Châu Âu có thể thay thế Mỹ trong việc hỗ trợ Ukraine?

Sau khi Tổng thống Donald Trump quay lại Nhà Trắng, ông đã có những động thái khiến châu Âu lo ngại, bao gồm đề nghị đàm phán hòa bình với Nga mà không tham vấn đồng minh cũng như chỉ trích Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy. Điều này làm dấy lên lo ngại về việc Mỹ có thể dừng viện trợ quân sự cho Kiev.

Cả chính quyền Ukraine và giới phân tích quân sự đều cho rằng mặc dù mất đi sự hỗ trợ từ Mỹ sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn cung vũ khí, Ukraine vẫn có thể duy trì cuộc chiến trong nhiều tháng với sự giúp đỡ của châu Âu.

Hiện EU đang xây dựng gói viện trợ quân sự ít nhất 20 tỷ euro, trong khi hơn chục nhà lãnh đạo châu Âu đã tới Kiev để thể hiện sự ủng hộ. Cựu Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba nhận định Ukraine còn khoảng 6 tháng trước khi cảm nhận rõ sự thiếu hụt vũ khí tại tiền tuyến.

Sự phụ thuộc vào viện trợ phương Tây

Ukraine hiện sở hữu lực lượng vũ trang lớn nhất châu Âu (ngoài Nga), với 980.000 quân. Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin đang tăng quân số lên 1,5 triệu người và nhận viện trợ từ Triều Tiên, Iran.

Mặc dù bị áp đảo về quân số, Ukraine vẫn có thể chống trả nhờ vũ khí do phương Tây cung cấp. Viện Nghiên cứu Chiến tranh cho biết Nga phải chịu hơn 1.000 thương vong mỗi ngày, và dù chiếm được 4.168 km² trong năm 2024, tốc độ tiến công vẫn rất chậm.

Nếu không có sự giúp đỡ từ bên ngoài, Ukraine đã thất thủ từ lâu. Dữ liệu từ Viện Kiel cho thấy từ tháng 2/2022 đến cuối năm 2024, Mỹ đã viện trợ 64 tỷ euro cho Ukraine, trong khi châu Âu (gồm Anh và Na Uy) đóng góp gần 62 tỷ euro.

Phần lớn số tiền đó được dùng để cung cấp vũ khí và đạn dược cho Ukraine từ các kho dự trữ của phương Tây và sản xuất mới, mặc dù ngày càng có nhiều quốc gia quan tâm đến việc ký hợp đồng trực tiếp với các công ty quốc phòng của Ukraine. Nguồn viện trợ này bao gồm vũ khí hiện đại như:

Tên lửa tầm xa: ATACMS, HIMARS (Mỹ), SCALP/Storm Shadow (Anh, Pháp, Ý)

Hệ thống phòng không: Patriot (Mỹ), SAMP/T (Pháp-Ý), IRIS-T (Đức), NASAMS (Na Uy)

Xe tăng và thiết giáp: Abrams (Mỹ), Leopard (Đức), Krab (Ba Lan)

Máy bay chiến đấu: F-16 (châu Âu cung cấp), Mirage (Pháp)

Châu Âu cũng đã chuyển 1 triệu quả đạn pháo cho Ukraine vào năm ngoái và đặt mục tiêu cung cấp thêm 1,5 triệu quả trong năm nay. Tuy nhiên, nếu Mỹ rút lui, khả năng châu Âu lấp đầy khoảng trống này vẫn là dấu hỏi lớn.

Bộ trưởng Quốc phòng Lithuania Kęstutis Budrys thừa nhận có những loại vũ khí mà châu Âu không thể thay thế ngay lập tức, như hệ thống phòng không tầm xa và một số loại đạn dược chiến lược. Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) cảnh báo rằng việc Mỹ ngừng hỗ trợ có thể khiến Ukraine mất đi một nửa số vũ khí quan trọng nhất.

Dù vậy, một số nhà phân tích cho rằng về mặt ngân sách, châu Âu có thể gánh vác phần hỗ trợ của Mỹ nếu huy động được tài sản Nga bị đóng băng, hiện trị giá 183 tỷ euro do Euroclear (Bỉ) nắm giữ.

Tương lai nếu Mỹ rút lui

Tổng thống Zelenskyy khẳng định Ukraine có thể đứng vững hơn so với đầu cuộc chiến, với năng lực sản xuất vũ khí trong nước đang tăng trưởng. Hiện tại, Ukraine có thể tự sản xuất 30% nhu cầu vũ khí, chủ yếu là máy bay không người lái, hệ thống tác chiến điện tử và pháo binh. Tuy nhiên ông cũng thừa nhận điều này vẫn chưa đủ.

Ben Barry, chuyên gia chiến tranh tại IISS, nhận định rằng một số hệ thống như xe tăng Abrams có thể thay thế bằng Leopard của châu Âu, nhưng vẫn còn nhiều loại vũ khí Mỹ không có giải pháp thay thế ngay lập tức. Ông cảnh báo rằng châu Âu chỉ có tối đa 6 tháng để hành động nếu muốn bù đắp sự thiếu hụt từ Mỹ.

Dù vậy, Ukraine khẳng định sẽ không bỏ cuộc. Nick Reynolds, chuyên gia quân sự tại Viện Royal United Services, nhận định Kiev vẫn có thể giữ vững tiền tuyến bằng nguồn lực hiện có. Nhưng với ông Zelenskyy, ưu tiên vẫn là duy trì sự hỗ trợ từ Mỹ. “Chúng tôi mạnh hơn nhiều so với thời điểm bắt đầu cuộc chiến, nhưng sự hỗ trợ từ Mỹ vẫn rất quan trọng”, ông nói.

Trong thông điệp gửi ông Trump, Tổng thống Ukraine nhấn mạnh: “Đối với người dân chúng tôi, sự hỗ trợ và viện trợ của Mỹ vẫn là điều quan trọng”.

Ngọc Ánh (theo Politico, AFP)