Các nhà khoa học ngành nông nghiệp hãy biến KHCN thành “ngọn hải đăng”

Chiều 20/3, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam (VAAS) tổ chức tọa đàm: “Nâng cao chất lượng nghiên cứu và hiệu quả chuyển giao tiến bộ kỹ thuật trong triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW”.

Theo bà Nguyễn Thị Kim Anh, Ủy viên Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã có nhiều cơ chế rất cởi mở, thông thoáng cho các nhà khoa học, giúp “các nhà khoa học sống được từ sự sáng tạo của mình”.

Còn đối với Nghị quyết số 193 của Quốc hội về chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo đã đưa vào những nội dung, quy định mà từ trước đến nay đều chưa có.

Sau khi Nghị quyết 57 ban hành được 3 tháng, Quốc hội cũng nhanh chóng, khẩn trương ban hành ngay Nghị quyết 193 để có thể thể chế ngay, các nhà khoa học có thể vận dụng, triển khai ngay.

“Chính phủ cũng đã giao Bộ Tư pháp thẩm định trước khi ban hành Nghị định, dự kiến trong tuần tới Chính phủ sẽ ban hành, trong đó sẽ có hướng dẫn cụ thể thực hiện Nghị quyết 193 của Quốc hội”, bà Kim Anh thông tin.

Tại buổi tọa đàm, bà Kim Anh đề nghị, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam triển khai ngay Nghị quyết số 193 của Quốc hội, từ đó áp dụng, “kiểm chứng”, điều gì thực hiện tốt, hiệu quả để Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nghiên cứu đưa vào Luật.

Hiện tại, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng đang lấy ý kiến để xem xét, thẩm tra dự án Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo để trình Quốc hội tại kỳ họp vào tháng 5 tới đây. Đồng thời cũng xem xét, sửa ít nhất 14 Luật có liên quan đến lĩnh vực KHCN. “Khi Luật được thông qua sẽ thể chế hóa đầy đủ Nghị quyết số 57”, bà nói.

Nhìn lại lĩnh vực KHCN trong nông nghiệp thời gian qua, GS.TS. Nguyễn Hồng Sơn, Giám đốc Viện VAAS cho biết, những hạn chế về năng lực và trình độ nghiên cứu hiện nay chủ yếu là về nghiên cứu cơ bản, thiếu hụt các nhà khoa học trình độ cao, khoa học đầu ngành. Về cơ sở vật chất tuy đã được đầu tư song chưa đồng bộ, phân tán; việc phối hợp giữa các đơn vị trong khai thác cơ sở vật chất và thiết bị nghiên cứu còn rất hạn chế.

Thời gian tới, để tập trung triển khai thực hiện Nghị quyết 57, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam sẽ tập trung nâng cao nhận thức của cán bộ, thay đổi tư duy làm cho nhà nước sang làm cho chính mình để tạo ra sản phẩm đột phá; quản lý, rà soát sắp xếp tổ chức, khơi dậy nguồn lực và tối ưu hóa trong sử dụng cán bộ. Rà soát, sắp xếp phòng thí nghiệm, cơ sở hạ tầng phục vụ nghiên cứu, tránh chồng chéo, lãng phí và tối ưu hóa trong ứng dụng.

Đánh giá về nguồn nhân lực của KHCN trong nông nghiệp hiện nay, PGS.TS. Trần Minh Tiến, Viện trưởng Viện Thổ nhưỡng Nông hóa thẳng thắn nói, chất lượng nguồn nhân lực nghiên cứu khoa học trong nông nghiệp đang giảm, “chất lượng đào tạo sinh viên vẫn chưa quá cao”.

Hiện nay, Viện Thổ nhưỡng Nông hóa đang đẩy mạnh liên kết với các trường, nhóm nghiên cứu có trình độ, năng lực cao, thậm chí liên kết quốc tế, tuy nhiên, nguồn nhân lực là vấn đề vẫn còn nhiều hạn chế.

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Thanh Thủy, Nguyên Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường, (Bộ NNPTNT cũ) cho rằng, nguồn nhân lực KHCN trong nông nghiệp thực sự đang rất “căng”. Trước đây, chúng ta được tài trợ rất nhiều đi nước ngoài để học hỏi kinh nghiệm từ các hội nghị, hội thảo. Còn hiện nay, “khi duyệt dự toán thì mất hẳn nguồn chi cho cán bộ nghiên cứu đi nước ngoài, giảm tối đa”. Hầu như các cán bộ khoa học nếu không có dự án hợp tác quốc tế, “mối quan hệ cá nhân” với các quỹ, các tổ chức thì gần như không có cơ hội đi nước ngoài. Như vậy, các nhà khoa học không tiếp cận, bổ sung được nguồn thông tin mới, phần về ngoại ngữ, trình độ chuyên môn cũng bị suy giảm.

Bà Thủy cho rằng, để có nguồn kinh phí cho cán bộ khoa học đi nghiên cứu, học tập kinh nghiệm ở nước ngoài cần phải kiến nghị trong các chính sách sau này, từ đó đảm bảo sự “hài hòa khi duyệt dự toán”.

Chia sẻ với các nhà khoa học trong lĩnh vực nông nghiệp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nêu rõ, Nghị quyết 57 đã đặt ra những định hướng lớn, nhưng điều quan trọng hơn là làm sao để Nghị quyết đi vào cuộc sống, tạo ra bước ngoặt thực sự trong nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo. Do đó, hãy cùng nhau làm khoa học vì một nền nông nghiệp bền vững, vì người nông dân no ấm, vì tương lai con cháu chúng ta.

Theo ông Hoan, người nông dân và nhà khoa học tuy làm việc trong những lĩnh vực khác nhau, nhưng có nhiều điểm tương đồng đáng chú ý, như sự tìm tòi và sáng tạo để nâng cao năng suất; sự kiên trì và nhẫn nại; làm việc dựa trên quy luật tự nhiên; tác động trực tiếp đến cuộc sống con người; gắn bó với thực tiễn; khả năng thích ứng và đổi mới. Ngoài ra, cả người nông dân và nhà khoa học đều là những người lao động trí tuệ và thực tiễn, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của xã hội.

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ 4.0, Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định, trí tuệ nhân tạo (AI) mở ra cơ hội chưa từng có cho nông nghiệp. AI không thay thế con người mà giúp đưa ra các quyết định nhanh hơn, chính xác hơn; giúp tối ưu hóa quá trình sản xuất, tiết kiệm chi phí và đẩy nhanh tốc độ nghiên cứu và giúp các nhà khoa học tập trung vào những lĩnh vực tiềm năng nhất.

Theo ông Hoan, các viện nghiên cứu, nhà khoa học và những người làm nông nghiệp trên khắp mọi miền đất nước cần tiếp tục hưởng ứng tinh thần của Nghị quyết quan trọng này, chuyển hóa tinh thần Nghị quyết thành sản phẩm nghiên cứu khoa học, biến khoa học và công nghệ trở thành “ngọn hải đăng” soi sáng tương lai ngành nông nghiệp. Nếu không tận dụng khoa học và công nghệ trong thời đại công nghệ này thì nền nông nghiệp của Việt Nam sẽ bị tụt hậu.