Canh chua nấu cá leo nguồn, anh ăn một chén có buồn cũng vui

Thím Ngân (ngụ tại thị trấn Nam Đàn) cho hay những trận mưa đầu mùa, nước từ sông Lam dâng lên, các loại cá sông bơi theo con nước tràn vào cánh đồng.

Người dân rủ nhau đi bán cá đồng và bán ở chợ Sa Nam (thị trấn Nam Đàn), nên thím đã mua được cá leo khá to.

Cá leo thuộc loại cá da trơn, da có màu xám hoặc hơi nâu, thường sống ở thác hoặc nơi nước chảy xiết. Cá có thân dài, dẹp ngang. Đầu tương đối to, dẹp ở phần mõm. Miệng rộng, có hai đôi râu ở hàm trên và hàm dưới. 

Một lão ngư chuyên bắt cá leo trên sông Lam cho hay loài cá này có đặc tính rất kỳ lạ, mỗi khi chúng “bắt cặp” là leo nơi khe cạn hoặc leo lên ruộng nước đùa giỡn. Những đêm trăng sáng, cá leo tưng bừng giỡn nước.

Cháo cá leo

Thím Ngân dùng dao cạo hết chất nhớt trên da cá, móc mang, làm ruột chỉ chừa lại hai buồng trứng và rửa sạch để ráo. Sau đó ướp các loại gia vị như gừng giã nhỏ, tiêu bột, bột nêm, hành tím để 10 phút cho thấm.

Phi dầu ăn với hành tím cho thơm, rồi đổ cá leo ướp vào đảo qua lại ít lần, sau đó chêm nước sôi vừa đủ với gạo hoặc nếp vào nấu khoảng một giờ sau thì cháo chín. Nhắc nồi cháo xuống nêm nếm cho vừa ăn và thêm rau thơm.

Thịt cá leo ngọt đậm, không xương ngang nên khi ăn thì chỉ việc cầm đầu cá, lấy đôi đũa cặp vào và tuốt một cái, toàn bộ thịt cá đã nằm trong bát, trên đũa chỉ còn cái đầu cá và bộ xương mà thôi. 

Cá leo ăn rất tốt cho người đang ốm, người già, trẻ con, thai phụ… Cặp trứng cá leo khi nấu chín có màu vàng nghệ, tuy nhỏ mà dai, vừa thơm vừa bùi và béo béo, ăn một lần, hương vị của nó khó quên!

Cá leo kho dưa

Cá leo kho dưa cải tuy dễ chế biến nhưng muốn ngon phải tỉ mỉ hơn. Thím Ngân rửa dưa cải muối chua vàng óng bằng nước cho bớt mặn. Vắt khô nước xong, thím cắt dưa xếp xuống dưới đáy xoong.

Cá leo cắt khúc, ướp bột ngọt, nước mắm, đường, một vài trái ớt xanh hay ớt chín đỏ; hành tím giã giập sơ qua, tiêu bột. Tất cả trải đều lên mặt cá, cho thêm vài muỗng dầu phộng để cá dậy mùi thơm.

Ướp chừng 10 phút, thím bắc nồi cá lên bếp, vặn lửa liu riu để cá thấm gia vị. Khi mùi thơm của cá tỏa ra, cho một ít nước đun sôi vào đậy nắp lại rồi kho nhỏ lửa liu riu cho tới khi gần cạn nước thì nhắc xuống.

Món cá leo kho dưa hấp dẫn bởi vị ngọt, béo, thơm của cá hòa quyện với vị cay nhẹ của ớt, tiêu và vị chua chua của dưa cải.

Cá leo hấp sả

Cá leo sau khi làm sạch, dùng dao khứa vài đường ở thân cá và cho cá vào một cái tô lớn, sau đó cho vài củ hành khô, một ít nước tương, một ít dầu hào, hạt nêm, tiêu. 

Ướp cá khoảng 20 phút để cá ngấm gia vị. Chuẩn bị một cái chảo với một ít dầu ăn, sau đó chờ cho dầu nóng rồi xào bún, nấm mèo (đã ngâm nước) và hành tây (đã cắt) khoảng 5 phút.

Cho gừng, hành lá vào tô ướp cá. Sau đó cho vào một cái nồi nước cùng với vài ba tép sả và hấp cách thủy khoảng 15 phút, rồi cho phần bún với nấm mèo đã xào lúc nãy vào rồi hấp thêm 5 phút nữa.

Mắm chấm cá được làm từ một ít sả băm và ớt băm. Cá sau khi hấp xong dọn ra mâm ăn kèm với bánh tráng rau sống rất ngon. 

Canh chua cá leo

Với món canh chua, cá leo rửa nước muối cho sạch nhớt, cắt lát dày 2cm. Ướp cá với hạt tiêu, hành tím và ớt chín cắt lát mỏng kèm theo chút nước mắm để khoảng 15 phút cho thấm. Cá leo được tao trong dầu nóng với hành tím cho thơm.

Cho nước dùng vừa đủ nồi canh. Tiếp tục cho các nguyên liệu như khế, chuối hột, dứa, cà chua, măng chua, cọng môn ngọt vào nấu khoảng 10 phút là nồi canh chín bốc khói thơm lừng.

Không có gì bằng trong làn gió thu se lạnh, cả nhà quây quần bên nồi cơm nóng dẻo với bát canh chua cá leo bốc khói.

Món canh sẽ ngon hơn khi thêm chút mắm ruốc xứ Nghệ lúc nấu. Múc canh ra tô thêm chút hành lá, ngò tây, rau ngổ, canh thơm ngon hấp dẫn mà ai đã một lần thưởng thức sẽ không bao giờ quên!

Chả thế mà người xứ Nghệ xa quê, khi nhớ về quê sẽ rất thèm được ăn món: “Canh chua nấu cá leo nguồn / Anh ăn một chén có buồn cũng vui”.