Các bạn trẻ cần “số hóa”, chuyển động để thích ứng và thành công

GS. Nguyễn Lân Dũng cho rằng, các bạn trẻ cần phải chuyển mình để thích ứng trong thời đại số hóa. (Ảnh: NVCC)

GS. NGND. Nguyễn Lân Dũng nhấn mạnh, cá nhân hóa, phát triển kỹ năng mềm, đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường ứng dụng công nghệ, tạo môi trường học tập mở, đánh giá năng lực toàn diện và đầu tư vào giáo dục là những yếu tố quan trọng cần được quan tâm trong thời đại ngày nay.

Theo ông, thế hệ trẻ hiện nay có những cơ hội gì lớn nhất trong việc học hỏi và phát triển trong kỷ nguyên số?

Kỷ nguyên số mang lại cho thế hệ trẻ cơ hội tiếp cận vô vàn tài nguyên học tập trực tuyến miễn phí và có phí, từ các khóa học trực tuyến, bài giảng video, sách điện tử, đến các cộng đồng học thuật toàn cầu. Điều này giúp họ không chỉ học hỏi kiến thức chuyên môn mà còn khám phá các lĩnh vực mới.

Công nghệ số giúp các em dễ dàng kết nối với người học, chuyên gia và giảng viên ở khắp mọi nơi trên thế giới. Các nền tảng mạng xã hội, diễn đàn học thuật và các hội thảo trực tuyến mở ra cơ hội giao lưu, học hỏi kinh nghiệm và phát triển mạng lưới quan hệ quốc tế.

Với sự phát triển mạnh mẽ của các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, blockchain và phân tích dữ liệu lớn (big data), thế hệ trẻ có cơ hội học hỏi và phát triển các kỹ năng số tiên tiến. Những kỹ năng này không chỉ giúp các em làm việc hiệu quả hơn mà còn mở ra cơ hội nghề nghiệp trong các ngành nghề mới mẻ và tiềm năng.

Kỷ nguyên số tạo điều kiện thuận lợi để các bạn trẻ học hỏi một cách linh hoạt, với hình thức học trực tuyến, học qua ứng dụng di động và học qua các nền tảng công nghệ khác.

Đồng thời, công nghệ số giảm bớt rào cản để khởi nghiệp, từ việc tạo lập website đến phát triển các sản phẩm công nghệ. Các bạn trẻ có thể tận dụng các công cụ sáng tạo và các nền tảng hỗ trợ khởi nghiệp để hiện thực hóa ý tưởng và khởi tạo các doanh nghiệp, từ đó tạo dựng sự nghiệp cho chính mình.

Các công nghệ mới như thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR) đang được ứng dụng rộng rãi trong giáo dục. Những công nghệ này không chỉ làm cho việc học trở nên thú vị mà còn nâng cao hiệu quả học tập nhờ tính tương tác và sinh động. Những cơ hội này cho phép thế hệ trẻ không chỉ tiếp thu kiến thức, mà còn phát triển kỹ năng toàn diện và tìm kiếm cơ hội mới trong công việc và cuộc sống.

Kỷ nguyên số mang đến những thách thức gì đối với giáo dục và việc hình thành kỹ năng của thế hệ trẻ?

Kỷ nguyên số mang đến nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng không ít thách thức đối với giáo dục và việc hình thành kỹ năng của thế hệ trẻ. Đó là, công nghệ và Internet đã làm mờ ranh giới giữa học tập và giải trí. Trẻ em dễ bị sao nhãng và khó tập trung vào việc học khi có quá nhiều yếu tố giải trí hấp dẫn trên mạng. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ khiến học sinh có thể trở nên phụ thuộc vào các thiết bị điện tử, dẫn đến thiếu kỹ năng giải quyết vấn đề một cách độc lập hoặc tư duy phản biện.

Bên cạnh đó, các em gặp khó khăn trong việc phát triển kỹ năng xã hội. Việc học trực tuyến và giao tiếp chủ yếu qua màn hình có thể hạn chế việc phát triển kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm và khả năng cảm nhận ngôn ngữ cơ thể.

Mặc dù thế hệ trẻ sử dụng công nghệ khá thành thạo, nhưng nhiều em chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng về an ninh mạng, bảo vệ quyền riêng tư, hay cách phân biệt thông tin chính xác và giả mạo trên Internet.

Làm sao để các em có thể vượt qua những khó khăn này, thưa ông?

Để vượt qua những khó khăn, thách thức này, theo tôi, các em cần xây dựng thói quen học tập tự giác. Phát triển khả năng quản lý thời gian và tự học qua các nền tảng giáo dục trực tuyến. Giáo dục cần giúp học sinh tạo thói quen tự nghiên cứu và phân biệt giữa kiến thức giá trị và thông tin không chính thống. Các trường học cần đưa các môn học về kỹ năng xã hội, khả năng giao tiếp, làm việc nhóm vào chương trình giảng dạy để học sinh có thể phát triển đầy đủ hơn các kỹ năng mềm.

Ngoài ra, cần thiết tăng cường giáo dục về an toàn mạng. Các bậc phụ huynh và giáo viên cần giúp trẻ hiểu rõ các nguy cơ từ thế giới mạng và trang bị cho các em kỹ năng bảo mật thông tin, cách bảo vệ quyền riêng tư. Tạo điều kiện cho học sinh học kết hợp giữa học trực tiếp và học online, giúp các em tận dụng ưu điểm của cả hai hình thức để phát triển toàn diện.

Khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động ngoại khóa, các dự án nghiên cứu hoặc thực hành để nâng cao khả năng sáng tạo và tư duy phản biện. Bằng cách kết hợp giữa việc trang bị kiến thức chuyên môn và phát triển kỹ năng mềm, thế hệ trẻ có thể vượt qua những thách thức mà kỷ nguyên số mang lại và thành công trong một thế giới ngày càng số hóa.

GS. NGND. Nguyễn Lân Dũng trong một cuộc trò chuyện với học sinh. (Ảnh: NVCC)

Công nghệ đã thay đổi cách thức tiếp cận giáo dục. Ông nghĩ sao về khả năng thích ứng của thế hệ trẻ đối với phương pháp học tập mới này?

Công nghệ đã và đang tạo ra những thay đổi lớn trong cách thức tiếp cận giáo dục, mang lại nhiều cơ hội cũng như thách thức. Đối với thế hệ trẻ, họ thường có khả năng thích ứng rất nhanh với những phương pháp học tập mới này nhờ vào việc lớn lên trong môi trường công nghệ số, họ đã quen thuộc với việc sử dụng các thiết bị kỹ thuật số và nền tảng trực tuyến ngay từ khi còn nhỏ.

Điều này có thể thấy rõ trong việc học trực tuyến, các ứng dụng học tập, thậm chí là việc sử dụng AI để cá nhân hóa lộ trình học tập. Thế hệ trẻ có khả năng sử dụng các công cụ này để tiếp cận kiến thức mọi lúc, mọi nơi, giúp tối ưu hóa thời gian học và dễ dàng tiếp thu các thông tin từ nhiều nguồn khác nhau.

Dù dễ dàng thích ứng nhưng không phải tất cả các bạn trẻ đều có khả năng tự quản lý thời gian và tập trung cao trong môi trường học trực tuyến, nơi thiếu sự giám sát trực tiếp. Do đó, một yếu tố quan trọng là cần có sự hướng dẫn và hỗ trợ từ giáo viên, cha mẹ để giúp các em khai thác tối đa lợi ích mà công nghệ mang lại. Qua thực tế, thế hệ trẻ có thể thích ứng nhanh chóng với phương pháp học tập mới nhưng sự hỗ trợ từ môi trường xung quanh vẫn là yếu tố quan trọng giúp họ học tập hiệu quả hơn.

Có những kỹ năng nào mà thế hệ trẻ cần trang bị thêm để có thể phát triển bền vững và thành công trong môi trường số hóa hiện nay, dưới góc nhìn của ông?

Trong môi trường số hóa hiện nay, thế hệ trẻ cần trang bị một số kỹ năng quan trọng để có thể phát triển bền vững và thành công. Sự hiểu biết và khả năng sử dụng các công cụ, phần mềm, ứng dụng công nghệ thông tin là nền tảng quan trọng. Các em cần nắm vững các kiến thức cơ bản về Internet, bảo mật mạng, phân tích dữ liệu và các công cụ kỹ thuật số.

Khả năng giải quyết vấn đề một cách sáng tạo và hiệu quả sẽ giúp họ thích ứng với các thay đổi nhanh chóng, cải tiến quy trình và đưa ra những giải pháp mới. Giao tiếp và làm việc nhóm qua các nền tảng số ngày càng trở nên phổ biến. Kỹ năng giao tiếp trực tuyến, đặc biệt trong môi trường làm việc đa quốc gia là rất quan trọng để hợp tác và làm việc hiệu quả.

Môi trường số hóa luôn thay đổi nhanh chóng, vì vậy thế hệ trẻ cần có khả năng sáng tạo để phát triển các ý tưởng mới, cũng như khả năng đổi mới để giải quyết các vấn đề phức tạp. Với tốc độ thay đổi của công nghệ, việc không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức mới là rất cần thiết để duy trì khả năng cạnh tranh và phát triển nghề nghiệp.

Kỹ năng tư duy phản biện giúp thế hệ trẻ phân tích thông tin, đánh giá đúng đắn và đưa ra quyết định sáng suốt trong môi trường số đầy rẫy thông tin giả mạo và không chính xác. Ngoài ra, các kỹ năng như quản lý thời gian và tự quản lý, bảo mật thông tin, quản lý dữ liệu, khả năng thích ứng với thay đổi cũng hết sức quan trọng.

Cuối cùng, trong một thế giới số hóa thay đổi liên tục, khả năng thích ứng nhanh chóng và linh hoạt với các công nghệ và xu hướng mới là rất quan trọng. Các kỹ năng này không chỉ giúp thế hệ trẻ phát triển nghề nghiệp mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững trong xã hội số hóa, giúp họ duy trì lợi thế cạnh tranh và tạo ra những cơ hội mới trong tương lai.

Trong tương lai, khi công nghệ ngày càng phát triển, giáo dục cần có những điều chỉnh gì để giúp thế hệ trẻ có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình, thưa Giáo sư?

Theo tôi, trong bối cảnh công nghệ phát triển không ngừng, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc định hình tương lai của thế hệ trẻ. Để giúp họ phát huy tối đa tiềm năng, ngành giáo dục cần có những điều chỉnh sâu rộng và toàn diện.

Tạo cơ hội để học sinh được tham gia vào các dự án thực tế, hoạt động thực tế, kết nối kiến thức với cuộc sống. Sử dụng các công cụ trực tuyến, trò chơi để tăng tính tương tác, hứng thú trong học tập. Tạo môi trường học tập mà ở đó học sinh cảm thấy an toàn, được tôn trọng và khuyến khích. Truyền cảm hứng cho học sinh, giúp các em khám phá đam mê và tiềm năng của bản thân. Làm sao để học sinh được giao lưu, học hỏi từ những người xung quanh.

Để thế hệ trẻ có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình, ngành giáo dục cần có những thay đổi mang tính cách mạng. Sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và xã hội là yếu tố then chốt để đạt được mục tiêu này. Khi công nghệ ngày càng phát triển, giáo dục sẽ cần có những điều chỉnh mạnh mẽ để giúp thế hệ trẻ phát huy tối đa tiềm năng của mình.

Một vấn đề quan trọng đó là ứng dụng công nghệ trong giảng dạy. Giáo viên và học sinh cần sử dụng công nghệ để hỗ trợ việc học. Việc sử dụng các công cụ học trực tuyến, mô phỏng 3D và trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ giúp học sinh hiểu bài tốt hơn, cũng như tạo cơ hội học tập linh hoạt hơn, bất kể thời gian và không gian.

Trong một thế giới thay đổi nhanh chóng, việc học không nên chỉ diễn ra trong trường học mà cần kéo dài suốt đời. Các chương trình giáo dục cần khuyến khích học sinh phát triển kỹ năng tự học, sáng tạo và khả năng thích ứng với các thay đổi trong công việc và xã hội.

Ngoài kiến thức chuyên môn, kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề cần được chú trọng hơn trong chương trình học. Những kỹ năng này rất quan trọng để học sinh có thể thành công trong môi trường làm việc hiện đại, nơi mà các kỹ năng như hợp tác và sáng tạo ngày càng quan trọng.

Hơn thế, giáo dục cần tạo ra một môi trường khuyến khích học sinh đặt câu hỏi và không ngừng tìm tòi, sáng tạo. Các phương pháp giáo dục truyền thống có thể không còn phù hợp hoàn toàn, do đó, cần phải khuyến khích những phương pháp học tập chủ động hơn, nơi học sinh là trung tâm.

Mỗi học sinh có khả năng và sở thích riêng, do vậy, giáo dục cần phải linh hoạt và cá nhân hóa để đáp ứng nhu cầu học tập của từng cá nhân. Các công cụ công nghệ có thể giúp tạo ra chương trình học tập được tùy chỉnh cho từng học sinh, giúp họ học theo tốc độ và cách thức phù hợp với mình.

Để đảm bảo học sinh có thể phát triển các kỹ năng thực tế, việc hợp tác với các tổ chức và doanh nghiệp sẽ rất quan trọng. Các chương trình thực tập, học hỏi từ thực tiễn sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về nhu cầu của thị trường lao động và chuẩn bị tốt hơn cho nghề nghiệp trong tương lai.

Tóm lại, để giúp thế hệ trẻ phát huy tối đa tiềm năng trong tương lai, giáo dục cần kết hợp công nghệ, chú trọng phát triển kỹ năng mềm, khuyến khích sáng tạo và tự học suốt đời. Việc điều chỉnh giáo dục theo hướng này không chỉ giúp học sinh chuẩn bị tốt hơn cho tương lai mà còn giúp xã hội phát triển bền vững hơn.

Xin cảm ơn GS!