN, cùng đóng góp xây dựng theo mục tiêu Hình thành Cộng đồng ASEAN vững mạnh năng động và thịnh vượng là mái nhà chung cho 670 triệu người dân các quốc gia ở khu vực.

Trong khuôn khổ chuyến thăm, Tổng Bí thư Tô Lâm đã dự Lễ kỷ niệm 30 năm Việt Nam gia nhập ASEAN và có bài phát biểu chính sách quan trọng với quan chức thuộc Ban Thư ký ASEAN, các Đại sứ, Trưởng phái đoàn thường trực của các quốc gia thành viên tại ASEAN, Đại sứ của các đối tác đối thoại, các đối tác đối thoại theo lĩnh vực, các đối tác phát triển và các đối tác bên ngoài khác có đại diện tại ASEAN, cũng như các lãnh đạo doanh nghiệp.

Tổng Thư ký ASEAN Kao Kim Hourn cho biết, điều này mang ý nghĩa quan trọng chưa từng có do Việt Nam luôn đóng vai trò rất tích cực và chủ động; Việt Nam đã đặt ASEAN là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của mình.