Cách mạng 4.0 là cơ hội tốt để thúc đẩy bình đẳng giới

PV: Nhiều thống kê cho thấy, tỉ lệ phụ nữ làm việc trong lĩnh vực công nghệ còn thấp. Theo bà, sự bất bình đẳng giới trong lĩnh vực này dẫn đến những hệ lụy gì?

Bà Nguyễn Thị Kiều Quyên: Trên bình diện quốc tế, dù các chính phủ, các tổ chức có nhiều chính sách, chương trình nhằm rút ngắn khoảng cách giới trong ngành công nghệ nhưng thực tế, phụ nữ vẫn đang đối mặt nhiều thách thức, từ việc tham gia lực lượng lao động đến việc nắm giữ vị trí lãnh đạo, quản lý. 

Theo thống kê của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), tỷ lệ lao động nữ trong lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học (STEM) chỉ chiếm 25%. Tỷ lệ này tại Việt Nam cao hơn mức trung bình thế giới nhưng cũng chỉ đạt khoảng 35%. 

Đặc biệt, phụ nữ ít được bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo và thường được trả lương thấp hơn nam giới dù làm công việc như nhau.

Thực trạng này gây ra nhiều hệ lụy. Trước hết, lực lượng lao động nữ chiếm tỉ lệ thấp gây ra sự thiếu đa dạng trong phát triển sản phẩm và dịch vụ công nghệ. 

Nhiều sản phẩm, dịch vụ công nghệ không đáp ứng được nhu cầu, đặc điểm của phụ nữ và không bao quát được các góc nhìn khác biệt trong xã hội. Hơn nữa, phụ nữ ít được giao các vị trí lãnh đạo khiến họ ít có cơ hội tạo ra các chính sách nhằm rút ngắn khoảng cách giới.

Do định kiến xã hội và ảnh hưởng từ thực tại nêu trên, nhiều trẻ em gái phải đối mặt với khuôn mẫu giới về nghề nghiệp. Trong khi xã hội khuyến khích con trai học các môn STEM thì các bé gái lại ít nhận được sự khuyến khích này. 

Việc phụ nữ ít được giao vai trò lãnh đạo cũng khiến xã hội thiếu vắng hình mẫu để truyền cảm hứng cho phụ nữ trẻ tham gia ngành công nghệ.

PV: Là một người hoạt động lâu năm trong lĩnh vực này, theo bà, xét về năng lực tự nhiên thì phụ nữ có thua kém nam giới khi tham gia các lĩnh vực công nghệ?

Bà Nguyễn Thị Kiều Quyên: Tôi chưa thấy nghiên cứu khoa học nào chứng minh phụ nữ kém hơn nam giới trong lĩnh vực công nghệ. Trên bình diện chung, nam và nữ có khả năng tiếp nhận, xử lý thông tin, giải quyết vấn đề, cũng như khả năng sáng tạo và phát triển công nghệ như nhau. 

Sự khác biệt nếu có chủ yếu là do yếu tố xã hội và cách thức mỗi giới được nuôi dưỡng, giáo dục. Thực tế, có nhiều phụ nữ xuất sắc trong các lĩnh vực STEM. Chỉ có điều, họ thường ít được công nhận hoặc ít có cơ hội để phát triển sự nghiệp như nam giới. 

Phụ nữ cũng không hề kém nam giới trong việc tiếp nhận và áp dụng công nghệ vào đời sống hàng ngày. Thực tế là phụ nữ đang dần chiếm ưu thế trong việc sử dụng các nền tảng mạng xã hội và các công cụ trực tuyến để tạo dựng cộng đồng, truyền bá thông tin, thậm chí phát triển doanh nghiệp online.

PV: Theo bà, cuộc cách mạng khoa học công nghệ ngày nay mang đến những cơ hội nào cho phụ nữ? Và phụ nữ cần làm gì để nắm bắt cơ hội này?

Bà Nguyễn Thị Kiều Quyên: Trong thời đại công nghệ, kinh tế số thì trí tuệ, kỹ năng mềm đóng vai trò quyết định nên phụ nữ có nhiều cơ hội cả trong công việc lẫn đời sống cá nhân. Công nghệ cũng là nền tảng, “chìa khóa” giúp xóa bỏ bất bình đẳng giới. 

Tuy nhiên, để làm được điều đó thì phụ nữ cần nhận thức và vượt qua một số rào cản nhất định và họ cũng cần nhận được nhiều sự hỗ trợ.

Tổ chức Women in Tech đã từng tổ chức một số hội thảo bàn về cách giúp phụ nữ vượt qua những rào cản này, chúng tôi gọi là những tầng kính (Glass ceiling). 

Kết luận từ những hội thảo đó gợi ý rằng, để tận dụng được cơ hội này, phụ nữ cần tìm kiếm mạng lưới hỗ trợ vững chắc, bao gồm cả người hướng dẫn (mentor), các tổ chức hỗ trợ phụ nữ trong công nghệ và các cộng đồng trực tuyến.

PV: Từ kinh nghiệm các nước có nền khoa học-công nghệ phát triển, chúng ta nên thiết kế những chính sách gì để phát huy tiềm năng cũng như nâng cao vai trò của phụ nữ trong tiến trình này?

Bà Nguyễn Thị Kiều Quyên: Các quốc gia có nền khoa học-công nghệ phát triển đều có những chính sách nhằm phát huy tiềm năng của phụ nữ trong lĩnh vực công nghệ. Tại Mỹ, Canada, các nước Bắc Âu như Thụy Điển, Phần Lan, Na Uy… có nhiều chính sách, tổ chức khuyến khích nữ giới tham gia lĩnh vực STEM từ khi còn học phổ thông. 

Chính phủ Israel có nhiều chính sách hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp trong ngành công nghệ, thậm chí có quỹ đầu tư riêng cho doanh nhân nữ. Hay tại Pháp, Thủ tướng Emmanuel Macron là người bảo trợ cho tổ chức phi lợi nhuận Women In Tech mà tôi đang làm Đại sứ của tổ chức này tại Việt Nam. 

Các công ty công nghệ như Google, Meta, Microsoft… đã triển khai các chương trình tạo cơ hội bình đẳng cho phụ nữ và khuyến khích họ trong lĩnh vực công nghệ.

Là một quốc gia đang đẩy mạnh ứng dụng khoa học-công nghệ trong nhiều lĩnh vực của đời sống, tôi nghĩ rằng, Việt Nam nên sớm thiết kế một chính sách đồng bộ để xóa bỏ bất bình đẳng giới, phát huy tiềm năng của phụ nữ về khoa học, công nghệ. 

Nếu những chính sách này được thực thi hiệu quả, năng lực công nghệ quốc gia sẽ tăng rất nhiều. Hơn nữa, đây cũng là một giải pháp quan trọng thúc đẩy bình đẳng giới, giúp Việt Nam phát triển bền vững theo định hướng của Liên hợp quốc.

PV: Xin cảm ơn bà!