Cá măng có bộ vảy màu trắng bạc khá đẹp. Đặc biệt, khi nấu chín rồi, vảy cá vẫn cứ dán chặt vào thân. Phải dùng đũa nạo thì vảy mới chịu bung ra. Loài cá măng “giang hồ” lắm, đâu cũng là quê hương. Nói cách khác, đây là loài cá mà “sổ tạm trú” ghi khá nhiều nơi ở. Nước mặn, nước lợ, nước ngọt, nước gì cá măng sống cũng tốt. Khi thì ở đầm, hồ, sông, suối; lúc thì ở ao, kênh, mương, rạch. Hứng lên thì kéo nhau ra biển vẫy vùng.
Cá măng bơi rất khỏe, săn toàn mồi tươi ngon (là những con cá nhỏ hơn) nên thịt khá săn chắc. Đặc biệt, thịt cá không có vị tanh, lành tính, ngọt thơm, đậm đà nên luôn là phương thuốc chuyên trị “đắng miệng” mỗi khi ốm đau, trái gió trở trời.
 |
|
Cá măng kho ngọt |
|
Trần Cao Duyên |
Làng Sa Huỳnh của mình (TX.Đức Phổ, Quảng Ngãi) những năm 1970 – 1980 đời sống rất khó khăn. Nhiều gia đình mướt mồ hôi chạy ăn từng bữa. Mẹ hay nói ăn bữa trưa lo bữa tối. Khổ miết rồi cũng quen nên mình cho đó là bình thường. Chỉ không bình thường là những ngày trong nhà có người đau ốm. Ốm đau thì đắng miệng, ăn không được cơm, nhất là cơm độn củ. Mẹ nghĩ tới cá măng. Cá măng kho ngọt thì có đắng miệng cho mấy ăn cơm cũng được vài chén. Hễ ăn được cơm là mau bớt bệnh.
Nhớ hồi đó cá măng ngoài chợ rất hiếm. Mấy bà nội trợ hay nói nếu có cũng… đứng ngó thôi vì cá măng mắc lắm. Nhưng nhà mình có hẳn một “kho” cá măng. Mình có ông cậu ruột làm muối. Những đường mương nhỏ dẫn nước biển vô ruộng muối luôn có cá măng. Cậu không nuôi cá giống. Cậu nói đó là cá từ cửa biển theo con nước tràn vô, sinh con đẻ cháu đông lắm. Chưa kể cậu còn có cái ao cá măng tự nhiên phía sau nhà.
Chị mình kể có lần mình đau, mẹ sai chị lên nhà cậu “trình bày” hoàn cảnh, nói thằng Cu (là mình) bị cảm sốt, đắng miệng… Biết ý nên cậu ngắt lời liền: “Cái vợt dựng ở gốc mít đó. Con ra xúc vài ký cá về nấu ngọt cho thằng nhỏ. Mà nè, nói mẹ mày trót cho nó mấy roi. Ăn rồi cứ đi dang nắng dang non. Đau là phải”.
Nồi cá măng béo nổi sao. Vài lát ớt đo đỏ nằm phía trên mấy khúc cá trắng bạc nhìn “gợi cảm” lắm. Nước cá măng vừa thơm vừa cay, đưa cơm khá dễ dàng. Nói cho ngay, nếu chỉ chan thứ nước “thánh” này thôi thì nồi cơm cũng hết veo. Nhưng cái sung sướng còn nhân đôi nhân ba khi ăn cơm với thịt cá. Miếng cá trắng phau, săn chắc chấm với nước mắm cá cơm nguyên chất thì phải nói đạt tới đỉnh của sự ngon ngọt đậm đà. Mẹ nói ráng ăn cho mau bớt bịnh nghen con. Mình “dạ” rồi nghĩ: “Không cần ráng đâu mẹ. Cơm chan nước cá măng, ăn với thịt cá măng thì có chết cũng… lết tới”.
Bây giờ làng mình cá măng không hiếm nhưng giá cả hơi cao, thường dao động từ 250.000 – 300.000 đồng/kg. Các món nấu từ cá măng cũng nhiều. Chẳng hạn, cá măng chiên giòn, cháo cá măng, canh chua cá măng, cá măng hấp gừng, cá măng kho ớt hiểm. Riêng món gỏi cá măng được cánh đàn ông khen nhiều. Hèn chi mấy ổng hay đọc trại từ “cá măng” thành “cá men”.
Món gì thì món, mình vẫn không quên món cá măng kho ngọt thời… đắng miệng. Vui miệng kể luôn: Hồi đó lâu lâu mình bị cảm xoàng nhưng làm nũng với mẹ là ăn không được, “đắng miệng giả” để được ăn cá măng thật. “Triết lý” của mình là: Cả nhà được bồi dưỡng chớ riêng gì mình mà ngại. Với lại, mỗi lần cậu vét mương, vét ao, mấy mẹ con nhà mình đều tới lăng xăng phụ việc nên ăn cá măng của cậu không có cảm giác “mắc nghẹn” chút nào.
