Chân dung tỷ phú giúp hoàn tất thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza

Người truyền tải thông điệp cứng rắn

Đó là một ngày thứ Bảy, ngày lễ Sabbath của người Do Thái, Steve Witkoff – đặc phái viên Trung Đông của Tổng thống Donald Trump, đã ngồi với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu để truyền tải thông điệp nghiêm khắc từ Washington: Đã đến lúc đạt được thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza.

Theo những quan chức tham dự cuộc gặp hôm 11/1 đó, ông Witkoff đã nói với thủ tướng Netanyahu rằng các lựa chọn phải được đặt lên bàn và các nhà đàm phán của Israel cần có thẩm quyền để đưa ra quyết định.

Đặc phái viên này cũng cũng gửi thông điệp cứng rắn tương tự cho các nhà trung gian Ả Rập. Một ngày trước đó tại Doha (Qatar), với tập hồ sơ dày chứa thông tin chi tiết về các vòng đàm phán trước, ông Witkoff cũng nói với các đối tác Ả Rập rằng đã đến lúc phải đạt được thỏa thuận, chứ không phải là những cuộc trao đổi ngoại giao qua lại vô tận.

Những gì Witkoff truyền đạt đã có tác dụng. Ngay sau cuộc gặp với Witkoff, Thủ tướng Netanyahu đã cử một phụ tá chủ chốt và những người đứng đầu các cơ quan tình báo của Israel tới Doha để tham gia một tuần đàm phán căng thẳng nhằm đưa một thỏa thuận vốn đã đình trệ chỉ vài tuần trước đó trở lại đường ray về đích.

Cả các quan chức Israel và Ả Rập đều xác nhận với tờ Wall Street Journal rằng đã có tiến triển thực sự sau đó. Vào thứ Tư (15/1), sau nhiều tháng khởi đầu sai lầm và trì hoãn, các nhà đàm phán và chính Tổng thống Donald Trump, người khi ấy đang chuẩn bị cho lễ nhậm chức, đã hân hoan tuyên bố rằng một thỏa thuận đã được thực hiện.

Đến thứ Sáu (18/1), nội các Israel đã phê duyệt thỏa thuận, theo đó các bên sẽ tạm dừng giao tranh trong ít nhất 6 tuần, trao đổi con tin bị bắt giữ ở Gaza với các tù nhân Palestine ở Israel và mở ra con đường chấm dứt cuộc chiến kéo dài 15 tháng đã lan thành một cuộc xung đột khu vực và gây ra hậu quả trên toàn cầu.

Steve Witkoff là ai?

Steve Witkoff là nhà phát triển bất động sản đến từ New York. Có mối quan hệ thân thiết với Tổng thống Donald Trump trong suốt 4 thập kỷ qua, tỷ phú 67 tuổi này thường chơi golf cùng ông Trump và đã ở bên tổng thống thứ 47 của nước Mỹ trong một vụ ám sát tại sân golf Florida hồi tháng 9 năm ngoái. Ngoài phong cách kinh doanh và sở thích cá nhân ở Trung Đông, Witcoff được cho là có tính cách táo bạo giống Tổng thống Trump.

Ngoài những yếu tố kể trên, Witkoff chỉ là gương mặt hoàn toàn mới trong lĩnh vực ngoại giao. Tuy nhiên, ông đã thành công nhờ xuất hiện đúng lúc vào thời điểm cả Israel cũng như Hamas đều có xu hướng muốn đạt được thỏa thuận. Bên cạnh đó, việc Tổng thống Donald Trump gia tăng áp lực bằng lời cảnh báo rằng các bên “sẽ phải trả giá” nếu không hoàn tất thỏa thuận cũng là một yếu tố quan trọng.

Thực ra, quá trình thúc đẩy thỏa thuận của Witkoff cũng không hoàn toàn xuôi chèo mát mái, mà thậm chí còn gần như đã đổ vỡ vào phút cuối. Thứ Ba tuần trước (14/1), các nhà đàm phán đã chuyển bản thảo cuối cùng cho Hamas để phê duyệt và cho lực lượng dân quân Lebanon này 8 giờ để trả lời. Nhưng rất lâu sau thời hạn đó, Hamas vẫn chưa hồi đáp, khiến tất cả đều lo rằng thỏa thuận sẽ không thành.

Hamas cuối cùng đã quay trở lại bàn đàm phán, nói rằng họ đang điều chỉnh các chi tiết và muốn thay đổi một số mục đã thỏa thuận. Witkoff và các quan chức Mỹ cho biết họ “kiên định”, đồng thời thông báo với Hamas rằng sẽ không chấp nhận thay đổi nào nữa.

Israel cũng có những động thái khiến tình hình thêm phức tạp. Gần như ngay sau khi thỏa thuận được công bố, Văn phòng của Thủ tướng Netanyahu đã đẩy nó trở lại trạng thái không chắc chắn trong hai ngày bằng cách cáo buộc Hamas từ bỏ các điểm chính và nói rằng họ sẽ giữ quân đội của mình dọc theo biên giới Gaza với Ai Cập lâu hơn so với thỏa thuận.

Giai đoạn tiếp theo của các cuộc đàm phán, mở đầu cho cuộc thảo luận về việc chấm dứt chiến tranh, có thể sẽ còn gây tranh cãi hơn nữa, vì Israel và Hamas vẫn bất đồng quan điểm về việc có nên ngừng chiến vĩnh viễn hay không.

Theo báo Wall Street Journal, trước tình huống bế tắc này, Tổng thống Donald Trump đã trấn an Israel rằng nếu Hamas vi phạm thỏa thuận, Mỹ sẽ ủng hộ việc Israel quay trở lại chiến đấu. Đồng thời, Mỹ cũng sẽ nỗ lực để đảm bảo Hamas không có vai trò quản lý trong tương lai ở Gaza. Bế tắc khi ấy mới được khai thông.

Một vấn đề quan trọng mà Witkoff đã xử lý thành công là giải tỏa mối lo ngại của Hamas rằng Israel sẽ quay trở lại chiến đấu sau khi đưa những con tin dễ bị tổn thương nhất trở về trong giai đoạn đầu tiên. Đặc phái viên người Mỹ đã thuyết phục được các bên rằng, nếu tất cả đều tuân thủ thỏa thuận, Tổng thống Donald Trump sẽ thúc đẩy các cuộc đàm phán có ý nghĩa trong giai đoạn hai.

Thông điệp đó đã được Hamas lắng nghe. Nhóm chiến binh Palestine này, trước đây muốn có đảm bảo bằng văn bản rằng Israel sẽ không quay lại chiến đấu, đã chấp nhận những cam kết bằng lời nói của ông Trump.

Và phần còn lại, như chúng ta đã biết, thỏa thuận ngừng bắn được ký kết, các bên sẽ thực hiện theo từng giai đoạn, bắt đầu bằng việc trao đổi một số con tin để lấy tù nhân Palestine trước khi chuyển sang đàm phán về việc chấm dứt hoàn toàn cuộc chiến tại Gaza.

Quang Anh