Cần chính sách mạnh mẽ để đột phá hạ tầng đường sắt

Đề nghị làm rõ hơn phạm vi điều chỉnh

Sáng 10/3, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Sau khi nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra dự án luật, đa số các đại biểu đồng tình và đánh giá cao hồ sơ dự án luật này.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng, dự án luật đã bám sát chủ trương, đường lối, chính sách; bám sát tinh thần cải cách thủ tục hành chính; cơ bản đảm bảo tư duy xây dựng pháp luật mới, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền…

Tuy nhiên, theo ông Tùng, Quốc hội vừa thông qua cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị.

“Vậy liệu trong luật có nên quy định rõ cơ chế, chính sách đặc thù, nêu bật trọng tâm trọng điểm về đầu tư, phát triển và quản lý hai loại đường sắt thay vì quy định điều chỉnh chung các loại hình đường sắt hay không?”, ông Tùng nêu quan điểm.

Quan tâm đến trách nhiệm bảo đảm an ninh trật tự an toàn trong hoạt động đường sắt, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải chỉ rõ, tại khoản 2, Điều 8 của dự thảo Luật đã quy định “cấm lấn, chiếm hành lang an toàn giao thông đường sắt, phạm vi bảo vệ công trình đường sắt”.

Tán thành với quy định trên, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu cũng cho rằng, để thực hiện mong muốn này sẽ cần có một nguồn lực lớn để di dời các hộ dân ra khỏi hành lang an toàn ở các công trình hiện hữu. Vậy có khoản kinh phí nào để xây dựng khu tái định cư cho các hộ dân có nhà ở đang nằm trong hành lang an toàn công trình đường sắt hiện hữu không?

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đề nghị, phải có quy định chuyển tiếp vì nếu luật này được thi hành sẽ thấy ngay có rất nhiều các nhà ở, người dân, đường đi lối mở tự phát. Đặc biệt là đối với những khu đang kinh doanh du lịch, là những điểm đang check in rất nổi tiếng của Hà Nội nhưng đang vi phạm các điều luật này.

Trong khi đó, ý kiến một số Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị làm rõ hơn phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật đối với đường sắt đô thị, đường sắt tốc độ cao và đường sắt chuyên dùng; kinh doanh đường sắt, khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt.

Cụ thể hóa các chủ trương của Đảng

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tán thành với việc sửa đổi toàn diện Luật Đường sắt hiện hành với các lý do được nêu trong Tờ trình của Chính phủ.

Đồng thời, đề nghị cần quan tâm hoàn thiện các quy định để đẩy mạnh phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho địa phương về quản lý đường sắt; bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành, đặc biệt là Luật Đất đai, Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư công để tránh trùng lặp, mâu thuẫn, bảo đảm dẫn chiếu đúng các quy định liên quan.

Bên cạnh đó, tiếp tục thực hiện nghiêm nguyên tắc không luật hóa các nghị định, thông tư, cơ chế đặc thù thí điểm trong lĩnh vực đường sắt. Nếu cần đưa vào những quy định này phải đánh giá kỹ lưỡng tác động, chỉ đưa những nội dung thật sự cần thiết, bảo đảm khả thi, đúng thẩm quyền của Quốc hội.

“Dự thảo Luật gồm 8 chương, 70 điều. Các cơ quan chức năng cần tiếp tục rà soát để lược bỏ những nội dung không thuộc thẩm quyền của Quốc hội mà thuộc về của Chính phủ, Bộ Xây dựng”, Chủ tịch Quốc hội đề nghị.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng nhấn mạnh, cần bám sát vào các quy định tại Nghị quyết số 29-NQ/TW, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Kết luận số 49-KL/TW, ngày 28.2.2023 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, để cụ thể hóa chủ trương của Đảng, không bỏ sót quy định nào trong các nghị quyết, kết luận nêu trên.

Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam, có tổng chiều dài tuyến khoảng 1.541km, tốc độ thiết kế 350km/h. Tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội cũng đã thông qua Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hà Nội và TP.HCM.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị, dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) cần tập trung quy định các chính sách đột phá mạnh mẽ để phát triển hạ tầng đường sắt. Dự thảo Luật không cần nhiều điều, nhiều trang, quy định gọn, tạo sức bứt phá cho hệ thống đường sắt của nước ta.

Trên tinh thần đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cân nhắc xây dựng các chương riêng quy định về đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị tại dự thảo Luật, với một cơ chế ưu tiên về nguồn lực, công nghệ và đào tạo nhân lực chuyên sâu và học hỏi kinh nghiệm quốc tế.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu cần thúc đẩy mô hình TOD (Transit-Oriented Development) – các khu đô thị phát triển dựa trên các trạm giao thông công cộng, tạo cơ chế linh hoạt thúc đẩy sử dụng hiệu quả quỹ đất quanh ga đường sắt, gắn với phát triển đô thị thông minh, bền vững.

Đồng thời, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần công khai hóa quy trình xây dựng chính sách, đặc biệt trong việc định giá dịch vụ, phân bổ ngân sách, hỗ trợ doanh nghiệp, tham vấn ý kiến rộng rãi từ cộng đồng doanh nghiệp, chuyên gia về quy định tiêu chuẩn an toàn, môi trường.

Cuối cùng, ông cho rằng cần thiết lập cơ chế liên ngành giữa Trung ương và địa phương để giải quyết vướng mắc trong triển khai dự án.

Chỉ cần Nhà nước đặt hàng, doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư

Giải trình làm rõ các ý kiến đại biểu nêu, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết, quá trình xây dựng luật trong 4 năm, Bộ GTVT trước đây đã tổ chức nhiều đoàn tới các quốc gia có hệ thống đường sắt phát triển để tham khảo, học tập kinh nghiệm.

Các cơ chế, chính sách đặc thù mà Quốc hội vừa ban hành (chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, đầu tư tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, thí điểm cơ chế đặc thù làm đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP.HCM) nằm ở phạm vi điều chỉnh của nhiều luật khác nhau, trong đó nhiều nhất ở Luật đầu tư công…

Còn những vấn đề cần điều chỉnh trong dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) đều đã được tiếp thu để luật hoá.

Trong đó có luật hoá việc phát triển TOD, đưa ra chính sách để các địa phương có thể khai thác quỹ đất một cách hiệu quả, tạo ra không gian phát triển mới, khai thác hiệu quả kết cấu hạ tầng của quốc gia cho phát triển vùng miền, đặc biệt là kết nối các vùng kinh tế.

Về ý kiến tách riêng chương cho đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị, Thứ trưởng Huy cho biết, qua nghiên cứu kinh nghiệm các nước, luật đường sắt thường không tách riêng đường sắt đô thị và đường sắt tốc độ cao mà quy định trong quy chuẩn, tiêu chuẩn để đảm bảo tính linh hoạt.

Về phát triển công nghiệp đường sắt, kinh nghiệm cho thấy các doanh nghiệp trong nước cần có thị trường lớn; Nhà nước cần có cơ chế để đảm bảo đầu ra cho sản phẩm, có chính sách hỗ trợ về thuế, đất đai…

“Do vậy, cần giao nhiệm vụ và đặt hàng các doanh nghiệp đầu đàn do Chính phủ lựa chọn và đảm bảo thị trường đầu ra. Như vậy, các doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư”, Thứ trưởng Huy chia sẻ và cho biết thêm, cơ quan chức năng đã làm việc với nhiều doanh nghiệp như Thành Công, Trường Hải, Vinfast… về vấn đề này.