Bốn nhóm rào cản “kìm hãm” dòng vốn đầu tư vào Đồng bằng sông Cửu Long

Dù là vùng sản xuất và xuất khẩu nông nghiệp chủ lực, nhưng ĐBSCL lại có tỷ lệ vốn đầu tư rất thấp.

Báo cáo cung cấp bức tranh toàn diện về thực trạng kinh tế vĩ mô và những cơ hội, thách thức trong việc thu hút nguồn vốn đầu tư nhằm tạo động lực tăng trưởng bền vững cho ĐBSCL.

Ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch VCCI cho biết, thiếu hụt đầu tư đã trở thành một trong những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến “vòng xoáy đi xuống” của nền kinh tế ĐBSCL trong nhiều năm qua. Dù là vùng sản xuất nông nghiệp và xuất khẩu chủ lực, đóng góp hơn 50% vào thặng dư thương mại của Việt Nam, ĐBSCL lại có tỷ lệ vốn đầu tư rất thấp.

Cụ thể, tính theo bình quân đầu người, so sánh trong 6 vùng kinh tế – xã hội của Việt Nam, ĐBSCL đứng thứ 3 về vốn ODA, thứ 4 về đầu tư công, thứ 5 về FDI, và thứ 6 về đầu tư tư nhân trong nước. Hệ quả là cơ sở hạ tầng yếu kém, cơ hội việc làm suy giảm, năng suất lao động trì trệ và sức cạnh tranh suy yếu.

Trong giai đoạn 2021-2023, tổng vốn đầu tư toàn xã hội ở ĐBSCL chỉ chiếm 11,2% của cả nước, giảm từ mức 13,2% trong giai đoạn 2011-2016, thấp hơn tỷ lệ đóng góp của ĐBSCL vào GDP cả nước. Đầu tư tư nhân, động lực tăng trưởng quan trọng nhất, cũng tăng trưởng chậm. Hệ quả là trong 10 năm qua, tỷ trọng vốn đầu tư tư nhân vào ĐBSCL giảm từ 14,9% của cả nước xuống chỉ còn 12,4%. Đáng chú ý, FDI vào ĐBSCL trong năm 2023 chỉ chiếm 2% tổng vốn FDI cả nước, phần lớn tập trung ở Long An, trong khi các tỉnh còn lại gần như vắng bóng nhà đầu tư nước ngoài. Báo cáo đã chỉ ra bốn nhóm rào cản chính đang kìm hãm dòng vốn đầu tư vào ĐBSCL.

Thứ nhất là hạ tầng giao thông và logistics yếu kém do ĐBSCL thiếu kết nối với các trung tâm kinh tế lớn như TP. Hồ Chí Minh, chi phí vận tải cao và chuỗi cung ứng chưa đồng bộ.

Thứ hai là thiếu hụt lao động có tay nghề khi ĐBSCL là vùng có tỷ lệ di dân cao nhất và tỷ lệ lao động qua đào tạo thấp nhất cả nước, trong khi nhu cầu nhân lực chất lượng cao ngày càng tăng.

Thứ ba là vấn đề rủi ro từ biến đổi khí hậu với xâm nhập mặn, sụt lún đất và nước biển dâng đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng, làm giảm sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư.

Thứ tư là môi trường kinh doanh chưa đủ thuận lợi khi chính sách thu hút đầu tư thiếu hấp dẫn, quy trình hành chính phức tạp, khó tiếp cận đất đai và tài chính.

Theo ông Jonathan London, Cố vấn Kinh tế cao cấp UNDP Việt Nam, khi nhận diện được những rào cản gây cản trở dòng vốn đầu tư vào khu vực này, ĐBSCL cần những nhóm giải pháp then chốt để tháo gỡ nút thắt đầu tư và thúc đẩy phát triển bền vững cho ĐBSCL, nhất là các chính sách cần tập trung vào xác định chính xác ưu tiên đầu tư, nâng cao hiệu quả đầu tư; mở rộng nguồn lực tài chính từ cả khu vực công và tư nhân. Trong đó, đầu tư công hiệu lực và hiệu quả là điều kiện then chốt để thu hút đầu tư tư nhân vào ĐBSCL.

Đồng thời, cần đưa chuyển đổi số thành trọng tâm của chiến lược đầu tư và phát triển; ưu tiên đầu tư cơ sở hạ tầng viễn thông và internet tốc độ cao làm tiền đề cho chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Điều này giúp tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao năng suất của cả khu vực công và tư trong bối cảnh nguồn vốn đầu tư eo hẹp, đồng thời tăng sức hấp dẫn của ĐBSCL đối với các nhà đầu tư thâm dụng công nghệ.

Bên cạnh đó, cần tái cơ cấu phân bổ đầu tư công theo hướng ưu tiên hạ tầng giao thông và viễn thông, logistics và chuyển đổi số. Đồng thời, cần đẩy mạnh giải ngân các dự án trọng điểm như cao tốc Cần Thơ – Cà Mau, Châu Đốc – Cần Thơ – Sóc Trăng và hệ thống logistics nông sản.

ĐBSCL cũng cần tạo môi trường thuận lợi thu hút đầu tư tư nhân và FDI thông qua cải thiện thủ tục hành chính, minh bạch hóa quy trình cấp phép và cải thiện khả năng tiếp cận đất đai cho các nhà đầu tư chiến lược trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến sâu, và năng lượng tái tạo; phát triển mô hình hợp tác công – tư (PPP), huy động vốn tư nhân tham gia vào các dự án hạ tầng quan trọng, đặc biệt là giao thông và logistics. Đồng thời, cần xây dựng mô hình nông thôn sinh thái và đô thị xanh để nâng cao chất lượng sống, thu hút nhân tài về ĐBSCL.

“Để đảo ngược xu hướng suy giảm kinh tế, ĐBSCL cần một chiến lược huy động nguồn lực đầu tư toàn diện và dài hạn với sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, chính quyền địa phương và cộng đồng doanh nghiệp. Chỉ khi thu hút được dòng vốn đầu tư bền vững, khu vực này mới có thể tận dụng được tiềm năng kinh tế to lớn của mình, nâng cao năng suất lao động và đảm bảo sinh kế bền vững cho 18 triệu người dân đồng bằng”, ông Jonathan London nhấn mạnh .