Các nhà đầu tư năng lượng tái tạo đang đứng ngồi không yên

Đơn kiến nghị mới đây của hàng loạt nhà đầu tư điện gió, điện mặt trời và các tổ chức tài chính cùng đồng loạt gửi đến các cơ quan chức năng, bày tỏ quan ngại trước nguy cơ các hợp đồng mua bán điện đã ký có thể bị rà soát, điều chỉnh lại giá mua bán điện. 

Hưởng ưu đãi không đúng quy định do thiếu giấy nghiệm thu?

Lý do là 173 dự án này dù đã có ngày vận hành thương mại (COD) trước hoặc trong năm 2021, nhưng do chưa có văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu tại thời điểm COD. 

Việc bị rà soát là thực hiện theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, khi cho rằng việc thiếu giấy tờ, thủ tục liên quan tới COD là không đáp ứng đủ điều kiện hưởng giá FIT. 

Nếu yêu cầu này được thực hiện, không chỉ hàng loạt dự án năng lượng tái tạo sẽ phải đối diện với những nguy cơ lớn, khi chịu thiệt hại tương ứng với 100% vốn chủ sở hữu, đe dọa 13 tỉ USD đầu tư, mà kéo theo là hàng loạt nhà cung cấp vốn, tổ chức tài chính cũng bị ảnh hưởng.

Điều này trái ngược với giai đoạn trước đây khi việc thu hút đầu tư vào năng lượng tái tạo được xem là quả ngọt cho nhiều nhà đầu tư, với chính sách ưu đãi từ giá FIT. 

Cả trăm nghìn tỉ đồng vốn đầu tư được rót vào lĩnh vực này, với kỳ vọng sẽ kịp hòa lưới và COD trước thời gian ưu đãi. 

Tuy nhiên, trái ngọt này lại đang trở thành quả đắng khi cơ quan thanh tra cho rằng dự kiến sẽ có khoảng 15.000MW điện gió/điện mặt trời bị ảnh hưởng nếu bị xem xét lại, khi đa số các dự án này mới trả nợ được khoảng 30-40% tổng giá trị khoản vay. 

Như vậy với mức đầu tư khoảng 1-1,3 triệu USD/MW đối với dự án điện mặt trời và điện gió, thì số dư nợ còn lại của 15.000MW ước tính khoảng 10 tỉ USD, tương đương với hơn 250.000 tỉ đồng.

Theo tính toán của các nhà đầu tư, nếu bị hồi tố giá bán điện và không còn được hưởng giá ưu đãi, giá điện sẽ giảm khoảng 25% so với giá hiện hữu; cũng như phải thực hiện bù trừ phần doanh thu trước đó. 

Điều này dẫn tới các dự án gần như chắc chắn bị chuyển sang nợ xấu do dòng tiền không đủ trả nợ, ảnh hưởng trực tiếp đến bức tranh nợ xấu và dòng tiền của các ngân hàng. 

Chi phí đầu tư lớn, vẫn chưa thu hồi được vốn chủ sở hữu

Một số chủ đầu tư cũng chia sẻ, mặc dù được ưu đãi đầu tư nhưng vào thời điểm năm 2019 khi các dự án nở rộ, do đây là loại hình năng lượng mới nên nhà đầu tư chưa có kinh nghiệm, đều phải thuê chuyên gia tư vấn và nhà thầu nước ngoài khiến chi phí bị đẩy lên cao. Đặc biệt giá pin mặt trời cũng cao gấp khoảng 150-200% so với hiện tại. 

Thậm chí, nhiều chủ đầu tư chịu sức ép phải hoàn thành tiến độ, trong bối cảnh dịch COVID-19 vào những năm 2020 – 2021, nên nhiều chi phí bị đẩy lên rất cao. 

Đến nay, hầu hết các dự án mới hoàn thành được khoảng 40% thời gian vay của các hợp đồng tín dụng, dòng tiền chỉ đủ trả lãi và nợ gốc ngân hàng, chưa thu hồi được vốn chủ sở hữu. 

Cùng đó, phần lớn các dự án đều bị EVN cắt giảm sản lượng mua điện từ tối thiểu 20% đến tối đa 30%, khiến cho doanh thu của các dự án điện không đạt được như kế hoạch ban đầu. Vì vậy, mức giá ưu đãi không đủ bù đắp cho các chi phí của nhà đầu tư.