Chú trọng yếu tố bản sắc văn hóa vùng miền

VHO – Tiếp tục tham vấn ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học, ngày 27.12.2024 tại Hà Nội, Toạ đàm Khoa học “Kiến trúc nhà thờ họ và không gian thờ cúng các dòng họ ở Việt Nam” đã được tổ chức với sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu tên tuổi, có chuyên môn sâu về lịch sử, văn hoá, tín ngưỡng – tôn giáo, văn hoá dòng họ, kiến trúc, phong thuỷ, mỹ thuật và cổ văn…

Toạ đàm được điều hành bởi Nhà sử học Dương Trung Quốc, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội Sử học Việt Nam, Tổng Biên tập Tạp chí Xưa & Nay;  ông Nguyễn Trọng Mạnh, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn Xherozone. 

Toạ đàm có sự tham gia của GS. TS. Đinh Khắc Thuân, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Hán Nôm; PGS. TS. Nguyễn Hồng Dương, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tôn giáo; PGS. TS. Khuất Tân Hưng, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội; TS. Tạ Hoàng Vân, Phó Giám đốc Cung Triển lãm Kiến trúc Quy hoạch Xây dựng Quốc gia; NNC VHDG Nguyễn Đình Chỉnh, Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian TP. Hải Phòng…

Cùng các chuyên gia đại diện khu vực miền Trung, miền Nam: TS. Trần Đình Hằng, Viện trưởng, Viện VHNT Quốc gia Việt Nam – Phân viện Huế, KTS. Diễn giả Văn hoá Truyền thống Lương Hoài Trọng Tính – Viện Ứng dụng KHCN và ĐT Mekong…

Toạ đàm là dịp để các chuyên gia, các nhà khoa học chia sẻ, kết nối tri thức, mở rộng tầm nhìn về ý nghĩa văn hóa và xã hội của kiến trúc nhà thờ họ trong từng vùng miền, các tôn giáo. Từ đó, tìm ra các giải pháp ứng dụng hiệu quả, có tính khả thi cao.

Theo ông Nguyễn Trọng Mạnh, kiến trúc nhà thờ họ và không gian thờ cúng tổ tiên của các dòng họ là một lĩnh vực nghiên cứu không chỉ gắn liền với văn hóa tín ngưỡng mà còn phản ánh bề dày lịch sử, sự phát triển của kiến trúc truyền thống và bản sắc từng vùng miền. Đây không chỉ là nơi kết nối tâm linh của các thế hệ con cháu trong dòng họ, mà còn là không gian lưu giữ những giá trị văn hóa, nghệ thuật và tri thức dân gian quý giá.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, việc bảo tồn và phát huy giá trị của kiến trúc nhà thờ họ cũng như không gian thờ cúng truyền thống đang đứng trước nhiều thách thức. Những thách thức này đòi hỏi phải có giải pháp phù hợp để vừa bảo tồn được những giá trị nguyên bản, vừa đáp ứng được những nhu cầu thực tiễn của đời sống hiện đại.

Ông Nguyễn Trọng Mạnh nhấn mạnh, phong tục thờ cúng là một phần quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh của người dân Việt Nam. Thực tế này đặt  ra yêu cầu cần có nghiên cứu khoa hoc, bài bản, để từ đó mỗi người dân, gia đình, dòng họ sẽ ứng dụng vào thực tế một cách chính xác, mang lại giá trị cho bản thân họ và cho thế hệ sau.

“Với khát vọng đóng góp cho cộng đồng những nghiên cứu khoa học, giá trị, buổi tọa đàm được tổ chức với các mục tiêu cụ thể như thống nhất cách thức triển khai, xác định căn cứ, dữ liệu, thông tin ở các vùng miền, các dòng họ cũng như đặc trưng văn hóa, cách thức thờ cúng.

Mục đích cuối cùng của dự án là giá trị ứng dụng, được nhân dân chấp nhận, để qua đó mỗi người dân ở từng vùng miền, từng dòng họ biết cách xây dựng nhà thờ, không gian thờ cúng dòng họ đúng đắn, bài bản và khoa học…”, ông Mạnh cho biết.

Nhà sử học Dương Trung Quốc đồng tình quan điểm này, nhấn mạnh, cần xác định kết quả của dự án nghiên cứu này sẽ đưa đến sản phẩm gì, sản phẩm đó có hiệu quả như thế nào đối với việc đưa ra những mô thức cụ thể, phù hợp với những đặc thù văn hóa khác nhau ở các vùng miền, thuyết phục được mọi người dân, gia đình, dòng họ.

“Chúng ta cần xác định rõ đây là công trình ứng dụng, vì thế điều quan trọng hàng đầu chính là mục đích, nội dung hướng đến. Các mô thức đưa ra cần phù hợp tâm lý thờ cúng tổ tiên và điều kiện của người dân, dòng họ. Lưu ý rằng phân vùng văn hóa, dân gian có tính ổn định tương đối, nhưng bối cảnh cuộc sống thì thường xuyên thay đổi, đòi hỏi đội ngũ chuyên gia, nghiên cứu phải tính toán kỹ lưỡng”, nhà sử học Dương Trung Quốc nêu.

Nhóm nghiên cứu dự án “Dòng chảy thời gian”  cho biết, yếu tố văn hóa, đặc trưng văn hóa các vùng, miền được đặc biệt lưu ý. Đây là Dự án khảo cứu, hệ thống lại những giá trị lịch sử, văn hoá, kiến trúc, mỹ thuật, khoa học phong thuỷ… Dự án không chỉ gìn giữ những tư liệu, những di sản văn hóa vật chất, tinh thần của cha ông ta đối với thế hệ con cháu mai sau, mà còn giúp lan tỏa những giá trị tốt đẹp và truyền cảm hứng tới cộng đồng trong việc lưu giữ truyền thống văn hoá, kiến trúc dân tộc Việt Nam.

Thông qua Dự án nhằm phục dựng, thiết kế và phát triển những không gian thờ cúng đáp ứng cả nhu cầu thẩm mỹ, tâm linh lẫn tính thực tiễn trong thời đại mới.

Tại Tọa đàm, các chuyên gia, các nhà khoa học đã cùng trao đổi, chia sẻ về những định hướng nghiên cứu, các kết quả đầu ra dự kiến, bao gồm các đặc trưng kiến trúc, chức năng không gian thờ cúng theo các vùng miền và dòng họ cụ thể, đồng thời tham góp thêm các ý kiến chuyên môn khoa học để tiếp tục hoàn thiện các phương pháp tiếp cận, cũng như đề xuất các giải pháp bảo tồn, phát huy các giá trị này trong bối cảnh hiện nay.

Bước đầu, chủ đề nghiên cứu của dự án “Kiến trúc nhà thờ họ và không gian thờ cúng các dòng họ ở Việt Nam” được các chuyên gia, các nhà khoa học đánh giá cao cả về ý nghĩa khoa học và thực tiễn, đặc biệt là những đóng góp trong việc lưu giữ, phát huy và tôn vinh các giá trị truyền thống văn hoá, nghệ thuật, kiến trúc của dân tộc trong đời sống xã hội hiện nay.

Phát biểu tại Tọa đàm, GS.TS Đinh Khắc Thuân lưu ý, để đạt mục tiêu có tính khả thi cao, sát thực tiễn, việc nghiên cứu nên áp dụng dạng mở, đặc biệt chú trọng các yếu tố về bản sắc văn hóa vùng miền, văn hóa các dòng họ.

PGS. TS. Nguyễn Hồng Dương cho rằng, cần rõ từng phần nội dung, quá trình, thời gian thực hiện. Một số nguyên tắc cần lưu ý như đặc trưng, bản sắc văn hóa, tính vùng miền, tính thực tế, nguyên tắc của từng dòng họ, gia tộc… Bên cạnh đó, cần chú trọng đẩy mạnh truyền thông.

PGS.TS KTS Khuất Tân Hưng nhấn mạnh thêm, mục tiêu của dự án nghiên cứu nhằm hướng tới đề xuất những giải pháp thiết kế, chỉ dẫn thiết kế về kiến trúc nhà thờ họ, không gian thờ cúng. 

“Việc phân vùng và xác định các địa điểm rất quan trọng, theo đó cần chú ý cách phân vùng văn hóa, điều này phù hợp hơn là cách phân vùng kinh tế xã hội”, PGS.TS.KTS Khuất Tân Hưng nhấn mạnh.

Toạ đàm là sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động nghiên cứu khoa học thuộc Dự án “Dòng chảy thời gian” được Tập đoàn Xherozone triển khai trong thời gian gần đây nhằm lưu giữ các dấu tích di sản tư liệu, văn hoá, nghệ thuật, kiến trúc, phong thuỷ đồng thời tôn vinh và phát huy những giá trị đó trong tương lai.