Cần thay đổi nhận thức từ người lớn

PV: Hơn 1 tháng triển khai thực hiện Thông tư 29 của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) quy định về dạy thêm, học thêm, ít nhiều vẫn còn những xáo động. Cả giáo viên, phụ huynh và học sinh đều vẫn quen với nếp dạy – học cũ vốn đã kéo dài nhiều năm. Ông nhìn nhận, đánh giá về vấn đề này ra sao?

Ông Đặng Tự Ân: Hơn 1 tháng Thông tư 29 có hiệu lực, thời gian này quá ngắn so với hơn 10 năm hoạt động dạy thêm, học thêm diễn ra tràn lan và tiêu cực. Thông tư 29 được nhiều chuyên gia đánh giá là bước đột phá nhằm lập lại trật tự kỷ cương về dạy và học trong các nhà trường. Việc thay đổi tư duy để thích ứng cần thời gian, không thể diễn ra ngay lập tức để nhà trường, xã hội có hướng điều chỉnh phù hợp trước tình trạng dạy thêm, học thêm tiêu cực hiện nay.

Dù Thông tư 29 đã có quy định rõ, nhưng trên thực tế, tình trạng lách luật vẫn tồn tại. Một số giáo viên vẫn tìm cách nhờ người thân đứng tên đăng ký kinh doanh dạy thêm và lôi kéo học sinh đến các trung tâm bên ngoài. Nhiều người lo ngại, học sinh lại bị cuốn vào guồng quay học thêm?

Thông tư 29 đã quy định rõ và cụ thể về dạy thêm, học thêm trong trường và ngoài nhà trường. Tuy nhiên, nhận thức của cha mẹ học sinh chưa đúng, chưa theo kịp với sự đổi mới giáo dục, nên vẫn còn níu kéo, tìm mọi cách cho con học thêm. Việc học để tích lũy kiến thức, lấy mục đích thi cử và điểm số làm mục tiêu cho con trẻ, là lạc hậu, không thức thời. Học thêm, thực chất là học sinh làm các bài toán, bài văn đã được giáo viên dạy trên lớp. Do đó, học thêm hiện nay thực chất chỉ là rèn luyện kỹ năng nhằm đạt điểm cao trong các kỳ thi. Có cầu ắt có cung, khi dạy thêm trong trường bị hạn chế, học sinh lại tìm đến các cơ sở bên ngoài. Vì vậy, dạy thêm, học thêm đang bị biến tướng khi thầy trò chuyển ra ngoài nhà trường để hợp lý hóa hoạt động này. Thậm chí, một số giáo viên vẫn tiếp tục dạy thêm trong trường với tuyên bố công khai miễn phí, không thu tiền người học. Thiết nghĩ, cần trao đổi dân chủ, rộng rãi trong trường để có nhận thức đúng, sau đó thay đổi hành vi. Quản lý dạy thêm, học thêm trong trường dễ hơn nhiều so với ngoài nhà trường. Chính quyền địa phương các cấp cần vào cuộc để hỗ trợ giáo dục và cùng các nhà trường thực hiện tốt Thông tư 29.

Ông có cho rằng chính áp lực mang tên trường công đã khiến bao lâu nay học sinh, phụ huynh phải quay quắt trong guồng quay học thêm hay không?

Đặc điểm của hệ thống trường tư là họ có điều kiện thuận lợi để tiên phong đổi mới giáo dục. Ngoài ra họ được chủ động kinh phí, là tự chủ rất cao về quản trị trường học. Họ có thể chấm dứt hợp đồng với giáo viên nếu không đáp ứng cam kết trong hợp đồng. Hệ thống trường công, vẫn còn mang nặng bởi sự bao cấp, nhiều giáo viên vẫn giữ tư duy công chức suốt đời. Giáo viên dạy trường công hưởng lương của Nhà nước, thì phải làm tròn trách nhiệm dạy học chính khóa. Tức là hướng dẫn học sinh kỹ năng tự học, khơi dậy và phát huy tiềm năng của các em. Học sinh trường công được hưởng chính sách giáo dục miễn phí của Nhà nước, thì phải rèn luyện nhân cách, xây dựng phong cách học tập suốt đời. Dạy thêm, học thêm là nhu cầu riêng của giáo viên và học sinh, không thể nhập nhằng với tài sản công. Đất nước đang chuyển mình để bước vào kỷ nguyên mới của dân tộc. Hiệu trưởng, giáo viên và học sinh trường công cần chủ động thích ứng với sự phát triển từng ngày của đất nước.

Khích lệ học sinh tự học không phải đến bây giờ chúng ta mới đề cập tới. Theo ông, trong việc khuyến khích học sinh tự học, có những đòi hỏi gì ở vai trò của người thầy?

Có thể khẳng định rằng, Luật Giáo dục và các văn bản của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Bộ GDĐT, tất cả đều nhấn mạnh và coi trọng việc dạy cho học sinh các kỹ năng tự chủ, tự học. Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc rèn luyện kỹ năng tự chủ, tự học cho học sinh. Thầy cô là người hỗ trợ, là tấm gương và người tạo ra môi trường tự học cho học sinh. Nhà trường cần hướng dẫn học sinh phương pháp học và định hướng khả năng tự học. Rèn luyện kỹ năng tự chủ cần thực hiện thường xuyên và bắt đầu sớm từ bậc tiểu học. Thói quen học thêm có thể làm giảm khả năng tư duy độc lập của trẻ, khiến các em trở nên thụ động, ỷ lại vào người khác. Học thêm có thể trở thành rào cản, thậm chí ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển kỹ năng tự chủ, tự học của học sinh.

Ông có cho rằng, để đạt được mục tiêu cao nhất của ngành giáo dục là nâng cao chất lượng dạy học chính khóa, giúp giáo viên và học sinh đến trường với đúng vai trò, trách nhiệm và cảm thấy hạnh phúc, thì trước hết cần thay đổi nhận thức từ người lớn, đặc biệt là từ phụ huynh và chính giáo viên hay không?

Như trên đã nói, Thông tư 29 là bước đột phá, mới là “mở cổng” bước vào một thực trạng dạy thêm, học thêm vốn đang còn nhiều tiêu cực, cần sớm sắp xếp, để ổn định và đưa môi trường học đường lành mạnh trở lại. Công việc này, đòi hỏi cần một sự phối hợp đồng bộ từ Bộ GDĐT, các thành phần trong cộng đồng nhà trường và toàn xã hội. Hiệu trưởng, giáo viên, học sinh và cha mẹ các em là những thành phần cốt yếu, giữ vai trò quyết định cho sự thành bại, suốt quá trình tiếp nhận, thông hiểu với tâm thế hồ hởi đưa Thông tư 29 vào thực tiễn. Trường công là tổ chức hưởng ngân sách nhà nước, học sinh được miễn học phí, thì cần phải có bổn phận làm tốt nhiệm vụ dạy học chính khóa. Học sinh phải được rèn luyện để phát triển toàn diện và năng lực bản thân để có khả năng tự thân, tự lập trong tương lai. Giáo viên là người truyền cảm hứng để học sinh học tập.

Thưa ông, cùng với chính sách miễn học phí, Thông tư 29 của Bộ GDĐT về siết dạy thêm, học thêm sẽ giúp người học được hưởng lợi ích kép. Như vậy, đây cũng là một trong số những điều kiện đảm bảo môi trường học đường hạnh phúc?

Đúng là học sinh phổ thông được hưởng lợi kép từ nhà nước về miễn học phí và không phải đóng tiền vô lý cho học thêm. Môi trường học đường được đảm bảo và hỗ trợ tới mức tối đa cho học sinh.

Cốt lõi của giáo dục đổi mới hiện nay là chuyển mạnh từ truyền thụ kiến thức sang hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực người học. Nghĩa là bỏ cách dạy học cũ là tăng cường dạy kiến thức (dạy chữ), thay bằng dạy học sinh cách học, dạy kỹ năng sống, rèn luyện thể chất, nghệ thuật cho học sinh (dạy người). Do đó, cung cấp kiến thức cho các em ở mức độ vừa đủ, dành thời gian cho dạy học phát triển năng lực cho học sinh.

Lâu nay học thêm, dạy thêm chủ yếu vẫn là dạy chữ, mang lại lợi ích vật chất trước mắt cho người dạy. Bên cạnh đó, 5 năm qua giáo dục Việt Nam đã quá vất vả, bận rộn vì phải thay sách giáo khoa mới, chuyển đổi phương pháp dạy học và thay đổi cách đánh giá người học. Sức ép đè nặng hàng ngày như vậy, thì thầy sẽ không có hạnh phúc và hạnh phúc của trò còn là điều mơ ước, xa vời. Điều này là sai lầm, làm trái khuyến nghị của UNESCO là chuyển đổi các nhà trường trên toàn cầu theo định hướng của Trường học Hạnh phúc.

Trân trọng cảm ơn ông!