Một binh sĩ Nga đứng gác trước cơ sở lắp đặt radar tại thao trường Telemba, cách thành phố Chita của Siberia khoảng 130km về phía bắc năm 2018 (Ảnh: Getty).
Ngày càng có nhiều báo cáo từ Ukraine nêu chi tiết việc nhắm mục tiêu vào các hệ thống radar của Nga, không chỉ xung quanh các điểm nóng giao tranh ở miền nam và miền đông Ukraine, mà còn ở bán đảo Crimea do Nga kiểm soát.
Các chuyên gia nhận định rằng đó là một bước đi thông minh từ Ukraine và động thái này có thể có tác động đến các hoạt động quân sự của Nga.
Trong những tháng gần đây, Ukraine đã công bố nhiều báo cáo về các cuộc tấn công thành công vào các hệ thống radar của Nga. Các quan chức Ukraine đã ca ngợi việc phá hủy các hệ thống radar phản pháo Zoopark trị giá 10 triệu USD, trong khi chính phủ Anh cho biết vào giữa tháng 7 rằng “chỉ một số ít” các hệ thống Zoopark mà Nga gửi qua biên giới sang Ukraine vẫn được sử dụng.
Ukraine dường như cũng đã thu được ít nhất một radar từ Nga. Ukraine hiện sử dụng hệ thống radar Neva thu được của Nga để theo dõi các hoạt động của Moscow ở Biển Đen, chỉ huy Ukraine Dmytro Linko, người đứng đầu một đơn vị tình báo quân sự Ukraine, nói với The War Zone trong một bài viết trong tuần này.
James Black, trợ lý giám đốc nhóm nghiên cứu Quốc phòng và An ninh tại chi nhánh châu Âu của tổ chức nghiên cứu RAND, cho biết có một số lượng đáng kể các báo cáo gần đây nêu rõ các cuộc tấn công của Ukraine vào các hệ thống radar của Nga, phá hủy hoặc ít nhất là làm hư hỏng các hệ thống này.
Ông nói với Newsweek rằng, Ukraine dường như đang tập trung vào các hệ thống này bằng lực lượng đặc nhiệm và hệ thống pháo binh cơ động cao do Mỹ tài trợ, cũng như bằng máy bay không người lái.
Mỹ cũng đã cung cấp một số lượng không xác định tên lửa chống bức xạ tốc độ cao (HARM), và vào tháng 8/2022, Washington xác nhận rằng họ đã gửi tên lửa chống bức xạ tốc độ cao AGM-88 – vốn được thiết kế để phá hủy radar của đối phương – tới Ukraine.
Theo Ivan Stupak, cựu sĩ quan cơ quan an ninh Ukraine và hiện là cố vấn cho ủy ban quốc hội, an ninh và tình báo của Ukraine, điều “quan trọng” là Ukraine có thể nhắm mục tiêu thành công các radar của Nga nằm rải rác trên các vùng lãnh thổ do Moscow kiểm soát. Ông nói với Newsweek rằng nhiệm vụ tiêu diệt radar của Kiev sẽ tiếp tục trong những tuần và tháng tới.
Ukraine đã nhắm mục tiêu vào các radar của Nga trong suốt cuộc chiến, và rộng hơn là khả năng của Moscow trong việc phát hiện các vị trí và cuộc tấn công của Ukraine trước khi tấn công mục tiêu. Nga cũng đang làm điều tương tự, cố gắng che mắt Ukraine trước nhiều động thái của nước này. Tuy nhiên, việc săn lùng các hệ thống radar, một mục tiêu kém “hấp dẫn” hoặc ít gây chú ý hơn so với pháo binh hoặc phương tiện quân sự, thường ít được chú trọng hơn.
Để khiến Nga gặp khó khăn trong việc suy đoán chính xác nơi Ukraine đang tập trung nỗ lực tiến công dọc chiến tuyến, Kiev cần phải “làm suy giảm khả năng cảm biến của Nga” và che giấu bất kỳ dấu hiệu nào về những gì Ukraine đang làm, cũng như tại sao họ lại làm như vậy và những gì có thể xảy ra tiếp theo.
Việc loại bỏ các radar của Nga mang lại nhiều lợi ích lớn khác cho Ukraine. Điều này giúp bảo vệ tài sản của Ukraine, như máy bay chiến đấu, máy bay không người lái hoặc binh sĩ, khi tiến hành trinh sát hoặc truy lùng các thiết bị hoặc căn cứ của Nga phía sau tiền tuyến. Chuyên gia Black nói thêm rằng, việc loại bỏ các radar của Nga cuối cùng sẽ hạn chế khả năng của Nga trong việc phát hiện và nhắm mục tiêu vào Ukraine.
Triển khai radar là một trong những cách để Nga có thể sử dụng để phát hiện các chuyển động hoặc khí tài của Ukraine, cùng với một loạt các cảm biến khác. Nhưng radar là “một trong những cách hữu hiệu nhất”, đặc biệt trong việc phát hiện các mối đe dọa từ tầm xa, chuyên gia Black nói.
Nhưng radar không phải lúc nào cũng phải là hệ thống độc lập. Chúng thường được liên kết với các hệ thống phản pháo hoặc phòng không của Nga. Điều này sẽ càng có giá trị hơn đối với Ukraine, theo chuyên gia Black.
“Có thể coi đó là một cách hiệu quả hơn để làm suy giảm khả năng của Nga nhằm tiêu diệt radar của các hệ thống này và làm gián đoạn hoạt động của chúng, thay vì săn lùng các hệ thống pháo binh hoặc bệ phóng riêng lẻ”, chuyên gia Black cho biết thêm.
“Nếu có thể loại bỏ chúng, điều đó sẽ có tác động đến hoạt động của Nga. Nó khiến các chỉ huy của Điện Kremlin gặp khó khăn hơn nhiều trong việc đưa ra những quyết định đúng đắn, nhanh chóng và góp phần gây nhầm lẫn, và có khả năng làm tê liệt trong chuỗi chỉ huy của Nga”, chuyên gia Black nhận định.
Một trong số đó là hệ thống phòng không hàng đầu của Nga, S-400. Ukraine đã hạ gục một số hệ thống S-400 ở Crimea trong các cuộc tấn công trong suốt tháng 8 và tháng 9. Một nguồn tin tình báo ở Kiev nói với BBC vào giữa tháng 9 rằng, Ukraine đã sử dụng máy bay không người lái để phá hủy radar trước khi tiêu diệt một số hệ thống phòng không “trị giá 1,2 tỷ USD” bằng tên lửa hành trình sản xuất trong nước.
Chuyên gia Sidharth Kaushal tại viện nghiên cứu quốc phòng Hoàng gia Anh, nói với Newsweek sau cuộc tấn công hồi tháng 9 rằng, mỗi khẩu đội S-400 có chi phí khoảng 200 triệu USD. “Tất nhiên, hệ thống có thể được thay thế nhưng tổn thất đó vẫn không phải là chuyện nhỏ”, chuyên gia nhận định.
Về phần mình, Nga cũng đang chơi “trò chơi” tương tự. Chuyên gia Black nhận xét, cả hai bên đều chơi trò “mèo vờn chuột”, Nga được cho là đã hạ gục một radar P-37 của Ukraine ở Zaporizhzhia. Nga cũng có kho dự trữ tên lửa chống bức xạ như Kh-31 và bị trúng hỏa lực ở Ukraine.
Chuyên gia nói thêm rằng Nga cũng có thể đang sử dụng máy bay cảnh báo sớm và kiểm soát trên không A-50 để trinh sát và hướng dẫn các hệ thống phòng không S-400.
